5 Sınıf Sürtünme Kuvveti Konu Anlatımı

Döndü Topkaya3.ÜNİTE, 5.SINIF, KONU ÖZETLERİ5.sınıf, 5.sınıf 3.ünite, 5.sınıf 3.ünite fen, 5.sınıf 3.ünite fen konu anlatımı, 5.sınıf 3.ünite fen konu özeti, 5.sınıf 3.ünite konu, 5.sınıf 3.ünite konu özeti, 5.sınıf ders notları, 5.sınıf fen, 5.sınıf fen konu özetleri, 5.sınıf fen kuvvet, 5.sınıf sürtünme, 5.sınıf sürtünme kuvveti, Fen Bilimleri, fen bilimleri 5.sınıf konu özetleri, fen bilimleri ders notları, fen bilimleri konu özeti, fen ders norları, fen ders notları, fen konu anlatımı, fen konu özeti, fen konu özetleri, fen sürtünme, sürtünme ders notu, sürtünme konu, sürtünme konu özeti, sürtünme kuvveti

---

5.Sınıf 3.Ünite Sürtünme Kuvveti Konu Özeti

SÜRTÜNME KUVVETİ NEDİR?

Cisim ile temasta bulunduğu yüzey arasında meydana gelen, cismin hareketini zorlaştıran veya engelleyen kuvvete SÜRTÜNME KUVVETİ denir.

• Sürtünme kuvvetinin yönü , cismi hareket ettirmek için uyguladığımız kuvvete ters yöndedir.
• Hareketli bir topu durduran sürtünme kuvvetidir.
• Bisikletlerin, arabaların fren sistemlerinde sürtünme kuvvetinden faydalanılır.
• Kalem ile defter arasındaki sürtünme sayesinde yazı yazabiliriz.
• Ellerimizi birbirine sürtersek sürtünme kuvvetinden dolayı ısınır.
• Buzlu yollarda sürtünme kuvveti az olduğu için kaygandır.
• Eski dönemlerde insanlar sürtünme kuvvetinden faydalanarak ateş yakmışlardır.

• 

• 

• 

SÜRTÜNME KUVVETİ NELERE BAĞLIDIR?

Sürtünme kuvveti çok pürüzlü yüzeylerde büyük, az pürüzlü yüzeylerde küçük olur.

Örneğin; Bir oyuncak arabayı mermer, kum ve çakıl taşlarından oluşan üç farklı zeminde hareket ettirecek olursak mermer yüzeyde daha kolay hareket eder. En fazla zorlandığı yüzey ise çakıl taşları olur. Çünkü mermer yüzey az pürüzlü iken çakıl taşları çok pürüzlüdür ve sürtünme kuvveti bu yüzeyde fazladır.

Not: Tamamen pürüzsüz yüzey yoktur. Mikroskobik boyutta bakıldığında her yüzey pürüzlüdür.

Çok Pürüzlü Yüzeyler

• Halı
• Toprak
• Çim
• Çakıl taşı
• Zımpara kağıdı
• Keçe
• Taş duvar vb.

Az Pürüzlü Yüzeyler

• Mermer
• Fayans
• Buz
• Cam
• Laminent
• Porselen vb.

• Cismin kütlesi arttıkça sürtünme kuvveti de artar.
• Uzay boşluk olduğu için sürtünme kuvveti yoktur.
• Sürtünme kuvveti her zaman olumsuz değildir. Olumlu yönleri de vardır.

Sürtünme Kuvvetini Artırmaya Yönelik Örnekler

• Karlı havalarda tekerlerin kaymaması için zincir takılması veya daha pürüzlü kış lastiklerinin kullanılması
• Haltercilerin halteri kaldırmadan önce ellerine pudra sürmesi
• Karlı havalarda tabanı girintili çıkıntılı botlar giyilmesi
• Merdivenlerde kaydırmaz bantlar kullanılması
• Kışın buz tutan yollara kum serpilmesi
• Kaleci eldivenlerinin iç yüzeyinin pürüzlü olması

Sürtünme Kuvvetini Azaltmaya Yönelik Örnekler

• Kapı menteşelerinin ve makine parçalarının yağlanması
• Ağır eşyaların altına tekerlek takılması
• Ahşap yüzeylerin cilalanması
• Yuvarlama hareketinden yararlanma
• Yağlı güreşte pehlivanların vücutlarına yağ sürmesi

HAVA DİRENCİ(HAVANIN SÜRTÜNME KUVVETİ)

Havanın cisimleri uyguladığı sürtünme kuvvetine HAVA DİRENCİ denir. Hava direnci de hareketi engelleyici bir etkidir. Bu sebeple cismin süratini azaltır. Bir cismin hava ile etkileşen temas yüzeyi ne kadar büyükse o cisme etki eden hava direnci de o kadar büyüktür.

ÖRNEKLER;

Hava direncini artırmaya yönelik örnekler

• Paraşüte etki eden hava direnci paraşütçünün yavaşça yere inmesini sağlar. Paraşüt ne kadar büyükse etki eden hava direnci o kadar fazladır.
• Sallanan bir salıncak hava direncine maruz kaldığı için zamanla durur.
• Jet uçakları yere inerken kısa mesafede durmaları için arka taraflarından paraşüt açarlar.

Hava direncini azaltmaya yönelik örnekler

• Hızlı gitmesi gereken araçların ön taraflarının sivri yapılması
• Hızlı hayvanların koşarken aldıkları vücut şekilleri
• Bisiklet sürücülerinin hızlı gitmek için vücutlarını öne eğmesi
• Kuşların hızlı uçmak için aldıkları vücut şekilleri
• Yarış arabalarının ince ve ön kısmının sivri olması

SU DİRENCİ(SUYUN SÜRTÜNME KUVVETİ)

Su içerisinde hareket eden cisimlere su tarafından, cismin hareketini zorlaştıran ve engelleyen bir kuvvet etki eder. Bu kuvvete su direnci denir.

Su direnci cisimlerin suya temas eden yüzeylerinin büyüklüğüne bağlıdır. Yüzeyin büyüklüğünün artması cisme etki eden su direncini artırır.

ÖRNEKLER;

• Gemilerin ön kısımlarının V şeklinde tasarlanması su direncini azaltır.
• Sürat tekneleri hava ve su direncinden en az etkilenecek şekilde tasarlanmıştır.
• Balıkların vücut şekilleri ve kaygan pulları su direncini azaltır.
• Dalgıçlar su altında sürtünme kuvvetini azaltmak için özel tasarlanmış dalgıç kıyafetleri giyerler.
• Denizaltının uzun ve sivri uçlu olması su direncini azaltır.
• Havanın ve suyun, cisimlerin hareketine karşı gösterdiği direnç, temas gerektiren kuvvettir.
• Suyun direnci havanın direncinden daha büyüktür

---

SÜRTÜNMEYİ ARTIRMAK İÇİN;

• Yüzeyin pürüzünü artırmak gerekir.
• Sürtünen cismin uyguladığı kuvveti artırmak gerekir.
• Hava ve su direncinde temas eden yüzey artırılmalıdır.

SÜRTÜNMEYİ AZALTMAK İÇİN;

• Yüzeylerin pürüzü azaltılmalı
• Sürtünen cismin uyguladığı kuvvet azaltılmalı
• Sıvılardan yararlanılmalı(yağ, su vb.)
• Yuvarlanma hareketinden yararlanılmalı(tekerlek vb.)
• Cismin şeklini sürtünmeyi azaltacak şekilde tasarlama

5.Sınıf 3.Ünite Sürtünme Kuvveti Konu Özeti

Fenozom’u Takip Edin!

Fenozom’u takip edin!

B- Sürtünme kuvveti nelere bağlıdır

C- Sürtünme kuvvetinin etkileri

• Sürtünme kuvvetinin olumlu ve olumsuz etkileri vardır.
• Sürtünme kuvveti elbiselerimizi, ayakkabılarımızı aşındırır.
• Yazı yazabilmemiz, ayakta düşmeden durabilmemiz sürtünme kuvveti ile olur.
• Kışın buzlu yollarda sürtünme çok azdır, sürtünmeyi artırmak için araba tekerlerine zincir takılır. 
• Makine parçalarının aşınmasını engellemek içinde yağlanması sürtünmeyi azaltmak için yapılır. 
• Buzdolabının tekerlekli olması sürtünme kuvvetini azaltır.
• Araçlara takılan kışlık lastiklerin sürtünmeyi artırıcı, yazlık lastiklerin sürtünmeyi azaltıcı desenleri vardır.
•  Kibritin, çakmağın yanması sürtünme sonucu oluşan kıvılcımla gerçekleşir..

D- Havadaki sürtünme kuvveti (Hava direnci)

• Havadaki sürtünme kuvvetine hava direnci denir.
• Hava direnci cisimlerin hava içinde hızını azaltır.
• Havadaki cisim ne kadar büyükse sürtünme kuvveti o kadar fazla olur.
• Sürtünme kuvvetini azaltmak için özel tasarım şekiller yapılır.
• Otomobil ve uçaklar aerodinamik özelliklerine dikkat edilir.

Savaş uçağının hava direncini azaltan tasarımı

Havadaki sürtünme kuvvetini azaltıcı kask

E- Sudaki sürtünme kuvveti (Su Direnci)

1. Balıkların pullu olması,
2. Gemilerin önünün "V" şeklinde yapılması,
3. Yüzücülerin yarışmada birinci olmak için özel üretilmiş mayo ve bone kullanması,
4. Balıkların kaygan sıvı kaplı olması
5. Yüzücülerin suya atlarken ellerini birleştirerek atlamaları
6. Balıkların oval yapılarının olması

Yüzücülerin ellerini birleştirmesi, özel üretilmiş bone ve mayo kullanması su direncini azaltır.

Örnek Sorular

Kar ile ayağımız arasında sürtünmenin artırılması gerekmektedir. Bunun için ayakkabıların altı tırtıklı yapılır.

Dolabın yerle sürtünmesini en aza indirmesi gerekir. Bunun için dolabın altına tekerlek takabilir, yağ sürebilir.

Güreşçilerin yağlanması sürtünme kuvvetini azaltır, birbirini tutması zorlaşır. Bu nedenle yağlı güreşte büyük ustalık ve hüner gerekir.

Kapı menteşeleri daha az sürtünmesi için yağlanır. Metallerin birbirine sürtünmesi sonucu aşınmalar oluşur, kapı gıcırdar, kapı daha zor açılıp kapanır.

Top ile yer arasında sürtünme gerçekleşmektedir.
Bu kuvvet hareket eden cisimlerin bir süre sonra durmasını sağlar.

Ellerinin ortasını çok bastırarak birbirine sürterse elleri hemen ısınacaktır.

Diğer Konular

Cisimlerin hareketini engelleyen, hızını azaltabilen veya tamamen durdurabilen etkiye sürtünme denir.

Hareket eden bir otomobilin tekerleri ile zemin (yer) arasında meydana gelen sürtünme kuvveti dolayısıyla lastikler ısınır. Buna benzer olarak kışın araç lastikleriyle yer arasında daha fazla sürtünme olması, aracın kaymaması için zincir takılır.

Bir uçaktan ya da dağın zirvesinden atlayan biri yere daha yavaş inmek için paraşüt kullanır. Paraşütün geniş yüzeyli olma sebebi ise hava ile arasında oluşacak sürtünme kuvvetini arttırarak yere daha yavaş inmesini sağlamaktır.

Gemilerin ya da teknelerin su ile temas eden yüzeylerinin ‘V’ şeklinde tasarlanma sebebi de su ile gemi ya da tekne arasındaki sürtünme kuvvetini azaltmaktır.

Verilen örneklerde de görüldüğü gibi hayatımızın hemen her yerinde sürtünme kuvveti ve onun etkisinden söz etmek mümkündür. Sürtünme kuvveti olmasaydı yürüyemez, yazı yazamaz ve hatta cisimleri bile tutamazdık.

Sürtünme kuvveti, temas gerektiren bir kuvvet olmakla birlikte cisimlerin hareket yönünün tersi yönünde etki eder. Ayrıca sürtünme kuvveti, zeminin pürüzlü olup olmamasına göre de değişir.

Pürüzlü yüzeylerde sürtünme kuvveti fazladır. Bundan dolayı cisimler pürüzlü yüzeylerde daha zor hareket ederler. Toprak, çakıllı yol, halı, keçe, zımpara kağıdı gibi yüzeyler pürüzlü yüzeylere örnek olarak verilebilir.

Pürüzsüz yüzeylerde ise sürtünme kuvveti çok azdır. Bundan dolayı cisimler pürüzsüz yüzeylerde daha kolay hareket ederler. Buzlu zemin, cam, fayans, porselen ve mermer yüzeyler pürüzsüz yüzeylere örnek olarak verilebilir.

Sıvılar, içerisindeki maddelerin hareketlerini engelleyen bir kuvvet uygular. Bu kuvvete sıvı direnci ya da sıvılarda sürtünme adı verilir.

Hava ortamında bulunan cisimlere etki eden ve onları yavaşlatan etki de sürtünme kuvvetidir. Havanın cisimlere uyguladığı bu zorluğa hava direnci adı da verilir.