Atatürk Kaç Yılında Samsuna Çıktı
19 Mayıs tarihin akışının değiştiği gündür, 19 Mayıs işgale karşı ulusal isyanın başladığı gündür, 19 Mayıs ulusça bir ve beraber olma günümüzdür.
MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKIŞI
Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’ndan, bağlaşığı olan ittifak devletleriyle beraber yenik çıkması, itilaf devletlerinin en ağır ateşkes ve barış antlaşmasını Osmanlı Devleti ile yapması gibi nedenler Mustafa Kemal’in yurdu kurtarma planları yapmasının başlıca etkenleri olmuştur artık daha ilk gençlik yıllarından beri üzerinde çalıştığı fikirlerini eyleme dönüştürebilecekti.
Ağır maddeler taşıyan Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. ve maddelerini dayanak alan İngiltere, Fransa ve İtalya Anadolu topraklarını işgal etmeye başlamıştı. Mustafa Kemal, o tarihlerde Suriye cephesinde Yıldırım Orduları komutanıydı Ateşkes antlaşmasının imzalanması üzerine İstanbul’a çağırıldı. 13 Kasım günü İstanbul’a geldi. Aynı gün düşman donanmalarının İstanbul boğazına demir attıkları gündü. Yaveri, donanmalara yaşlı gözlerle bakarken Mustafa Kemal “Üzülme geldikleri gibi gidecekler!” diyecekti.
Mustafa Kemal, 13 Kasım ile 16 Mayıs tarihleri arasında İstanbul’da kaldı. Bu 6 aylık süre içinde boş durmadı. Kendisine yakın gördüğü arkadaşlarıyla, Hükümet yetkilileriyle, eski ittihatçılar, işgal kuvvetlerine yakın olanlar, işbirlikçiler ve yurtseverlerle görüşmeler yaptı. Geniş çevre edinmesi planlarını gerçekleştirmesini kolaylaştırdı. Mustafa Kemal, direnişi örgütlemeye İstanbul’dan başlamıştı ama bunu bilen çok az kişiydi.
İttihatçı yeraltı örgütleri aracılığıyla Anadolu’ya silah ve cephane gönderilmesini sağladı.
İstanbul’da birkaç kabine değişikliği olmuştu son Sadrazam Damat Ferit İngilizlere yakındı. Vahdettin, devletin ve tahtının kurtuluşunu İngiliz himayesine girmekte buluyordu. İngilizlerin Karadeniz Ordu komutanı General Milne Londra’ya gönderdiği mesajında “6. Mehmet İngilizlerin idareyi mümkün olduğu kadar süratle ellerine almasını istiyor” demişti. Sadrazam Damat Ferit, Amiral Calthorpe’a “Padişahın ve benim yegane ümidimiz Allah’tan sonra İngiltere’dir” diyecekti.
İngiltere’nin açık desteği ile Yunanlılar tarafından 15 Mayıs ’da İzmir işgal edildi. Osmanlı hükümetinin işgali sadece protesto etmesi, Mustafa Kemal’in geniş yetkilerle Anadolu’ya geçme planlarını hızlandırdı. Genel Kurmaylıkta çalışan arkadaşlarının desteği, İngilizlerin Mustafa Kemal’den rahatsız olmaları, Dahiliye Nazırı ve Sadrazamın ikna edilmesi sonucunda Anadolu’ya görevlendirildi. İstediği yetkileri almasında Genel Kurmaylıkta çalışan arkadaşları yardımcı olabilirdi.
Padişah ve hükümetinin Mustafa Kemal’e verdiği görev; Pontus Devletini kurma çalışması yapan Rumlara karşı ayaklanan Türklerin ayaklanmasını bastırmak, silah ve cephaneleri toplamak, tüm direniş güçlerin dağıtmaktı.
Mustafa Kemal Genelkurmay 2. Başkanı Kazım (İnanç) Paşa ile kendisine verilecek geniş yetkiler üzerinde çalışmaya başladı. Görev, 9. Ordu müfettişliği idi ancak Mustafa Kemal, yetkileri genişletmek askeri ve sivil kuruluşlara emir verebilmek istiyordu. Böylece Samsun’un doğusundaki birliklere de komuta edecek, taşradaki valilere de emir verebilecekti.
Kazım Paşa gülerek yetkilerin fazla olduğunu, Nazırın kabul etmeyeceğini söyledi. Mustafa Kemal’in yüzüne bakarak “bir şey mi yapacaksın?” diye sordu. Mustafa Kemal: “kulağını bana uzat dedi… Evet, bir şey yapacağım. Bu yetkiler olsa da olmasa da yapacağım.”
Kazım Paşa yazıyı Harbiye Nazırı Şakir Paşa’ya götürdü. Paşa itiraz etti. Sonra ikna oldu. İmza atmadı. Mühür bastı.
Mustafa Kemal duygularını anlatırken “Nezaretten çıkarken heyecandan dudaklarımı ısırdığımı hatırlıyorum. Kafes açılmış, önümde geniş bir alem, kanatlarımı çırparak uçmaya hazırlanmış bir kuş gibi idim.” diyecekti.
Samsun’a birlikte gidecekleri komutan ve görevlileri kendisi belirledi. Sadrazamı ikna etmek zor olsa da emirname onaylandı. Sadrazamın emri ile Yıldız Sarayında padişahla görüştü. Görüşmeyi şöyle anlattı. “Salonun penceresinden baktık. Boğazda demirlenmiş düşman zırhları vardı. Topları sanki Yıldız Sarayına doğrultulmuştu. Vahdettin ‘paşa, şimdiye kadar yaptıkların, hizmetlerin tarihe geçmiştir, bunları unutun. Şimdi yapacağın hizmet hepsinden önemli olabilir. Devleti kurtarabilirsin.” demişti.
Mustafa Kemal bu sözlere şaşırdı. İngilizlere teslim olmuş, şimdi pişman mıydı? Vahdettin demek istiyordu ki “hiçbir kuvvetimiz yoktur. Tek çaremiz İstanbul’a hakim olanların siyasetine uymaktır. Samsun ve çevresinde ayaklanan Türkleri uslandırırsam, Padişahın istediğini yerine getirmiş olacaktım. Bana verilen görev budur.” diye anlattı durumu.
16 Mayıs’ta hareket etmek için hazırlandığı sırada Rauf Bey geminin Karadeniz’de İngilizler tarafından batırılacağı söylentisi duyduğunu iletti. Bunları göze alarak vapura bindi. Boğazdan çıktıktan sonra Kaptan İsmail Hakkı (Durusu)’ya rotayı değiştirmesini, kıyıya yakın gitmesini söyledi.
Bandırma vapuru 41 yaşında, metre uzunluğunda, metre genişliğinde, metre yüksekliğinde, 50 beygir gücünde, 2 kez batmış, yeniden yüzdürülmüş, Pusulası bozuk bir gemiydi. Hırçın Karadeniz dalgalarına dayanabilir miydi? Deneyimli Kaptan İsmail Hakkı gemiyi iyi tanıyordu. Bandırma Vapuru’nun yükü ağırdı. Ülkemizin özgürlüğünü, bağımsızlığını, bayrağını ve de geleceğini taşıyordu.
19 Mayıs günü sağ salim Samsun Limanı’na ulaştılar. Mustafa Kemal Samsun’da uzun süre kalamazdı. 9 Mart ’da Rumları korumak için İngilizler kişilik asker çıkarmışlar, Samsun ve Merzifon’u kontrol altına almışlardı.
Mustafa Kemal 22 Mayıs’ta İstanbul’a gönderdiği telgrafta; “Rumlar hırslarından vazgeçmedikçe yatışma olamayacağını, Türklerin yabancı mandasına katlanamayacağını, milli hareketlere hak vermek gerektiğini” bildirdi. Bu telgrafla İstanbul’a başkaldırdığını açıkça ilan etti.
Ayrıca; yetkisi altındaki birliklere emirler verdi herkes yerinde kalacaktı, direnişi canlı tutmak için Büyük Cami’de miting düzenledi, Anadolu ve Trakya’da kalmış birliklerle iletişim kurdu, Müdafaa-i Hukuk grupları arasında bağlantı kurmaya girişti, Rafet Bey’i Samsun Mutasarrıflığına (Sancak mülki amirliği) atadı. Samsun’da yaklaşık bir hafta kaldı ve Havza’ya geçti. Anadolu, yüz yılın ilk ulusal direnişinin liderini bekliyordu
İşte bu ağır koşullarda Samsun’a çıkan Mustafa Kemal, önce Kurtuluş Savaşı’nı kazanarak ulusun geleceğini kurtaracak, sonra da diğer dünya ulusları gibi Türk Ulusunun da hür ve bağımsız yaşayacağı yeni Türk devletini kuracaktı. 19 Mayıs tarihin akışının değiştiği gündür, 19 Mayıs işgale karşı ulusal isyanın başladığı gündür, 19 Mayıs ulusça bir ve beraber olma günümüzdür.
Kutlu olsun…
Genel Merkez ve Tüm Şubeler
ÇYDD Torbalı Şube Başkanımız Emekli Tarih Öğretmeni Aylar Şenkal’ın kaleminden
Kaynaklar
- Nutuk
- Türk Devrim Tarihi – Prof Dr. Şerafettin TURAN
- Şu Çılgın Türkler – Turgut ÖZAKMAN
- Atatürk – Lord KINROSS
- Çankaya – Falih Rıfkı ATAY
Milli Mücadele'nin İlk Adımı 'Kurtuluş Yolu' Yılında
Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün, milli mücadele planlarıyla, 19 Mayıs 'da ilk adımı attığı Samsun, yılında da ulusal kurtuluş mücadelesindeki rolünün ve Büyük Önder'in izlerini gururla taşıyor.
Tarihi kaynaklardan derlenen bilgilere göre, Limni adasının Mondros Limanı'nda demirli Agamemnon zırhlısında, 30 Ekim akşamı Mondros Mütarekesi imzalanır. Çanakkale'de Türk askerinin destan yazmasına rağmen, düşman gemileri Çanakkale Boğazı'ndan geçerek İstanbul'a demirler, 15 Mayıs 'da İzmir İşgal edilir.
Karadeniz Bölgesi ise işgal güçlerinin iştahını kabartmaktadır. İngiltere, Yunanistan'ın Karadeniz kıyılarında bir Pontus Rum devleti kurma isteğine destek vermektedir. Mondros Ateşkes Antlaşması'nın, "İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durumun ortaya çıkması halinde herhangi bir stratejik yeri işgal etme hakkına sahip olacaktır" maddesi Rum çetelerine güç verir.
Samsun ve çevresindeki Rumlar, Mart tarihinde Samsun'a asker çıkaran İngilizleri de arkalarına alıp, yaptıkları çete baskınlarıyla kargaşa çıkararak bölgeyi İtilaf Devletleri'nin işgaline açmak istemektedir.
yılının mart ve nisan aylarında Rum çetelerinin saldırıları artmaya başlar ve Türk çetelerinin kargaşa çıkardığı iddia edilerek İngilizler, Osmanlı hükümetine 21 Nisan 'da bölgede asayişin sağlanması için nota verir. "Eğer siz asayişi sağlayamazsanız biz Samsun'a çıkıp bölgeyi işgal edeceğiz" anlamı taşıyan notanın ardından Mustafa Kemal 9. Ordu Müfettişi olarak görevlendirilir.
İstanbul Şişli'deki evinden 16 Mayıs'ta annesi ve kardeşi ile vedalaşarak ayrılan Mustafa Kemal Atatürk'e, vapura binmeden, "Bandırma Vapuru'nun Karadeniz'de batırılacağı" istihbaratı iletilir.
Atatürk, o gün yaşadıklarını şöyle anlatır:
"Bir an yalnız kaldım ve düşündüm. Bu dakikada düşmanların elinde idim. Bana her istediklerini yapamazlar mıydı? Beynimden bir şimşek geçti. Tutabilirler, sürebilirler, fakat öldürmek! Bunun için beni Karadeniz'in coşkun dalgaları arasında yakalamak lazımdır. Bu ihtimal mantıklı idi. Ancak benim için artık yakalanmak, tutuklanmak, sürülmek, düşüncelerimi yapmaktan alıkonmak hepsi ölmekle denk idi. Hemen karar verdim, otomobile atlayarak Galata rıhtımına geldim"
Büyük Önder, zihnindeki kurtuluş mücadelesi planlarıyla, Bandırma Vapuru ile İstanbul'dan yola çıkar. Bandırma Vapuru, Kız Kulesi önünde durdurulur. İtilaf devletleri askerleri vapurda denetim yaptıktan sonra Bandırma Vapuru yoluna devam eder. Mustafa Kemal, kaptan İsmail Hakkı Durusu'ya, sahile yakın bir rota çizmesini söyler.
Bandırma Vapuru, üç gün sonra Sinop'a varır. Mustafa Kemal Sinop'ta karaya çıkar. Samsun'a kara yoluyla gitmek için yolun durumunu ve araç sorar. Ancak ne yol ne araç vardır. Aldığı bu yanıtla Mustafa Kemal ve beraberindekiler tekrar vapura binerler.
SAMSUN'A VARIŞ
19 Mayıs Pazartesi günü Bandırma Vapuru Samsun sahiline demir atar. Mustafa Kemal ve arkadaşlarını, ilk olarak Havuzlu İsmail'in kullandığı sandalla Kurmay Binbaşı Mahmut Ekrem Bey karşılar.
Birinci Dünya Savaşı'nda Ruslar tarafından kentin bütün iskeleleri bombalanmış ancak bir tek kentte sigara üreten Fransızlara ait Reji İskelesi sağlam kalmıştır. Mustafa Kemal ve arkadaşları, Samsun'a ilk adımlarını, diğer adı Reji İskelesi olan Tütün İskelesi'nden atar.
Karakaş Mustafa lakaplı kayıkçının karaya çıkardığı Mustafa Kemal ve arkadaşlarını Samsun'da küçük bir grup karşılar. Karşılamada Samsun Mutasarrıfı İbrahim Ethem Bey bulunmamaktadır. Mutasarrıf rahatsız olduğunu belirterek yerine Muhasebe Müdürü Osman Bey'den heyeti karşılamasını ve ağırlama işleriyle ilgilenmesini istemiştir.
"Dokuzuncu Ordu Kıtaları Müfettişi ve Padişahın Fahri Yaveri Mirliva Mustafa Kemal Paşa" unvanı ile Mustafa Kemal, "Saat 'de Samsun'a ulaşarak görevine başladığına" dair İstanbul'a telgraf gönderir.
Mustafa Kemal ve arkadaşları kalabalık oldukları için tek otele yerleştirilemezler. Atatürk ve maiyetindekilerden bir kısmı, Jean İonnis Mantika'ya ait olan ''Mantika Palas''a yerleştirilir, diğerleri ise bugünkü Samsun Ticaret ve Sanayi Odasının yerinde bulunan o zamanki Karadeniz Oteli'nde kalır.
HAVZA'YA GEÇİŞ
Atatürk Samsun'da 6 gün kalır, 25 Mayıs'ta Havza'ya geçer. İngilizleri şüphelendirmemek için Atatürk, böbrek sancılarının artttığını ve Havza'nın kaplıcalarının kendisine iyi geleceğini belirterek kentten ayrılır.
Atatürk ve arkadaşları, eski bir araçla Havza'ya doğru yola çıkar. Yollar bozuktur ve araç birkaç kez arızalanır. Araçtan inen Atatürk ve arkadaşları, doğanın güzelliğine kendilerini kaptırarak bir süre "Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar, güneş ufuktan şimdi doğar, yürüyelim arkadaşlar" marşını söyleyerek yol alır.
Mustafa Kemal, Havza'da Mesudiye Oteli'nde, beraberindekiler ise Ali Osman Ağa'nın konağında ağırlanır.
Atatürk, Havza'da Milli Mücadele'yi örgütlemek için uygun ortamı bulur. İlk Müdafa-i Hukuk Cemiyeti, Havza'da kurulur. Teşkilat, ilk toplantısını "Taş Mektep" yani şimdiki Merkez İlköğretim Okulunda yapar. İlk miting Havza'da yapılır. Mustafa Kemal Paşa'nın talimatıyla gerçekleştirilen mitingde, İzmir'in işgali protesto edilir. İlk genelge yine Havza'da yayımlanır, 28 Mayıs'ta yayımlanan Havza Genelgesi, tüm valilikler, kolordu komutanlıkları ve bağımsız mutasarrıflıklara gönderilir.
Havza Genelgesi, Atatürk'ün Samsun'a çıktıktan sonra ilk resmi tepkisi olması dolayısıyla tarihte büyük öneme sahiptir. Atatürk, bu genelgeyle halkın işgallere tepki göstererek milli bilincin uyandırılmasını amaçlamıştır. Bir sonraki durağı Amasya olacak Mustafa Kemal, 18 gün boyunca Havza'da Milli Mücadele için önemli adımlar atar.
Havza'daki hareketlilikten haberdar olan İngilizlerin yaptığı baskı ile Atatürk, Dokuzuncu Ordu Müfettişliği görevinden alınır. İlk adımları teker teker atarak yoluna devam eden Atatürk, Havzalılara sivil olarak veda eder.
Atatürk, 24 Eylül 'te Havza'ya ikinci gelişinde, Havzalılara şöyle seslenecektir:
"Sizinle en elemli, en yeisli günlerde tanıştım. Aranızda günlerce kaldım. Bana mazinin hatırasını tekrarlatan şu daire içinde kıymetkar mesai ve muavenetinizden pek müstefit oldum. Eğer Havzalıların o samimi ve metin hüsnükabulleri olmasa ve eğer Havza'nın nafi şifalı kaplıcaları ahval-i sıhhiyem üzerinde müspet bir tesir bırakmasaydı, emin olunuz ki, inkılap için çalışamayacaktım. Bundan dolayıdır ki Havza ve Havzalılara çok şey borçluyum. Kalbi rabıtam ebediyen saklayacak ve sizi hiç unutmayacağım. İlk cüreti, ilk cesareti gösteren sizlersiniz. İnkılap ve Cumhuriyet tarihinde kahraman Havza'nın ve Havzalıların büyük bir yeri vardır"
Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı ve Kurtuluş Mücadelesi'ni başlatışı, Cumhuriyet'in ilanından sonra tarihine kadar ''Gazi Günü'' adıyla Samsun'da yerel olarak kutlanır.
Daha sonra ise Atatürk'ün Milli Mücadele'yi başlatmak üzere 19 Mayıs 'da Samsun'a ayak basması, 20 Haziran 'de çıkarılan bir kanunla milli bayram olarak kabul edilir.
MİLLİ MÜCADELE'NİN VE MUSTAFA KEMAL'İN SAMSUN'DAKİ İZLERİ
Milli Mücadele'yi başlatan kişileri Anadolu'ya taşıyan Bandırma Vapuru'nun orijinal planları kullanılarak inşa edilen birebir kopyası, Samsun sahilinde müze gemi olarak ziyarete açık tutuluyor.
Doğu Park'ta düzenlenen alanda ziyarete açılan müze gemi Bandırma Vapuru, özellikle 19 Mayıs Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı dolayısıyla kente gelen ziyaretçilerden büyük ilgi görüyor. Bu yıl corona virüs salgını nedeni ile müze gemi ilk kez 19 Mayıs'ta ziyarete kapalı olacak.
Günümüzde, Atatürk'ün ilk adımı attığı nokta, artık dolgu sahası. Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından önceki yıllarda dolgu sahasına "Kurtuluş Yolu" yapılarak, Tütün İskelesi yeniden inşa edildi. Tütün İskelesi'nde ilk adımı temsilen Atatürk ve silah arkadaşlarının ve onları karşılayanların bal mumu heykelleri yer alıyor.
Tütün İskelesi'nden başlayan "Kurtuluş Yolu" ise Atatürk'ün Havza'ya geçiş güzergahını takip ediyor.
Atatürk'ün Samsun'a gelişinde kaldığı Mantika Palas, uzun yıllar ''Mıntıka Palas'' olarak adlandırıldı ve bugün Atatürk'ün eşyalarının sergilendiği Gazi Müzesi olarak o güne ait izleri canlı tutuyor.
Mustafa Kemal Paşa'nın Havza ilçesinde 25 Mayıs Haziran tarihlerinde karargah olarak kullandığı ve Milli Mücadele'nin ilk karargahı sayılan ev ise günümüzde "Havza Atatürk Evi" olarak tarihin izlerini yansıtıyor.
Üçüncü Kolordu Kumandanı[değiştir kaynağı değiştir]
|
|
Müfettişlik heyetinin, diğer askerlerin ve mürettebatın haricindeki siviller[değiştir 19 Mayıs'ı anlamak: Milli mücadeleyi başlatan koşullar nelerdi?
Atatürk’ün Samsun’a çıkarak dört yıl sürecek olan Kurtuluş Savaşını başlatmasının yıl dönümü bu yıl Covid salgınının gölgesinde, meydanlar yerine dijital ortamlarda kutlanıyor.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu için bir mihenk taşı olan bu tarihi hazırlayan dönemin koşulları ile toplumsal ve siyasi dinamikleri bilmek, 'dan bugüne gelen kazanımların anlaşılmasına ışık tutuyor.
Anadolu'da halk direnişleri
Sürecin kısaca arka planına bakmak gerekirse; Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'ndaki yenilgisini saptayan ve 30 Ekim ’de imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında Anadolu’nun birçok bölgesi düşman işgaline uğramıştı ve halk bu işgallere karşı direniş gösteriyordu.
Galip devletlere gerekli gördükleri yerleri işgal etme hakkı tanıyan Mondros Mütarekesi’nin yedinci maddesi karşısında, Anadolu ve Trakya’da sivil halk tarafından Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri toplanıyordu.
13 Kasım’da Birinci Dünya Savaşı’nın galibi İtilaf Devletleri’nin donanmasının Boğazlar üzerinden İstanbul’u işgal etmesi üzerine Mustafa Kemal Paşa, tarihe kazınacak o ünlü sözünü söyleyecekti: “Geldikleri gibi giderler.”
İtilaf Devletleri’nin Anadolu’da birçok noktayı işgal ettiği bir ortamda 9. Ordu müfettişi olarak Samsun’a olayları yerinde gözlemleyip önlem almak üzere gönderilen Mustafa Kemal Paşa’ya geniş yetkiler verilmişti.
Bir millet uyanıyor
Ancak, bağımsız ve ulusal egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurulması gereğine inanan Mustafa Kemal Paşa’nın Milli Mücadele’yi örgütlemek için 19 Mayıs ’da Samsun’a çıkışı, kendisinin ifadesiyle “bir milletin uyanmasını” tetiklemiş oldu.
Ardından 21 Haziran’da Amasya Genelgesi’nin yayımlanması, İngiliz işgal yönetiminin baskısı altındaki İstanbul hükümeti ile ilişkilerin gerilmesi, ardından da Erzurum ve Sivas kongreleriyle birlikte işgalci güçlere karşı halkın desteğiyle başlayan Kurtuluş Savaşı.
Amasya Genelgesi ile Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlar, milletin bizzat kendi azmiyle ve sivil halk unsurlarıyla ulusal egemenliğin sağlanacağının altını çizmiş oldu.
Birinci Meclis kuruldu
Mustafa Kemal Paşa ise 9 Temmuz itibariyle askerlik görevinden istifa edip bu mücadele sürecini sivil bir unvanla yürüttü. Tüm süreç Ankara’da 23 Nisan ’de kurulan Birinci TBMM tarafından yönetildi.
Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi tarih bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Ali Satan, geçtiğimiz yıl bu konuda euronews Türkçe'ye verdiği demeçte, Atatürk'ün Samsun'a çıkışını hazırlayan dönemin koşulları arasında birkaç gelişmeye dikkat çekiyor:
“Osmanlı İmparatorluğu merkezinde öncelikle askeri bürokrasi ve fakat onlarla sınırlı kalmayan etkin çevrelerde Mütareke’den beklenen “haysiyetli barış” umudu kaybedilmişti. Anadolu’da ve İstanbul’da Mütareke’ye aykırı işgaller diplomasi ile netice almanın mümkün olmadığı kanaatini güçlendirmiştir.”
Dolayısıyla, Satan’a göre, Nisan ’dan itibaren İstanbul’da “askeri seçenek” masaya yatırılmaya başlanmıştı ve bunun sonucunda Osmanlı Genelkurmayı, Sadaret/Başbakanlık ve Saray’ın onayı ile başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere pek çok değerli subay Anadolu’da görevlendirilmişlerdi.
“Özellikle Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a gönderilmesini kolaylaştıran bir gelişme ise bölgedeki Rum çeteler ile Türkler arasında asayiş sorununun yaşanması ve İngiltere’nin bölgede asayişin sağlanması için Nisan ’da Osmanlı devletine nota vermiş olmasıdır,” diyor Satan:
“Osmanlı Genelkurmayı bu notayı fırsata çevirerek Mustafa Kemal Paşa ve maiyetinde 55 kişiyi Samsun’a göndermiştir. Resmi görevi asayişi sağlamak, bölgedeki silahları toplamak iken Mustafa Kemal Paşa’nın asıl işi milli direnişi örgütlemektir.”
Tarihçi Satan, Atatürk’ün Samsun’a çıkış yolculuğunu şu şekilde aktarıyor:
“16 Mayıs Cuma günü Padişah Vahdettin ile cuma selamlığında son kez görüşüp veda eden Mustafa Kemal Paşa saat ’da Bandırma Vapuruna binerek IX. Kolordu Müteffişlik karargahında görevlendirilen 55 kişi ile İstanbul’da ayrıldı. Zorlu ve endişeli bir yolculuktu. Ama vukuatsız tamamlanarak 19 Mayıs günü sabah ’da Samsun’a ulaşıldı.”
Satan’a göre; Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’dan başlatıp Havza, Amasya, Erzurum, Sivas ve Ankara güzergahında gerçekleştirdiği eylemler Milli Mücadeleyi başlatmamış, ama Milli Mücadele fikrindeki bütün unsurları bir araya toplayabilmiş ve aynı hedefe yönlendirebilmiştir. Bu dinamikler de Milli Mücadelenin başarısını sağlayacaktır.
Satan; 19 Mayıs’ın yıldönümünde istiklal mücadelesine daha geniş açıdan ve bütün unsurlarıyla bakmak gerektiğini düşünüyor.
“Anadolu ve Trakya’daki sivil halk inisiyatifi, İstanbul’un desteği, din adamlarının katkısı yok sayılarak bir milli mücadele tarihi yazılamaz. Milli Mücadele bir rejim davası değil vatan müdafaasıdır. Millet vatanın, Padişah ve Halifenin düşman işgalinden kurtarılması büyük davası etrafında kenetlenmiştir. Rejim sorunu zafer sonrasının konusudur,” diye açıklıyor Satan.
Tarihçi Satan, Mustafa Kemal Paşa’yı Türk tarihinde ayrıcalıklı kılanın, Kurucu Cumhurbaşkanlığı yolunu açanın, bu yıllardaki askeri ve siyasi liderlik özellikleri olduğunun altını çiziyor:
“ sürecinde iktidar İstanbul’dan Ankara’ya transfer olmuştur. Askeri zafer sonunda artık yeni Türkiye’nin veya Cumhuriyet rejiminin önünde bir engel kalmamıştır.”
Büyük Nutku’na Samsun’a çıkışıyla başlayan Ulu Önder, 19 Mayıs tarihini aynı zamanda kendi “doğum günü” olarak zikreder.
Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı
Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı, 19 Mayıs tarihinde 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal'in Bandırma Vapuru ile yapılan yolculuk sonrası Samsun'a ulaşması olayı. Bu olay Kurtuluş Savaşı'nın fiili başlangıcı olarak kabul edilmektedir.[1]
Samsun'da Rum ve Türk halkı arasında meydana gelen çatışmaların sonlandırılması için Osmanlı Hükûmeti tarafından Mustafa Kemal görevlendirilmiş ve kendisine 9. Ordu'nun müfettişliği verilmiştir.[2] Bunun üzerine müfettiş görev bölgesine Bandırma Vapuru ile ulaşmış ve bir hafta boyunca Mantıka Palas'ta kalmıştır. Bu süreçte bölgede meydana gelen çatışmaların sebebini araştırmış ve işgalcilere karşı bizzat Türk direniş örgütlerinin kurulmasında etkin rol oynamıştır.[3] Mustafa Kemal, bu bir haftalık süreç sonunda Havza'ya geçmiştir. Havza'da geçirdiği on yedi gün sonunda ise şehirden ayrılarak Amasya'ya hareket etmiştir.
Anadolu'da genel durum[değiştir kaynağı değiştir]
Astsubay, erbaş ve erler[değiştir kaynağı değiştir]
Günümüzde Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı ile ilgili çeşitli yorumlar bulunmaktadır. Bu yorumlar ise VI. Mehmed'in Türk Ulusal Hareketi'ne destek verip vermediği konusu etrafında dönmektedir. Metin Hülagü'nün yazmış olduğu Yurtsuz İmparator Vahdeddin adlı kitap[32] bu iddiaların yer aldığı kitaplardandır. Kitapta İngiliz gizli belgelerine dayandırılarak VI. Mehmed'in Mustafa Kemal'e mecidiye verdiği ve Türk Ulusal Hareketi'ni desteklediği yazmaktadır.[33] Ancak Turgut Özakman bir konferansında bu iddiaların gerçek olmadığını savunmuştur.[34] Ayrıca Mustafa Kemal, Nutuk adlı yapıtında VI. Mehmed'in Türk Ulusal Hareketi'ne destek vermesi bir yana, bu hareketi sindirmeye çalıştığını belirtmiş ve kendisinden vatan haini diyerek bahsetmiştir.[5]
Kaynakça[değiştir
nest...
gelişim planı örnekleri 2022 doğum borçlanmasi ne kadar uzaktaki birini kendine aşık etme duası 2021 hac son dakika allahümme salli allahümme barik duası caycuma hava durumu elle kuyu açma burgusu dinimizde sünnet düğünü nasil olmali başak ikizler aşk uyumu yht öğrenci bilet fiyatları antalya inşaat mühendisliği puanları malta adası haritada nerede
19 Mayıs'ı anlamak: Milli mücadeleyi başlatan koşullar nelerdi?
Atatürk’ün Samsun’a çıkarak dört yıl sürecek olan Kurtuluş Savaşını başlatmasının yıl dönümü bu yıl Covid salgınının gölgesinde, meydanlar yerine dijital ortamlarda kutlanıyor.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu için bir mihenk taşı olan bu tarihi hazırlayan dönemin koşulları ile toplumsal ve siyasi dinamikleri bilmek, 'dan bugüne gelen kazanımların anlaşılmasına ışık tutuyor.
Anadolu'da halk direnişleri
Sürecin kısaca arka planına bakmak gerekirse; Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'ndaki yenilgisini saptayan ve 30 Ekim ’de imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında Anadolu’nun birçok bölgesi düşman işgaline uğramıştı ve halk bu işgallere karşı direniş gösteriyordu.
Galip devletlere gerekli gördükleri yerleri işgal etme hakkı tanıyan Mondros Mütarekesi’nin yedinci maddesi karşısında, Anadolu ve Trakya’da sivil halk tarafından Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri toplanıyordu.
13 Kasım’da Birinci Dünya Savaşı’nın galibi İtilaf Devletleri’nin donanmasının Boğazlar üzerinden İstanbul’u işgal etmesi üzerine Mustafa Kemal Paşa, tarihe kazınacak o ünlü sözünü söyleyecekti: “Geldikleri gibi giderler.”
İtilaf Devletleri’nin Anadolu’da birçok noktayı işgal ettiği bir ortamda 9. Ordu müfettişi olarak Samsun’a olayları yerinde gözlemleyip önlem almak üzere gönderilen Mustafa Kemal Paşa’ya geniş yetkiler verilmişti.
Bir millet uyanıyor
Ancak, bağımsız ve ulusal egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurulması gereğine inanan Mustafa Kemal Paşa’nın Milli Mücadele’yi örgütlemek için 19 Mayıs ’da Samsun’a çıkışı, kendisinin ifadesiyle “bir milletin uyanmasını” tetiklemiş oldu.
Ardından 21 Haziran’da Amasya Genelgesi’nin yayımlanması, İngiliz işgal yönetiminin baskısı altındaki İstanbul hükümeti ile ilişkilerin gerilmesi, ardından da Erzurum ve Sivas kongreleriyle birlikte işgalci güçlere karşı halkın desteğiyle başlayan Kurtuluş Savaşı.
Amasya Genelgesi ile Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlar, milletin bizzat kendi azmiyle ve sivil halk unsurlarıyla ulusal egemenliğin sağlanacağının altını çizmiş oldu.
Birinci Meclis kuruldu
Mustafa Kemal Paşa ise 9 Temmuz itibariyle askerlik görevinden istifa edip bu mücadele sürecini sivil bir unvanla yürüttü. Tüm süreç Ankara’da 23 Nisan ’de kurulan Birinci TBMM tarafından yönetildi.
Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi tarih bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Ali Satan, geçtiğimiz yıl bu konuda euronews Türkçe'ye verdiği demeçte, Atatürk'ün Samsun'a çıkışını hazırlayan dönemin koşulları arasında birkaç gelişmeye dikkat çekiyor:
“Osmanlı İmparatorluğu merkezinde öncelikle askeri bürokrasi ve fakat onlarla sınırlı kalmayan etkin çevrelerde Mütareke’den beklenen “haysiyetli barış” umudu kaybedilmişti. Anadolu’da ve İstanbul’da Mütareke’ye aykırı işgaller diplomasi ile netice almanın mümkün olmadığı kanaatini güçlendirmiştir.”
Dolayısıyla, Satan’a göre, Nisan ’dan itibaren İstanbul’da “askeri seçenek” masaya yatırılmaya başlanmıştı ve bunun sonucunda Osmanlı Genelkurmayı, Sadaret/Başbakanlık ve Saray’ın onayı ile başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere pek çok değerli subay Anadolu’da görevlendirilmişlerdi.
“Özellikle Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a gönderilmesini kolaylaştıran bir gelişme ise bölgedeki Rum çeteler ile Türkler arasında asayiş sorununun yaşanması ve İngiltere’nin bölgede asayişin sağlanması için Nisan ’da Osmanlı devletine nota vermiş olmasıdır,” diyor Satan:
“Osmanlı Genelkurmayı bu notayı fırsata çevirerek Mustafa Kemal Paşa ve maiyetinde 55 kişiyi Samsun’a göndermiştir. Resmi görevi asayişi sağlamak, bölgedeki silahları toplamak iken Mustafa Kemal Paşa’nın asıl işi milli direnişi örgütlemektir.”
Tarihçi Satan, Atatürk’ün Samsun’a çıkış yolculuğunu şu şekilde aktarıyor:
“16 Mayıs Cuma günü Padişah Vahdettin ile cuma selamlığında son kez görüşüp veda eden Mustafa Kemal Paşa saat ’da Bandırma Vapuruna binerek IX. Kolordu Müteffişlik karargahında görevlendirilen 55 kişi ile İstanbul’da ayrıldı. Zorlu ve endişeli bir yolculuktu. Ama vukuatsız tamamlanarak 19 Mayıs günü sabah ’da Samsun’a ulaşıldı.”
Satan’a göre; Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’dan başlatıp Havza, Amasya, Erzurum, Sivas ve Ankara güzergahında gerçekleştirdiği eylemler Milli Mücadeleyi başlatmamış, ama Milli Mücadele fikrindeki bütün unsurları bir araya toplayabilmiş ve aynı hedefe yönlendirebilmiştir. Bu dinamikler de Milli Mücadelenin başarısını sağlayacaktır.
Satan; 19 Mayıs’ın yıldönümünde istiklal mücadelesine daha geniş açıdan ve bütün unsurlarıyla bakmak gerektiğini düşünüyor.
“Anadolu ve Trakya’daki sivil halk inisiyatifi, İstanbul’un desteği, din adamlarının katkısı yok sayılarak bir milli mücadele tarihi yazılamaz. Milli Mücadele bir rejim davası değil vatan müdafaasıdır. Millet vatanın, Padişah ve Halifenin düşman işgalinden kurtarılması büyük davası etrafında kenetlenmiştir. Rejim sorunu zafer sonrasının konusudur,” diye açıklıyor Satan.
Tarihçi Satan, Mustafa Kemal Paşa’yı Türk tarihinde ayrıcalıklı kılanın, Kurucu Cumhurbaşkanlığı yolunu açanın, bu yıllardaki askeri ve siyasi liderlik özellikleri olduğunun altını çiziyor:
“ sürecinde iktidar İstanbul’dan Ankara’ya transfer olmuştur. Askeri zafer sonunda artık yeni Türkiye’nin veya Cumhuriyet rejiminin önünde bir engel kalmamıştır.”
Büyük Nutku’na Samsun’a çıkışıyla başlayan Ulu Önder, 19 Mayıs tarihini aynı zamanda kendi “doğum günü” olarak zikreder.
Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı
Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı, 19 Mayıs tarihinde 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal'in Bandırma Vapuru ile yapılan yolculuk sonrası Samsun'a ulaşması olayı. Bu olay Kurtuluş Savaşı'nın fiili başlangıcı olarak kabul edilmektedir.[1]
Samsun'da Rum ve Türk halkı arasında meydana gelen çatışmaların sonlandırılması için Osmanlı Hükûmeti tarafından Mustafa Kemal görevlendirilmiş ve kendisine 9. Ordu'nun müfettişliği verilmiştir.[2] Bunun üzerine müfettiş görev bölgesine Bandırma Vapuru ile ulaşmış ve bir hafta boyunca Mantıka Palas'ta kalmıştır. Bu süreçte bölgede meydana gelen çatışmaların sebebini araştırmış ve işgalcilere karşı bizzat Türk direniş örgütlerinin kurulmasında etkin rol oynamıştır.[3] Mustafa Kemal, bu bir haftalık süreç sonunda Havza'ya geçmiştir. Havza'da geçirdiği on yedi gün sonunda ise şehirden ayrılarak Amasya'ya hareket etmiştir.
Anadolu'da genel durum[değiştir kaynağı değiştir]
Astsubay, erbaş ve erler[değiştir kaynağı değiştir]
Günümüzde Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı ile ilgili çeşitli yorumlar bulunmaktadır. Bu yorumlar ise VI. Mehmed'in Türk Ulusal Hareketi'ne destek verip vermediği konusu etrafında dönmektedir. Metin Hülagü'nün yazmış olduğu Yurtsuz İmparator Vahdeddin adlı kitap[32] bu iddiaların yer aldığı kitaplardandır. Kitapta İngiliz gizli belgelerine dayandırılarak VI. Mehmed'in Mustafa Kemal'e mecidiye verdiği ve Türk Ulusal Hareketi'ni desteklediği yazmaktadır.[33] Ancak Turgut Özakman bir konferansında bu iddiaların gerçek olmadığını savunmuştur.[34] Ayrıca Mustafa Kemal, Nutuk adlı yapıtında VI. Mehmed'in Türk Ulusal Hareketi'ne destek vermesi bir yana, bu hareketi sindirmeye çalıştığını belirtmiş ve kendisinden vatan haini diyerek bahsetmiştir.[5]
Kaynakça[değiştir nest...
gelişim planı örnekleri 2022 doğum borçlanmasi ne kadar uzaktaki birini kendine aşık etme duası 2021 hac son dakika allahümme salli allahümme barik duası caycuma hava durumu elle kuyu açma burgusu dinimizde sünnet düğünü nasil olmali başak ikizler aşk uyumu yht öğrenci bilet fiyatları antalya inşaat mühendisliği puanları malta adası haritada nerede