Dil Yarası Sözlük Anlamı
kaynağı değiştir]
Yarayı hemen (yanık oluşumundan sonraki 30 dakika içinde) soğutmak, yanığın derinliğini ve acıyı azaltır, ancak fazla soğutma hipotermiye yol açabileceğinden dikkatli olunmalıdır.[5][10] Soğutmada 10–25 C derecede soğuk su kullanılmalıdır; buzlu su kullanılmamalıdır zira buzlu su yaralanmayı daha da artırabilir.[5][45] Kimyasal yanıklarda kapsamlı bir yıkama gerekebilir.[10] Sabun ve suyla yıkama, ölü dokunun çıkarılması ve yaranın sarılması, yara tedavisinde önemli noktalardır. Eğer zarar görmemiş su kabarcıkları mevcutsa, bunlara ne yapılması gerektiği kesin olarak ortaya konulmamıştır. Henüz kesinleşmemiş bulgular, bunlara dokunulmaması gerektiğin görüşünü desteklemektedir. İkinci derece yanıklar iki gün sonra yeniden değerlendirilmelidir.[45]
Birinci ve ikinci derece yanıkların tedavisinde hangi tür sargıların kullanılması gerektiğine ilişkin çok az nitelikli bulgu mevcuttur.[58][59] Birinci derece yanıkların herhangi bir sargı kullanılmadan tedavi edilmesi uygundur.[45] Haricen kullanılan antibiyotikler sıklıkla tavsiye edilmesine karşın, kullanımlarını destekleyen çok az bulgu vardır.[60]Gümüş sülfadiazin (bir tür antibiyotik) iyileşme süresini uzatabileceğinden tavsiye edilmemektedir.[59]Gümüş[61] içeren sargıların veya negatif basınçlı yara tedavisi kullanımını destekleyecek bulgular yetersizdir.[62]
İlaçlar[değiştir kaynağı değiştir]
| TVYA | Ölüm oranı |
|---|---|
| <%10 | % |
| % | % |
| % | % |
| % | %16 |
| % | %25 |
| % | %37 |
| % | %43 |
| % | %57 |
| % | %73 |
| >%90 | %85 |
| Solunum | %23 |
Prognoz geniş yanıkları olan hastalarda, daha yaşlı hastalarda ve kadın hastalarda daha kötü seyretmektedir.[10] Duman solumaya bağlı bir yaralanmanın, uzun kemik kırıkları gibi başka önemli yaralanmaların ve ciddi eş zamanlı hastalıkların (örneğin, kalp rahatsızlığı, diyabet, psikiyatrik hastalık ve intihar eğilimi vb.) mevcudiyeti de prognozu etkilemektedir.[10] Ortalama olarak, Amerika Birleşik Devletleri’nde yanık tedavi merkezlerine alınan hastaların %4’ü hayatını kaybetmektedir;[15] burada hastanın akıbeti yanığın genişliğine bağlıdır. Örneğin, yanıkları %10 TVYA’dan az bir kısmı kaplayan hastalarda ölüm oranı %1’den az iken, yanıkları %90 TVYA’yı aşan hastalarda ölüm oranı %85 olmuştur.[74] Afganistan’da yanıkları TVYA’nın %60’ını geçen hastalar nadiren hayatta kalabilmektedir.[15] Yıllar boyunca ağır yanıkların prognozunu belirlemede Baux formülü kullanılmıştır; fakat daha gelişmiş tedavi yöntemlerinden dolayı bu formül artık pek doğru sonuç vermemektedir.[7] Formülde yanığın büyüklüğü (%&#;TBSA) ile kişinin yaşı toplanmakta, bu toplam da aşağı yukarı ölüm riskini vermektedir.[7]
Komplikasyonlar[değiştir kaynağı değiştir]
Geniş çaplı yanıklar ölümcül olabilirken, ’tan beri geliştirilen modern tedaviler özellikle çocuk ve gençlerde alınan sonuçları önemli derecede geliştirmiştir.[2] Tüm dünyada yaklaşık 11&#;milyon insan tıbbi tedaviye başvurmakta ve her yıl yaklaşık kişi yanık nedeniyle hayatını kaybetmektedir.[3] Amerika Birleşik Devletleri’nde, bir yanık tedavi merkezine kabul edilen hastaların yaklaşık %4’ü yaraları nedeniyle hayatını kaybetmektedir.[4] Yanığın uzun vadedeki sonucu en başta yanığın boyutuna ve yanığa maruz kalan kişinin yaşına bağlıdır.
Belirtiler ve semptomlar[değiştir kaynağı değiştir]
Yanık engel oranı, yanığın şiddeti ve sınıfına bağlıdır. Yanık engel oranı belirlenirken, vücut yüzeyini kaplayan bölümü, yanığın verdiği tahribat ve etkilediği organlar dikkate alınır.[77]
Yanık engel oranı tablosu[değiştir kaynağı değiştir]
Göz ile ilgili yanıklar[değiştir kaynağı değiştir]Doku perfüzyonu zayıf olanlara, izotonik kristaloid solüsyon kapsülleri verilmelidir.[5] Yanıkları TVYA’nın %&#;’sini aşan çocuklarda ve yanıkları TVYA’nın %15&#;’ini aşan yetişkinlerde bunun ardından formel sıvı resüsitasyonu başlatılmalı ve hasta takip edilmelidir.[5][52][53] Yanıkların TVYA’nın %25&#;’ini aştığı durumlarda bu süreç mümkünse hastane öncesi aşamada başlatılmalıdır.[52]Parkland formülü ilk 24&#; saatte gereken damar içi sıvıların hacminin belirlenmesine yardımcı olabilir. Bu formül, yanığa maruz kalan kişinin TVYA’sı ile ağırlığına dayanmaktadır. Sıvının yarısı ilk 8&#; saatte, gerisi ise sonraki 16&#; saatte verilmelidir. Süre sıvı resüsitasyonunun başlatıldığı zamandan değil, yanığın meydana geldiği zamandan başlayarak hesaplanır. Çocuklara ayrıca glukoz içeren bir tedavi sıvısı verilmesi gerekebilir.[7] Ayrıca, solunum yaralanmaları olan kişilerin daha çok sıvıya ihtiyacı vardır.[54] Yetersiz sıvı resüsitasyonu sorunlara yol açabilir, ancak fazla resüsitasyon da durumu kötüleştirebilir.[55] Formüller yalnızca birer rehberdir; verilecek sıvı en iyi şekilde şu ölçütlere göre belirlenir: yetişkinlerde >30&#;mL/h veya çocuklarda >1mL/kg’dan fazla idrar çıkışı ile 60&#;mmHg’den fazla ortalama arter basıncı.[7] Laktatlı Ringer solüsyonu sıklıkla kullanılmasına karşın, normal salin solüsyonundan daha iyi olduğuna dair bir kanıt bulunmamaktadır.[5]Kristaloid sıvılar en az kolloid sıvılar kadar iyidir, ancak kolloid sıvılar daha pahalı olduğundan pek tavsiye edilmemektedir.[56]Kan transfüzyonlarına nadiren ihtiyaç duyulmaktadır.[10] Bunlar genellikle yalnızca ilgili komplikasyon risklerinden dolayı hemoglobin seviyesinin &#;g/L (&#;g/dL)[57] altına düştüğü durumlarda tavsiye edilmektedir.[7] Gerektiğinde yanmış derinin içine damar içi kateterler yerleştirilebilir veya kemik içi infüzyona başvurulabilir.[7] Yara tedavisi[değiştir kaynağı değiştir]Bal, antik çağlardan beri yaraların iyileştirilmesinde kullanılmıştır; dolayısıyla birinci ve ikinci derece yanıklarda etkili olabilir.[68][69]Aloe vera hakkındaki bulgular zayıf niteliktedir.[70] Ağrıyı azaltmada faydalı olabilmesine[11] ve yılında yapılan bir incelemede iyileşme süresinde kısalmaya ilişkin kesinleşmemiş bulgulara işaret edilmiş olsa da[71] yılında yapılan başka bir incelemede iyileştirme konusunda gümüş sülfadiazini geçemediği tespit edilmiştir.[70] E vitamininin keloid (yara dokusunun aşırı biçimde büyümesi) veya izleri hafifletmeye yaradığını gösteren çok az bulgu vardır.[72] Tereyağı tavsiye edilmemektedir.[73] Düşük gelirli ülkelerde yanıkların üçte biri yaralara yumurta, çamur, yaprak veya tezek konulması gibi geleneksel tıp yöntemleri ile tedavi edilmektedir.[16] Cerrahi müdahale bazı durumlarda yetersiz mali kaynak ve olanaksızlıktan dolayı kısıtlıdır.[16] Süreç boyunca yaşanan ağrıyı ve anksiyeteyi azaltmak için ilaçlara ilaveten kullanılabilecek sanal gerçeklik terapisi, hipnoz ve dikkat dağıtma teknikleri gibi davranışsal yaklaşımlar dâhil pek çok başka yöntem bulunmaktadır.[64] Prognoz[değiştir kaynağı değiştir]Elektrik yanığı altta bulunan dokulara ciddi şekilde hasar verebilir. Elektrik yanıklarında hasta iki tâne yara izine sahip olabilir (giriş ve çıkış).
Kimyasal yanık[değiştir kaynağı değiştir]
Sindirim sistemini etkileyen yanıklar[değiştir nest...gelişim planı örnekleri 2022 doğum borçlanmasi ne kadar uzaktaki birini kendine aşık etme duası 2021 hac son dakika allahümme salli allahümme barik duası caycuma hava durumu elle kuyu açma burgusu dinimizde sünnet düğünü nasil olmali başak ikizler aşk uyumu yht öğrenci bilet fiyatları antalya inşaat mühendisliği puanları malta adası haritada nerede |