Fikret Eren Borçlar Özel Pdf

BORÇLAR ÖZEL BORÇLAR ÖZEL (1. ve 2. ders) - İSİMSİZ SÖZLEŞMELERDE HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI İsimsiz sözleşmelerde hukuk kurallarının uygulanması sözleşmelerin tamamlanması ve yorumlanması için söz konusu olur. İsimsiz sözleşmelerin uygulanması isimlilerin uygulanması ile aynıdır. İsimli sözleşmelerde tarafların iradesine göre uyarlanır. webgrid.co.ukarın irade beyanları 2.Dürüstlük ilkesi Bileşik sözleşmelerin yorumlanmasında anlaşmazlığı çözecek kuralları barındırmadığı sonucuna varılırsa bu taktirde bir boşluktan vazgeçilebilir bu boşlukta sözleşmenin tamamlanması sureti ile doldurulur. itilaflar düzenlenmemiş ise bu sözleşmenin tamamlanması noktasında bir boşluktan söz edilir. O zamanda hangi kurallardan bahsedileceği söz konusu olur. İsimsiz söz. tamamlanmasında; Örf ve adet kuralları, ticari kanunlar ve borçlar hukukunun özel hükümlerini uygulanıp uygulanmayacağı araştırılır. Türlerine göre isimsiz sözleşmenin tamamlanması şu şekilde gösterilir. 1. Karma sözleşmelerin tamamlanması. Karma sözleşmelerin tamamlanmasında 4 farklı görüş vardır. 1. Görüş : Soğurma ya da imtisas görüşü ; Bu teoriye göre karma sözleşmelerde (kanunun düzenlediği sözleşme unsurlarının kanunun ön görmediği şekilde bir araya getirilen sözleşmelere karma sözleşme denilmektedir.) yer alan hakim tipe ait hükümler uygulanmalıdır. Karma sözleşmedeki hakim tip diğer sözleşmenin unsurlarını bünyesinde eritir yani soğurtur. • İsviçre de Hakim tip vekalet olarak nitelendirilmiş ve vekalete ilişkin hükümlere yer vermektedir yargıtay da eser söz. ilişkin hükümlerin uygulanacağını hüküm altına alacağını yer yer kabul etmektedir. 2. Karma sözleşmelerin tamamlanmasında 2. yöntem : Kıyas yolu ile uygulama yöntemidir bu yöntem ile karma sözleşmeye kanunda düzenlenmiş sözleşmelere ait hükümler doğrudan doğruya değil kıyas yolu ile uygulanır. Kıyas yolu ile uygulama için her iki olayın da benzer nitelikte bulunması gerekmektedir. Kıyas yolu ile uygularken uygun düştüğü yönü ile uygulanmaktadır. Karma sözleşmelerin tamamlanmasında üçüncü teori ise ; Birleştirme teorisidir. Birleştirme ya da telkin teorisinde karma sözleşmedeki her bir unsura ait olduğu sözleşmedeki hükümler uygulanır. Dolayısıyla birleştirme teorisinde hakim durumdaki sözleşmeye ait telkinlerin uygulanması değil her birine ilgili olacak her bir sözleşmedeki hükümlerin uygulanması uygun olur. Son Görüş ise Yaratma Teorisidir : Bu teoriye göre, örf adet hukuku kuralının bulunmadığı hallerde hakim isimsiz sözleşmelere uygulanacak hükmü medeni kanun m.1 uyarınca hukuk yaratmak sureti ile bizzat kendisi koymalıdır. Hakim burada kıyas yönteminden yararlanabileceği gibi bağımsız bir şekilde hukuk yaratma yöntemini kullanabilir. İKİNCİ TİP İSİMSİZ SÖZLEŞME : webgrid.co.ukine özgü yapısı olan sözleşmelerin tamamlanması Bu sözleşmelerin belirki bir tip ile ilgisi olmadığı için yedek hukuk kurallarının doğrudan doğruya kullanılması mümkün olamaz bu durumda hakim TMK m.1 uyarınca hukuk yaratmak sureti ile boşluğu doldurmaktadır. Hukuk yaratma sözleşme tipi oluşturacak kadar çok kullanılan standartlaşmış sözleşmelerin tamamlanmasında olumlu sonuçlar doğurabilir. Buna karışılık standart sözleşmelerin tamamlanmasında ise tarafların iradesine ağırlık verilmesi daha uygun bir yöntem olacaktır. webgrid.co.ukşik Sözleşmelerin Tamamlanması x.dş Bileşik sözleşmelerin tamamlanmasında her sözleşme tipine ait hükümlerin uygulanması söz konusu olur. Bu taktirde yargıç somut olaya göre münferit sözleşme yapılarını sistemsel bir bütün içinde tamamlamaya çalışır. Bileşik Sözleşme: özel bir sözleşme türü değildir. Bilakis iki edim arasında bir sygnallagma ilişkisi varmış gibi belirli bir amaca yönelik olarak birbirine bağlanan iki veya daha fazla sayıdaki aynı veya farklı tipteki isimli veya isimsiz sözleşmeyi ifade eder. Bileşik sözleşmelerde birden fazla bağımsız sözleşme arasında açıkça veya zımnen bir “bağlaşım anlaşmasına” dayalı olarak kurulan içsel bağlılık söz konusu olur. Örneğin bir derneğe sosisli sandviç makinesini ücretsiz olarak ödünç veren kasaba, söz konusu derneğin işlettiği lokantası için her ay belirli bir miktar et satın almayı borçlandığı sözleşmeler bir işverenin iççisine düşük bir kira parası ile maliki olduğu evini kiralaması gibi. Bileşik sözleşme ilişkisine giren sözleşmelerin taraflarının aynı olması da gerekli değildir. Örneğin belirli bir marka ürünün veya belirli bir satıcıdan ürün alınması için bir finansman kurumunca verilen bağlı tüketici kredileri bakımından tüketici kredisi sözleşmesi ile alınan krediyle satış bedelinin ödemesinin yapıldığı satış sözleşmesi arasında bir bileşik sözleşme vardır. KANUNDAKİ İSİMLİ SÖZLEŞMELER : 1. Temlik Borcu Doğuran Sözleşmeler : Satış sözleşmesi: En temel sözleşme türü olarak kabul edilmekte ve günlük yaşamda en çok kullanılan sözleşme olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeni TBK’da eski kanunda satım sözleşmesi olarak ifade edilen sözleşme yeni kanunda satış sözleşmesi olarak değiştirilmektedir. Satışa ilişkin hükümler tüketici hukuk ve taksitle satış dışında büyük ölçüde yedek hukuk kurallarından oluşmaktadır. Satış sözleşmesi temlik borcu doğuran bir sözleşme olması sebebiyle sözleşme ile amaçlanan satılanın kesin olarak alıcıya devredilmesidir. Yoksa satılanın salt kullanım ve yararlanılmasının alıcıya bırakılması değil. Satış sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir, tarafların asıl edim yükümleri mübadele ilişkisi içerisinde yer alır. TBK m’ye göre satış sözleşmesi satıcının satılanın zilyetlik ve mülkiyetine alıcıya devretme alıcının ise buna karşılık bir bedel ödeme borcunu üstlendiği sözleşme olarak tanımlanmıştır. Satış sözleşmesinde yer alan eski kanunda satılan mal olarak yer alan terim sadece satılan olarak yer almaktadır.Böylece maddi mallar yanında gayri maddi mallar ve eşya ötesi değerlerinde satış sözleşmesi tanımında yer alması hedeflenmiştir Böylece, elektrik enerjisi gibi tabii kuvvetlerin de satış sözleşmesine konu edilmesi kavramsal olarak kolaylaştırılmıştır. Yine patent mirasçılık durumu model , logo, müşteri çevresi, gibi maddi olmayan şeylerin de satış sözleşmesi tanımını kolaylaştırmaktadır. Satış Sözleşmesi Türleri : TBK m den itibaren satış sözleşmeleri dışında milletlerarası taşınır mal satışlarına göre milletlerarası satışlarda söz konusudur. 1. Tüketici satışları da tüketicinin korunması hakkında kanuna göre düzenlenmiş ticari ve mesleki olarak hareket eden ve ticari ve mesleki olmayan satıcılarla yapmış olduğu satış sözleşmesi olarak tanımlanmıştır. (?) Bir sözleşmenin sözleşme olabilmesi için taraflardan birinin ticari ve mesleki amacının olmaması gerekir. (tüketici olmak için) Örnek : Ticari amacı olmayan alışveriş yapan kişi. webgrid.co.uk satış ise satılanı tekrar satma ve kar etme amacıyla yapılan ve bu işi meslek olarak gerçekleştiren satıcıların yaptığı satıştır. webgrid.co.ukt satışları, satıcının temerrütünün sonuçları,ayıptan doğan sorumluluktan muayane külfeti,ihbar külfeti gibi konularda farklı düzenlemelere tabiidir. 4. Milletlerarası mal satışı : Ülkemizin taraf olduğu taşınır malların sartışına ilişkin satış konvensiyonunda özel bölümlere tabi tutulmaktadır. Satış Sözleşmelerinin Kurulması : Tarafların objektif ve subjektif bakımdan esaslı noktalarda anlaşmaları gerekmektedir. Objektif Esaslı noktalar : Malvarlığı değeri ile paranın mübadelesi konusunda tarafların anlaşmasıdır. Satılan yani satış konusu: Bedel ödeme yani semen ve bunların birbiri ile değiştirilmesi taahhüttür . TBK m ve devamında genel işlem koşulları düzenlenmektedir. Bir sözleşme yapılırken düzenleyenin gelecekte çok sayıda benzer sözleşmede kullanmak için önceden kendi başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu hükümler genel işlem koşulu olarak ifade edilir. Genel işlem koşullarının sözleşmenin karşı tarafının menfaatlerine aykırı olması halinde bağlayıcılığı karşı tarafa açıkça bilgi verilmesi, karşı tarafın içeriği öğrenilmesi imkanı sağlatılması ve bunun neticesinde önceden düzenlenmiş sözleşmelerin bütün taraflarca kabul edilmesi koşuluna bağlıdır. Bu koşullar gerçekleşmediği takdirde genel işlem koşulu yazılmamış sayılır. Tüketicinin Korunması hakkında kanunda ise sözleşmelerdeki haksız şartlar ifadesi kullanılmış ve tüketici sözleşmelerinde bulunan haksız koşulların kesin hükümsüzlük müeyyidesine tabi tutulması hüküm altına alınmıştır. SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE OBJEKTİF ESASLI NOKTALARIN : (satış konusunun ve sözleşme bedelinin belirlenmesi hususunun) sözleşmenin kurulabilmesi açısından önem taşımaktadır. Borçlar kanunumuz; Satış sözleşmesinin kurulabilmesi için bedelin belirlenebilir olmasını yeterli görmektedir. Bir edimini belirlenebilir olması edimin sözleşmenin kurulmasından sonra yeni bir anlaşmaya gerek olmadan somut bir içerik kazanma imkanını ifade eder. Böylece taraflar sözleşmenin kurulmasından sonra, edimin sonradan belirlenmesini sağlayan kriterleri tayin edebilirler. Bu kriterler genellikle borsa kurları,piyasa fiyatları veya cari fiyatlara atıfta bulunmak sureti ile objektif nitelikte olabileceği gibi taraflardan birinin irade beyanı gibi subjektif belirlenebilirlik özelliğinde olabilir. Aynı şekilde edimin belirlenmesinde bu konuda yetkili 3. bir şahsa bırakılması da mümkündür. Edimin belirlenmesi iki şekilde ortaya çıkabilir. 1. Semenin Belirli Olması 2. Satılanın Belirli Olması • BK’ya göre belirlenmesi mümkün olan bedel belirlenmiş sayılır. Kanun koyucu mevcut durum ve koşullar değimi ile objektif kriterlere işaret etmiştir. Bedelin belirlenmesinin taraflardan birine veya üçüncü şahsın keyfi taktirine bırakılması halinde sözleşmenin kurulmamış olduğunu kabul etmek gerekmektedir. Demekki keyfiliğin olduğu yerde sözleşme kurulmaz. objektif kriterlerin bulunması halinde edimin belirlenebilir nitelikte olduğunu söylemek mümkün olacaktır. Bedelin belirlenebilir olduğunda gibi satış konusunun belirlenebilirliğinde de objektif olarak belirlenebilirlik şartının mevcut olması gerekir. SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ : 5 özellikten bahsetmek mümkündür. 1. Satış sözleşmesi borç doğuran bir sözleşmedir 2. Rıza-i bir sözleşmedir 3. Tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir 4. Satış sözleşmesi ani edimlere ihtiba eder. 5. Satış sözleşmesi sebebe bağlı (illi) bir sözleşmedir. 1. si : Satış Sözleşmesi Borç Doğurur : Satış sözleşmesi doğumu ile satıcının alıcıya teslim,üzerindeki hakkı ona geçirme ve alıcı içinde bir miktar para ödeme orcu doğar. Satış sözleşmesi üzerindeki konusu hak sahipliği değişikliği menkullerde- teslim, gayrimenkullerde-tescil , alacaklarda- temlik şeklindeki tasarruf işlemler iile gerçekleştirilir. Satış sözleşmelerinde hem taahhüt hem tasarruf işlemleri söz konusudur. 2. si Rıza-i bir Sözleşmedir : Satış sözleşmesinin kurulabilmesi için tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları yeterlidir. Bunun için satış sözleşmesi konusunun teslimine gerek bulunmamaktadır. 3. sü Satış Sözleşmesi Tam İki Tarada Borç Yükleyen Bir Sözleşmedir : Satış sözleşmesinde tarafların yüklenmiş olduğu edim ve karşı edim karşılıklı değişim ilişkisi içerisinde bulunmaktadır. Edimlerin bu değişim ilişkisine “synallagma” denilir. Satış sözleşmesinde satılan ile alınan birbiri ile değiştirilmektedir. Satış sözleşmesinde tarafların arasındaki edimlerin karşılıklılık ve bağlılık içinde olması hem sözleşmenin doğuşu hemde fonksiyonelliği bakımından önemlidir. Taraflardan birinin ediminin doğumu diğerinin ediminin geçerliliğine bağlıdır. mesela : 4. sü : Satış Sözleşmesi Ani Edimlere İtibar Eder : Satış sözleşmesi ile kurulan borç ilişkisi sürekli bir borç ilişkisi değildir. Ani edimli yani edimin bir defada yerine getirilebilir bir şekilde sözleşmede kurulabilir. Bununla birlikte ard arda teslimli sözleşmede olduğu gibi istisnai olarak periodik bir şekilde satış sözleşmesi de kurulabilir ancak burada edimler en başta belirlenmiş olduğundan ve sözleşmenin kurulması ile edimler gerçekleştiğinden sürekli borç ilişkisi kurmasına izin vermez. Satış sözleşmesi uzun süreli nitelikli yapıldığında da teslim konusu malın bir bütün olarak kabul edilir. webgrid.co.uk Satış Sözleşmesi Sebebe Bağlı (illi) bir sözleşmedir: Taşınmaz satışın illi olduğu açıkça TMK’da düzenlenmektedir. Satış sözleşmesinin taşınır satışlarda da sebebe bağlı olduğu hususu doktrin ve uygulamadaki hakim görüşlerce kabul edilmektedir. ( Çarşamba) Satış sözleşmesi, satıcının satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme alıcının ise buna karşılık bir bedel ödeme borcunu üstlendiği sözleşmedir. Satış sözleşmesinin konusu –mülkiyetin devri amaçlanan (maddi) eşya- ile sınırlanmıştır. Oysa satış sözleşmesinin konusunu sadece eşya değil haklar, parasal değere sahip ekonomik yararlar ve eşya veya hak toplulukları da oluşturabilir. Satış sözleşmesi –borç sözleşmesi- niteliğinde bir borçlandırıcı hukuki işlemdir. Aynı zamanda temlik borcu doğuran bir sözleşmedir. Bu nedenle sözleşme ile amaçlanan satılanın kesin olarak alıcıya devredilmesidir. Satış sözleşmesi bir TAM İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞME olup tarafların asli edim yükümlülükleri synallagma (mübadele) ilişkisi içerisinde yer alır. Mübadelenin iki temel sonucu vardır. a) Eğer taraflardan birisinin borcu geçersiz ise diğerinin borcu da geçersiz olur. b) Aksine adet, anlaşma yasa kuralı yoksa veya işin niteliği gerektirmiyorsa satıcının ve alıcının borçlarının ifası bakımından aynı anda ifa kuralı geçerli olup, her iki taraf da ödemezlik defini ileri sürerek kendi edimini yerine getirmekten kaçınabilir. TBK MADDE Satış sözleşmesi, satıcının, satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme, alıcının ise buna karşılık bir bedel ödeme borcunu üstlendiği sözleşmedir. Sözleşme ile aksi  kararlaştırılmadıkça veya aksine bir âdet bulunmadıkça, satıcı ve alıcı borçlarını aynı anda ifa etmekle yükümlüdürler. Durum ve koşullara göre belirlenmesi mümkün olan bedel, kararlaştırılmış bedel hükmündedir. 1. Eşya kavramı : Satış sözleşmesi konusunun ilk kavramı eşyadır. Maddi olan ve olmayan ve satış sözleşmesine konu olabilen tabi (enerji) kaynaklarda dahil olmak üzere taşınır ve taşınmaz mallar satış sözleşmesinin konusunu teşkil etmektedir. Elektrik,doğalgaz,su temini satış sözleşmesine konu olabilirken bir yerin aydınlatılması ve belli bir ısıda tutulması gibi sonuç taahhütleri satış değil eser sözleşmesinin konusunu teşkil eder. Satış sözleşmesinin konusu olan eşya çeşidi ve ferdi özellikleri ile belirlenebilir. Birinci halde çeşit satışı ikinci halde de parça satışı söz konusu olur. Taraflar çeşit satışında satış konusu eşyanın ait olduğu cinsin ait olduğu özelliklerine göre ayrım yaparlar. Parça satışında ise eşyanın bireysel nitelik ve özellikleri göz önünde bulundurularak belirlenmektedir. Parça eşya ve çeşit eşyayı misli ve misli olmayan eşyadan da ayırmamız gerekmektedir. Misli Şeyler : Sayı, ölçü,tartı itibari ile belirlenebilen şeylerdir. Misli olmayan şeyler ise : İş çevresindeki genel anlayışa göre; ferdi özellikleri ile belirlenip, birinin diğerinin yerine geçmediği eşya olarak söylenebilir. Örnek : Galatasaray parçalı formasından 10 bin tanesini almak istiyorum (sayı ölçü miktar olarak alınabilmektedir.) burada misli eşya söz konusudur. Tek bir ferdi özelliği ile alınıyorsa. Mesela : Fatih terim logosu var diyelim emsali olmayan eşyadan söz edebilmek mümkün. Gerek misli gerek misli olmayan satış sözleşmesinin konusunu teşkil edebilir. -Genel olarak misli olan şeyler çeşit satışının -Misli olmayan şeyler ise parça satışının konusunu teşkil etmektedir. Eşya kavramı içerisine bir sürü mal’ın girmesi de mümkündür mesela; koleksiyonlar bir kütüphane dolusu kitabın satışı gibi. 2. Satış sözleşmesinin konusunu teşkil eden ikinci kavram hak ve alacaklardır. : Patent,telif gibi haklar ile nisbi haklar ve en önemli nisbi hak “alacak hakkı” satış sözleşmesinin konusunu teşkil edebilir. Bağımsız olarak devredilebilen sınırlı ayni haklarda satış sözleşmesine konu olabilir. Alacakların satışında devri taahhüt edilen alacak hakkında temlik yasağının bulunması sözleşmeyi geçersiz kılmaz. Hukuki birliklerde satış sözleşmesinin konusunu teşkil edebilir. Bir şahsa ait mal varlığının tamamı veya açılmış olan bir miras payı da satış sözleşmesine konu olabilmektedir. Ancak henüz açılmamış bir miras payı ise yalnızca miras bırakanın rızasının olması gerekmektedir. Öldüyse yazılı bir rıza olması gerekmektedir. Miras payını satmak mümkün hayatta ise yazılı rızası değilse mirasın açılmış olması gerekmektedir. (Veraset ilanının çıkarılması) 3. Kavram : Ekonomik Fayda satış sözleşmesinin konusu olabilmektedir. : İmalat sırrı, müşteri çevresi gibi İhtisadi faaliyetlerde gelir elde edilmesinde kullanılabilecek şeylerdir. müşterilerin satışı durumuda : satış sözleşmesine konu olabilmektedir. Mesela : Bir şirket devrediliyor ve şirket sözü ile mal satıp hizmet veriyorsunuz şirketin bağladığı müşteriler var bunlarda satışa konu olabilir. 4. Gelecekteki eşya ve haklarda satış sözleşmesinin konusunu teşkil edebilmektedir. İlerde gerçekleşecek olan bir eşya ve hakta satışa konu olabilir. (satış sözleşmesi kurulduğu anda yok sonradan gerçekleşecek bir hak mesela.) Taraflar mevcut olmayan bir şeyin satışını gerçekleşme talikinin şartına bağlayabilirler. Satış sözleşmesinin konusu teşkil eden son husus : Üçüncü şahıslara ait “şeyler” ve “haklar” demekki başkalarının mallarını da satabilirsiniz. SAtış sözleşmesinin kurulduğu anda satıcıya ait olmayan mal ve haklar da satılabilir. Bu durumda satıcı devir ve teslim borcunu ifa edemezse “imkansızlıktan” değil “borcun ifa edilememesinden” bahsedilir. Örnek : euro Siyah ve kırmızı araba var (taahhüt ettiği ve yapacağını söylediği şeyler vardır.) Eğer edimlerini ifa edemezse haklarımızı talep edebilmekteyiz. Taşınır Satışının Konusu ve Şekli : Bilindiği üzer taşınmaz satışı TMK’da geçerlidir buna göre borçlar kanunundaki taşınmaz satışına uygun olduğu şekilde taşınmaz satışlarına da uygulanması mümkündür. Taşınır mal satışlar TBK2da düzenlenir Milletler Arası Mal satışlarında tarihli taşınır mal satışlarına ilişkin Viyana konvesiyonuna ilişkin hükümlerin bulundurur. Viyana satış konvansyonu genel olarak milletlerarası mal satışlarında uygulanmakla beraber açık arttırma ile yapılan satışlar cebri icra ile yapılan satışlar veya kişisel ve ailevi dolayısıyla yapılan satışlar kapsam dışında bırakılmıştır. TBK’da ifade edilen taşınır satışı ile TMK ‘da ifade edilen taşınır eşya sözcükler ve kavramları birbirine örtüşmemektedir. Zira ; Hukuk sistemimize göre taşınmaz dışında kalan tüm satışlarda borçlar hukukunu taşınır satışına ilişkin hükümlerin uygulanması söz konusudur. Borçlar Kanunumuzun maddesine göre : Taşınır satışı; TMK uyarınca taşınmaz dışında kalan ve diğer kanunlarda taşınır olarak belirtilen şeylerin satışı olarak ifade edilmektedir. Bu tanımdan hareketle kapsam dışı olan taşınmaz satışının tanımını ortaya koymak mümkündür. Medeni Kanunumuza göre araziler tapu kütüğünde bağımsız ve sürekli haklar kat mülkiyetine tabi bağımsız bölümler taşınmaz mal olarak ifade webgrid.co.uki taşınmaz olarak ifade edilen bu mallar dışındaki satışlar taşınır mal olarak nitelendirilecektir. Madenler ise özel mülkiyete konu olmayıp devletin mülkiyetindedir. MAdenlerin aranması,işletilmesi,üzerinde hak sahibi olunması maden kanunundaki düzenlemer ile mümkündür dolayısıyla madenlerde taşınır ve taşınmaz mal rejiminde değil özel bir rejime tabi tutulmaktadır. Bundan hareketler TBK’nun taşınır mal satış konusu ise : 1. Bir yerden bir yere taşınabilen,maddi varlığı olan şeyler ve taşınmaz mülkiyetine girmeyen ve mülk edinmeye ilişkin olan doğal güçler taşınır satışının konusunu teşkil etmektedir. 2. Temelli kalmak amacı olmaksızın bir başkasının üzerine inşaa edilen büfe,kulübe,baraka yapıları da taşınır satışının konusunu oluşturabilmektedir. • Yargıtaya göre araziler üzerine yapılan gecekondularda gecekondularda taşınır satışına konu olabilir ve öyle hüküm görmektedir. Üzerinde mülkiyet hakkı bulunmayan tapusuz taşınmazın zilyetliğinin devrine ilişkin sözleşmelerde taşınır satışı da … dklara bak • Bunlar yanında da eklentiler,molozlar taş ocağından çıkarılanlar taşınmazdan ayrıldıktan sonra mülkiyete konu olan şeyler taşınır satışına konu olabilmektedir. Teferuat ve eklentiler aksi kararlaştırılmadıkça; asıl şeyin akıbetini paylaşmaktadır. ancak bunların tarafların iradesiyle taşınır mal satışına konu olabilmesi de mümkün bulunmaktadır. Örnek : Fikri mülkiyet hakları ve maddi varlığı olmayan haklarda ve varlıklarda taşınır satışına konu teşkil edebilmektedir. Türk Deniz Mevzuatına göre Türk gemileri taşıyan gemilerin türk gemi siciline kaydı yapılması gerekmektedir. Eğer yapılmamışsa taşınır mal satışına konu olması mümkün bulunmaktadır. Sivil Hava araçlarının özel sicile kaydı bulunması zorundadır. Tescil yoksa, taşınır mal satışına konu olması mümkün bulunmaktadır • Taşınır mallar taşınmazlarla birlikte satıldığı zaman taşınır mallara satışına ilişkin hükümlerin taşınmaz satışı ile birlikte yapılması gerekir. Bununla birlikte taşınmaz ile birlikte satılan taşınırlar ayrı bir sözleşme ile satılması halinde yapılacak olan bu sözleşmenin de resmi şekilde yapılması icap etmektedir. Taşınır Mal Satışının Şekli : Geçerliliği kural olarak şekil şartına bağlı değildir. Dolayısıyla taraflar taşınır mal satışını diledikleri şekilde yapabilirler. Bununla birlikte, taraflar taşınır mal satışının geçerliliği için özel bir şekil şartı belirlemişlerse sözleşme bu şekilde yapılmadıkça geçerli olmayacaktır. Genel kural bu şekildedir. Ancak hukuk sistemimiz bazı mal ve hakların satışını belli şekilde yapılması zorunluluğu getirmektedir. 1. Fikir ve Sanat eserleri kanunu gereğince eser üzerindeki mali hakların yazılı olarak yapılması gerekmektedir. 2. Devlet ihale mevzuatı uyarınca kamuya yapılacak satış sözleşmesinin noterce onaylanmış yazılı bir sözleşme olması gerekmektedir. 3. Şirket ortaklık payının devrini amaçlayan sözleşmenin de noterde yapılması gerekmektedir. 4. KTK’ya göre motorlu taşıtların satışları da noterde düzenlenen sözleşme ile gerçekleşmesi gerekmektedir. Buna Karşılık : Bir ticari işletmenin satışında; belli bri şekil şartı bulunmamaktadır. Ancak ticari işletme içerisinde motorlu araç veya ticari araç varsa ona özel satış türü şeklinde gerçekleşmesi gerekmektedir. Geçerlilik şekli ile İspat Şekli diye iki unsur vardır. Geçerlilik şekli : Kanunun ön gördüğü şekilde yapılmayıca geçerli olmadığı anlamına gelmektedir. İspat Şekli ise: Kanunun ön gördüğü şekilde yapılması zorunluluğunu getirmektedir. Değeri fazla olan şeylerin yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Senetle İspat gibi. Tanık kabul etmeden yapılmaktadır. Taşınır Satışında Yarar ve Hasarın Geçmesi : • Hasar satılanın taraflardan herhangi birinin sorumluluğunun olmadığı sebeplerden dolayı telef olması veya değerinin azalmasıdır. : Mücbir sebep ,umulmayan hal şeklinde gerçekleşebilmektedir. • Üçüncü bir şahsın yüzünden satılanın tahrip olması çalınması vb. şekilde ortadan kalkması ve değer kaybına uğraması şeklinde yine BK anlamında bir hasardan söz edebiliriz. • Satılanın hasara uğraması ; Satıcının özen yükümlülüğünü yerine getirmesinden kaynaklanmamaktadır. dk’dan eksik tamamla Borçlar kanunumuzda kural : Hasarın geçişi ile ilgili kural ; Önceki Borçlar kanunundan farklıdır. Önceki borçlar kanununda; sözleşmenin kurulması ile hasarın alıcıya geçeceğine ilişkin genel kural düzenlenmişken yeni borçlar kanunumuzda satılanın yarar ve hasarına; taşınır satışlarında; zilyetliğin devri, taşınmaz satışlarında ; satılan tescil anına kadar satıcıya ait olacağı genel kuralı getirilmektedir. Dolayısıyla ; Yeni BK’ya göre taşınır satışlarında zilyetlik devredilmeden, taşınmaz satışlarında ise tescil gerçekleşmeden yarar ve hasar alıcıya geçemeyecektir. Sözleşme ile bu genel kuralın aksine düzenleme yapılabilmesi mümkündür. • Genel kuralın çeşitli istisnaları vardır. Bu istisnalar kanundan,sözleşmeden ve durumun gereğinden kaynaklanabilmektedir. Borçlar Kanunumuza göre; taşınır satışlarında alıcının satılanın (eşyanın) zilyetliğini devralmada temerrüte düşmesi halinde artık zilyetliğin devri alıcıya gerçekleşmiş gibi hasar da alıcıya geçmektedir. • Öyle durumlar olabilirki alıcı temerrüte düşmemiştir ama alıcının artık hasara katlanması gerekir. Örneğin : balık alan kişinin bayat balığı zamanında almaması dolayısıyla çöpe attığında buna katlanması gibi TBK ‘da mesafe satışları da düzenlenmektedir. Satılanın kanuni ifa mahalinden başka bir yere gönderilmesi husunda tarafların anlaşmasıdır. Borçlar kanunumuza göre satıcı alıcının isteği üzerine malı başka bir yere gönderirse yarar ve hasar satılanın taşıyıcıya teslim edildiği anda alıcıya geçer. (aksine düzenleme yapılabilir.) Taliki (geciktirici) bağlı satışlarda şartın gerçekleşmesinden önce mal ya da satılan alıcıya teslim edilmiş ise … BORÇLAR HUKUKU 3. HAFTA SATICININ BORÇLARI : Satış sözleşmesinde satıcının borçları asli borçlar ve diğer borçlar şeklinde iki başlık altında ele alabiliriz. Satış sözleşmesinde satıcının asli borçları iki tanedir. 1. si satılanın zilyetliğini devir. (genelde teslim ile olmaktadır.) 2. si satılanın mülkiyetini geçirme borcu. Satış sözleşmesinde satıcı satılanın borcunu geçirmek amacıyla zilyetliğini alıcıya devretmekle yükümlüdür. Satılanın zilyetliğin devri genellikle satılanın alıcıya teslimi ile gerçekleşir. Ancak; satılanın teslimi dışında da zilyetliğinin devrinin yapılabilmesi mümkündür. Zilyetliğin teslim dışındaki devrine örnek olarak : Kısa elden teslim veya hükmen teslim halleri verilebilir. Kısa elden teslimde satılanı elinde bulunduranın zilyetlik sıfatı değişmektedir. Hükmen teslimde de malı elinde bulunduran başka bir sıfatla bulundurmaya devam etmektedir Kısa elden teslim : Kiracının oturduğu evi satın alıp kullanmaya devam etmesi kısa elden teslimdir. Hükmen teslim hallerine örnek : Kişi malı elinde bulunduruyor fakat kağıt üzerinde malı başkasına teslim etmiş gibi gözükmektedir. Mal sahibi evini satıyor ama daha önceden mal sahibi olduğu evde sonradan kiracı olarak oturmaya devam etmesidir. • Özel sözleşmelerde zilyetliğin devamı karşımıza çıkmaktadır. • Satış sözleşmesinin konusunu alacak ve haklar oluşturur ancak bunlarda zilyetliğin devri söz konusu olmamaktadır. Hakkın devri gerekmektedir zilyetliğin devri değil. Ancak bir alacak bir kıymetli evraka bağlanmışsa (police,fono,çek) Bu kıymetli evrak türüne göre kanunun aradığı özel devir şeklinin gerçekleşmesi gerekmektedir. CISG : Satıcı malları teslim etme borcu yanında mallara ilişkin belgeleri de verme yükümlülüğü altında bulunmaktadır dolayısıyla zilyetlik devri yanın buna ilişkin belgelerin teslimi de alıcıya aktarılması gereklidir. Satış Sözleşmesinde asli olarak zilyetliğin devri konusunda ifa yeri hususu önem taşımaktadır. BK’da ifa yerini düzenleyen hükümler yedek hukuk kuralları hükümleridir. Tarafların anlaşmaları ile aksini düzenleyebilmeleri mümkün bulunmaktadır. TBK’da ifa yeri; parça satışında: Akdin kurulduğu sırada satılanın bulunduğu yer olarak düzenlenmektedir. Çeşit satışında ise : Akdin kurulduğu sırada satıcının ikametgahı neresi ise ifa yeri olarak orası söz konusudur. Satıcının ikametgahını incelemek gerekmektedir. Ticaret şirketlerinde ikametgah daha farklıdır ticaret sicilinin kayıtlı bulundukları yer olarak belirlenmektedir. Yedek hukuk kuralları niteliğindedir tarafların anlaşması ile farklı düzenlemeler getirilebilmektedir. TBK’da mesafe satışları da düzenlenmiş bulunmaktadır mesafe satışlarında satıcı zilyetliği geçirme borcunu ; kararlaştırılan yerde veya alıcı ikametgahında gerçekleştirir. Mesafe satışlarında satılanın gönderme şeklinde alıcıya aktarılması kararlaştırılmış ise ifa yeri; satılanın bağımsız taşıyıcıya teslim edildiği yerdir. TBK’da para borçları ise; Alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yerinde ifa edilir. TKHK’da (Tüketici hakları koruma kanunu)da mesafe sözleşmeleri düzenlenmektedir bu sözleşmelerde genellikle ifa yeri; tüketici tarafından malın tesliminin yapılmasının istenildiği ve talep edildiği yer olarak karşımıza çıkmaktadır. DEVİR MASRAFLARI : Ölçmek,tartmak gibi teslim masrafları satıcıya aittir. Bunun yanında paketleme masrafları da satıcıya ait olacaktır. Örneğin : on ton buğday satacaksınız ve ölçme tartma ve paketleme sana ait diyecek. TAŞIMA MASRFLARI: Aksine sözleşme ve adet yoksa satılanı devralmak için yapılan giderler ve satılanın ifa yerinden başka bir yere taşınması gerektiğinde ortaya çıkacak taşıma giderleri alıcıya aittir. Gönderilecek borçlarda ve mesafe satışlarında özellikler söz konusudur ifa yeri mesafe satışlarında farklı bir yer olduğunda taşıma masrafları satıcıya ait olacaktır. MASRAFSIZ YA DA FRANKO diye bir satış türü mevcuttur. Franko teslim şartı satışlarda; malı satılanın belli yere teslimi anına kadar yapılan bütün masraflar satıcıya ait olmaktadır. Franko (masrafsız) vagonu denildiğinde satılanın vagon gövdesine yüklenene kadar ki tüm masraflar satıcıya ait olacaktır. Uluslararası satışta CIF satış denilen bir tür vardır bu türde; yükleme, teslim yerine taşıma ve sigorta primlerinin ödeme yükümlülüğü satıcıya ait bulunmaktadır. FOB satışlarda ise; malın geminin güvertesine yüklenebilene kadar ki; tüm masraflar satıcıya ait bulunmaktadır. Satış sözleşmesinde satıcının asli yükümlülüklerinden ikincisi satılanı mülkiyetine geçirme borcudur; Taşınır Mülkiyetinin alıcıya geçebilmesi için satılanın zilyetliğinin mülkiyetin geçebilmesi amacıyla alıcıya intikal ettirildiği konsunda tarafların anlaşması gerekmektedir. Alacakların satışında .. geçirilmesi temlik ile gerçekleşir. Satış sözleşmesinde asli yükümlülükler dışında diğer borçlar da vardır. Yan yükümler kurulmaktadır. Yan yükümlülükler satıcıya; Teslim ve mülkiyeti geçirme borcunu tam olarak ifa edebilmesi için ve alıcının edimden yararlanabilmesi için , gerekli şeyleri yapma borcu yükler. Yan yükümlülükler sözleşmeden,dürüstlük kurallarından doğabilir. Satılanı ayırma,paketleme,muhafaza etme,gönderme,bilgi verme,kurulum yapma gibi edimler yan yükümlerin konusunu teşkil etmektedir. TKHK’na göre: Bazı yan yükümlülüklerin yerine getirilmesi kanuni bir sorumluluk olarak karşımıza çıkmaktadır kullanım klavuzu verilmesi bu kılavuzun türkçe olması,tehlike konusunda uyarılar yapılması satılan malın garanti süresince veyahut olağan kullanım süresince yedek parçasının bulundurulması TKHK da bulunan yan yükümlülükler olarak karşımıza çıkmaktadır. YAN YÜKÜMLERDEN İKİNCİSİ KORUMA TEŞKİL EDER : koruma yükümleri satılandan dolayı meydana gelebilecek şahıs ya da malvarlığı zararlarının ortaya çıkmaması için gerekli önlemlerin alınmasını konu etmektedir. satıcının borçlarını ifa etmemesi veya kötü ifa etmesin de TBK ifa etmemeden yükümlü olarak aynen ifa veya tazminat davalarının açılması mümkündür bunula birlikte satıcının temerrütü ve ayıba karşı tekerrür konularına göre sözleşmeye göre hüküm uygulanacaktır. SATICININ TEMERRÜDÜ : TBK m satıcının temerrütü halinde borçlunun temerrütü uygulanacağına dairdir bu kapsamda; Satış sözleşmesi karşılıklı borç doğuran bir sözleşme olduğu için genel hükümler kısmında düzenlenen hükümler satış sözleşmesinde de söz konusu olacaktır buna göre satıcının temerrütü halinde alıcı her zaman borcun ifasını ve gecikme sebebi ile; maruz kaldığı zararların tazminini isteyebilir. Bunun yanında alacaklı borcun aynen ifasından vazgeçtiğini hemen bildirerek müspet zararın tazminini isteyebilir. Yahut sözleşmeden döndüğünü bildirerek menfi zararın tazminini talep edebilir. Ticari satış sözleşmelerinde karşı tarafı temerrüte düşürmek ve sonuçlarından istifade edebilmek için borçlar hukukun genel hükümlerinden farklı bir usul ön görülmektedir. Buna göre; Diğer tarafın temerrüte düşürmek için 8ticari satışlarda) veya sözleşmeden dönmek için yapılacak ihbar ve ihtarların noter aracılığı ile veya bir mektup,telgraf veya güvenli elektronik imzanın kullanıldığı posta sistemi ile yapılması gerekmektedir. Ticari olmayan satışlarda ise ispat açısından en önemlisi noter huzurunda göndermektedir. -Resmi belgeler hukuka uygunluk karinesinden yararlandığı için ispat yükü bunu söyleyendedir. Zilyetliğin devri için belirli süreler ön görülen ticari satışlar : satıcı temerrüte düşerse alıcı ifadan vazgeçerse ancak bu tarz ticari satışlarda alıcının başka seçimlik hak kullanmayı isterse belirli süreler içinde bunu karşı tarafa derhal bildirmesi gerekmektedir. Ticari Satış: Tacirler arasında meydana gelen ve ticari bir işlemin konusunu yani tekrar satma ve kar elde etmesi gereken işlemin konusunu temsil eden bir satış demektir. Amaç Unsuru (ticari satışta) Kar elde etme ve tekrar satma gibi şeylere bakıyoruz ticari işleri belirlerken. SATICININ TEMERRÜT (GECİKME)’ÜNDE ORTAYA ÇIKAN ZARARIN HESABI VE ALICININ (talep edeceği haklar) TBK m’e göre borcunun ifa etmeyen satıcının alıcının zararını gidermekle yükümlüdür. Borçlununu temerrütü düzenlemeleri ile benzer niteliktedir. Bu sebeple zararı tespit etme yükümlülüğü alıcının üzerindedir alıcı bu zararını daha kötü şartlarda sözleşme kurduğunu yahut elde etmesi muhtemel karlar kaldığını ya da olası fırsatlar kaçırdığını veya üçüncü kişilere tazminat ödemek zorunda kaldığını ortaya koyarak ispat edebilir. Satış sözleşmesinde; Satıcının temerrütü dolayısıyla ortaya çıkan zararların kapsamında iki tür yöntem söz konusu olabilir : Somut ve soyut yöntem * Borçlar Kanunu Maddeye göre: b. Giderim borcu ve kapsamı MADDE  Borcunu ifa etmeyen satıcı, alıcının bu yüzden uğradığı zararı gidermekle yükümlüdür. Satıcı borcunu ifa etmezse alıcı, satış bedeli ile kendisine devredilmeyen satılanın yerine, bir başkasını satın almak için dürüstlük kurallarına uygun olarak ödediği bedel arasındaki farka göre hesaplanacak zararın giderilmesini isteyebilir. Satılan, borsada kayıtlı veya piyasa fiyatı bulunan mallardan ise alıcı, onun yerine bir başkasını satın alma zorunda olmaksızın, satış bedeli ile belirlenmiş ifa günündeki piyasa fiyatı arasındaki farka göre hesaplanacak zararın giderilmesini isteyebilir. Borcunu ifa etmeyen satıcı alıcının bu yüzden uğradığı zararı gidermekle yükümlüdür. Bu hüküm önceki Bk da da geçerliydi. Bu durumda zararı ispat yükümlülüğü alıcının üzerine kalmaktadır. Alıcı satıcının borcunu ifa etmemesi sebebiyle maruz kaldığı zararı korumak zorunda olduğu bir sözleşmeden yahut daha kötü şartlarda bir sözleşme yapmak zorunda kaldığını ifa etmemeleri nedeniyle kar kaybına uğradığını kendi alıcısına tazminat ödemek zorunda kaldığını yahut kendi alıcısına ödemek zorunda kaldığını başka fırsatları kaçırdığını ispatlayarak zararının giderilmesini talep edebilir. Bu zararın giderilmesinde 2 yöntem vardır: Soyut / Somut yöntem Soyut Yöntemde Temerrüde düşen satıcının teslim etmediği satılanı başka bir yerden ikame alım sureyiyle temin edilmesi ve ikame alım için dürüstlük kuralına göre ödenen bedel İle ifa edilmeyen satış konusu için kararlaştırılan bedel arasındaki fark zarar olarak talep edilmektedir. Kısmi ifa durumunda da satıcının temerrüdü söz konusu olabilir. Satıcı malın bir kısmını teslim etmiş ise ancak kalın kısmın bir kısmını teslimatını yapmamış ise satıcının temerrüdü teslimatı yapılmamış kalan kısım için söz konusu olacaktır. Ona göre alıcı sadece teslim edilmemiş kısımlar için temerrüde ilişkin haklarını kullanacaktır. Ancak kısmen teslim nedeniyle…………. Tacirler arası işlemlerde kısmi ifa halinde sözleşmenin tamamının feshedilebilmesi genel kural olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak bunun için satılan şeyin bölünebilir olması ve teslim edilmeyen kısmın bedelini hangi miktara denk geldiğinin hesaplanması gerekmektedir. Art arda teslim şartlı satışlarda da satıcının temerrüdü söz konusu olabilmektedir. Satıcı teslimde gecikirse kural olarak gecikilen kısımlar için temerrüte düşürüldüğü ve alıcının sahip olduğu hakların bu kısımlar için söz konusu olabileceği kabul edilir. Bununla birlikte art arta teslimli satışlarda gecikme sözleşmeden beklenen amacın gerçekleşmesini tehlikeye düşürüyor ise veya sözleşmeyi faydasız kılıyor ise ilerde yapılacak satışları da kapsayacak şekilde sözleşmenin tamamının feshedilmesi mümkün bulunmaktadır. Art arda teslim satışlarda kural olarak fesih söz konusu olur. Tüketicinin korunması mevzuatında bir takım art arta teslimli satışlarda alıcının herhangi bir gerekçe göstermeksizin sözleşmeyi feshedebilmesi hüküm altına alınmıştır. Özellikle bir yıldan uzun süreli abonelik sözleşmelerinde veya belirsiz süreli abonelik sözleşmelerinde tüketicinin herhangi bir sey göstermeksizin sözleşmesini feshedebilmesi mümkündür bu durumda kararlaştırılmış olsa dahi tüketiciden cezai şart alınması mümkün bulunmamaktadır. Satıcının satılanın zaptından dolayı sorumluluğu TBK Zapta Karşı Tekeffül sorumluluğu II. Zapttan sorumluluk 1. Konusu MADDE  Satış sözleşmesinin kurulduğu sırada var olan bir hak dolayısıyla, satılanın tamamı veya bir kısmı bir üçüncü kişi tarafından alıcının elinden alınırsa satıcı, bundan dolayı alıcıya karşı sorumlu olur. Alıcı, elinden alınma tehlikesini sözleşmenin kurulduğu sırada biliyor idiyse satıcı, ayrıca üstlenmiş olmadıkça bundan dolayı sorumlu olmaz. Satıcı, üçüncü kişinin hakkını gizlemişse, sorumluluğunu kaldırma veya sınırlama konusunda yapılmış olan anlaşma kesin olarak hükümsüzdür. Satıcının zapta karşı garanti borcu da aynen lüzumlu vasıflardan dolayı ayıba karşı borçlar gibi kanundan doğmaktadır. Bu sebeple kanunda özel olarak düzenlenmiş haller dışında zapta karşı garanti borcunun doğabilmesi için satıcının özel bir taahhütte bulunmasına gerek yoktur. Zapta karşı garanti borcunun doğabilmesi için satılan şeyin alıcıya teslim edilmiş olması şarttır. Borçlar kanunumuz zapta karşı garanti yükümlülüğünün sonuçlarını satılan şeyin kısmen ya da tamamen zapt edilmiş olmasına göre farklı şekilde düzenlemektedir. Tam zapt halinde yani satılan şeyin üçüncü kişinin sahip olduğu mülkiyet hakkına dayanılarak alıcının elinden tamamen alınmış olması halinde satış sözleşmesi kendiliğinden ortadan kalkar. Münfesih hale gelir. Bu durumda alıcı ödemiş olduğu satış bedelinin faiziyle birlikte geri verilmesini satılan şeye yaptığı ve fakat üçüncü kişiden isteyemeyeceği masrafları tam zapt ile ilgili davayı satıcıya ihbar etmesine rağmen kaçınılması mümkün olmayan yargılama giderleri ile yargılama dışı giderlerini ve nihayet satılanın zapt edilmesinden dolayı uğramış olduğu tüm zararları satıcıdan isteme hakkına sahip bulunmaktadır. Satıcı kendisine hiçbir kusurun yükletilemeyeceğini ispat etmedikçe satılan şeyin zapt edilmiş olması yüzünden doğan her türlü zararı tazmin etmek ile yükümlüdür. Kısmı zapt halinde ise yani üçüncü, kişinin satılan şeyi alıcının elinden kısmen almış veya satılan şey üzerinde sınırlı bir ayni yahut kuvvetlendirilmiş bir şahsi hak iddia etmiş olması halinde alıcı sözleşmeden dönemeyip sadece bu yüzden uğradığı zararın tazminini talep edebilir. Ancak kısmi zapt halinde alıcı zapt tehlikesini bilseydi o şeyi satın almayacağını ispat ederse yahut somut olayın özelliğinden bu varsayım ortaya çıkar ise alıcının sözleşmeden dönme hakkından da bahsedebilmek mümkün bulunmaktadır. Bu takdirde alıcı satılan şeyin zapt edilmeyen kısmını o ana kadar elde ettiği yararlar ile birlikte satıcıya geri vermek zorundadır. Görüldüğü üzere tam zapta sözleşme kendiliğinden ortadan kalktığı halde kısmi zaptta alıcının sözleşmeden dönebilmesi için zaptı bilmiş olsaydı o sözleşmeyi yapmayacağını yahut satın almayacağını ortaya koyması ya da bu durumun hayatın olağan akışı içinde varsayılabilecek durumda olması gerekmektedir. Aksi durumda kısmi zaptta sözleşmeden dönebilmek mümkün değildir alıcı sadece uğradığı zararların tazminin talep edebilecektir. Zapta karşı garantiyle ilgili davalar konusunda borçlar konusunda özel bir zamanaşımı süresi bulunmadığından bunların on yıllık genel zamanaşımı süresine tabi olduğunu söylemememiz mümkündür. Alıcının zapta karşı genel hükümlerden yararlanabilmesi için zaptın varlığının satıcıya kabul ettirmesi gerekir. Dolayısıyla ispat yük. Alıcının üzerinde bulunmaktadır. Bunun içn zapt bir mahkeme kararıyla gerçekleşmiş ise mahk. Kararı örneğini satıcıya verilmiş olması gerekir. Mahk. Kararı dışında bir durumdan kaynaklanmış ise zapt bu durumda konuyu ispat eden ihbar ihtar veya diğer belgelerin de satıcıya verilmiş olması gerekir. Satıcının zapta karşı sorumluluğunun doğabilmesi için satılan şeyle ile ilgili davadan derhal haberdar edilmesi ve bu davanın kendisine ihbar edilerek alıcı yanında davaya taraf olmasını sağlanması gerekmektedir. Zapt halinde satıcı alıcının zararlarından dolayı sebep sorumluluğu esasına göre (kusursuz sorumluluk ilkesine göre) sorumlu bulunmaktadır. Bu kapsamda olmak üzere alıcı satılan üzerinde yaptığı masrafları mahkeme masraflarını doğrudan doğruya uğradığı zararları satıcıdan talep edebilir. Bununla birlikte ispat yükümlülüğü kendi üzerinde olmak kaydıyla yoksun kalınan kar veya fiili zarar taleplerini de yapabilmesi mümkün bulunmaktadır. Satıcının zapttan dolayı sorumluluğuna yönelik bk düzenlemeleri emredici nitelikte değildir dolayısıyla taraflar anlaşabilir sorumluluğu kaldırmak veya sınırlandırmak için ancak satıcı 3. Şahsın üstün hakkını izlemiş ise zapttan dolayı sorumluluğunu kaldıran veya sınırlandıran şartlar geçersiz olacaktır. Satılanın ayıplı olmasından dolayı satıcının sorumluluğu Satıcının ayıba karşı garanti borcu veya ayıptan sorumluluk satılan şeyin satıcının bildirdiği vasıfları taşımamasından değerini veya sözleşme gereğince beklenen faydaları azaltan ya da kaldıran eksikliklerin bulunmasından ötürü satıcının sorumlu olmasıdır. Ayıptan dolayı sorumluluk ayıbın hasarın geçtiği anda mevcut olması halinde söz konusu olur. Bu andan sonra ortaya çıkacak değer azaltıcı durumlardan dolayı satıcının sorumluluğu özel bir taahhüttü yoksa bulunmamaktadır. Satıcı alıcıya herhangi bir şekilde bildirdiği vasıfların satılanda mevcut olmaması kadar satılanın değerini veya alıcıdan ondan beklediği faydaları önemli ölçüde azaltan veya ortadan kaldıran maddi hukuki veya ekonomik noksanlıkların yani ayıpların bulunmasından dolayı da alıcıya karşı sorumludur. Ayıba karşı sorumluluk çeşit satışlarında da söz konusu olabileceği gibi parça satışında da mümkün bulunmaktadır. Ayıba karşı sorumluluğun söz konusu olabilmesi için hasarın geçtiği anda satılanın ayıplı olması gerekmektedir. Ayıp iş hayatındaki olağan davranış biçimlerine göre veya alıcının satıcı tarafından belirtilen özelliklerine göre satılanın değerini yahut kullanılmaya elverişliliğini menfi anlamda etkileyen bir durum olarak karşımıza çıkar. Satılandan başka bir şeyin teslimi halinde ayıplı ifadeyi ifa etmeme durumu söz konusu olur. Satılanın ayıptan etkilenen vasıflarına göre 3 şekilde karşımıza çıkabilir. Maddi ayıp: satılanın fiziki özelliklerinde şekil renk tat koku gibi özelliklerinin Satılan şey dış görünüşü itibariyle nitelik eksikliği veya farklılığı sebebiyle alıcının satılandan beklediği değeri ve faydalanmayı sağlayamayan bir durum olarak karşımıza çıkar. Ekonomik ayıp: Alıcının satıcıdan beklediği gelirin elde edilmemesi veya verimin sağlanamaması halinde ortaya çıkar. Hukuki ayıp: Satılan üzerinde alıcının ondan yararlanmasını veya onun üzerine tasarruf etmesinin önleyen kamu hukukundan doğa sınırlarının olması hukuki ayıp sayılır. Tüketicinin Korunması hakkında Kanunda ise ayıp ile ilgili düzenlemeler mevcuttur. Özellikle ticari reklam ve ilanlar konusunda yapılan reklamların genel ahlak kamu düzeni dürüstlük ve doğruluk kurallarına uygun olması beklenir. Bu nitelikler olmadan yapılan reklamlarda da özel bir satıcının taahhüttü bulunmasa bile ayıbın varlığından söz etmek mümkündür. Alıcının yine dürüstlük kuralı gereğince beklediği vasıfların bulunmaması satıcının özel bir taahhüttü olmasa bile ayıbının varlığı sonucuna yol açacaktır. Yağmurluk örneği* Malın teslimi anında ayıbın mevcut olması gerekir. Hasarın geçtiği anda ayıbın bulunması ayıbın varlığı için yeterlidir. Ayıbın haricen görünmesine gerek bulunmamaktadır Satıcının ayıba karşı ihtiyaç duyulan bir başka koşulda alıcının ayıbı bilmemesidir. Satıcı satış sözleşmesinin kurulduğu sırada alıcı tarafından bilinen ayıplardan sorumlu değildir. Satıcı alıcının gözden geçirmeyle görebileceği ayıplardan ancak ayıbın bulunmadığını özel olarak belitmiş ise sorumlu bulunmaktadır. Bununla birlikte satış sözleşmesi sonucu birden fazla ayıp var ise satıcı alıcının bildiği ayıplardan sorumlu olmayacak bilmediklerinden sorumlu tutulacaktır. TTK ise Tüketicinin sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının beklendiği hallerde ayıp dolayısıyla sözleşmeye aykırılık olmadığı hüküm altına alınmış bulunmaktadır. Defolu mallarda satışlarda söz konusu oluyor bu durumlarda satıcının arızayı ayıbı veya defoyu açıkça göstermesi gerekmektedir. Onun gösterdikleri dışında bir ayıp söz konusu ise satıcının sorumluluğu söz konusu olur. Ancak gösterdiklerinden dolayı satıcının sorumluluğu olmaz. Teşhir ürünlerinin görünen ya da satıcının bildiği bir arızası var ise alıcı bunları biliyor ise bu ayıplar dolayısıyla satıcının ayıba karşı sorumluluğu söz konusu olmaz. Ancak satıcının bilmediği ayıplar dolayısıyla satıcının ayıba karsı sorumluluğu söz konusu olacaktır. Eğer alıcı malı ayıbıyla kabul etmiş ise satıcının ayıptan dolayı sorumluluğu söz konusu olmayacaktır. Satıcının ayıptan dolayı sorumluluğunun sözleşmeyle kaldırılması da ya da sınırlandırılması da söz konusudur. Ancak gizli ayıplar dolayısıyla kaldırma veya sınırlandırmaya ilişkin hükümler bulunmamaktadır. Hayvan satışında satıcı yazılı olarak taahhüt etmedikçe veya ağır kusuru bulunmadıkça yani alıcıyı kandırmadıkça ayıptan dolayı sorumlu olmaz. Ayıba karşı sorumluluk taleplerinin öne sürülebilmesi için bazı şekli şartlar vardır: Satılanı gözden geçirme, (muayene etme) ve tespit edilen ayıpları satıcıya bildirme yükümlülükleridir. Bu şekli şartları bir külfet veya yükümlülük şeklinde karşımıza çıkar alıcının bir borcu şeklinde karşımıza çıkmaz. Alıcı devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkân bulur bulmaz gözden geçirmek ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadır. Gözden geçirme amacın gerektiği ölçüde satılanın bir kısmının kullanılması tüketilmesi tadına bakılması içilmesi yenilmesi paketin açılması şeklinde olabilir. Çok sayıda teslimatlarda bir numunenin kullanılması olarak da bir gözden geçirme sayılabilir. Gözden geçirme kural olarak satılanın alıcıya teslim edildiği yerde yapılır ancak tarafların gözden geçirmenin yapacağı farklı bir yer de belirlemesi mümkündür. Gözden geçirme ya da muayene külfeti belli masrafların yapılmasını gerektiriyorsa alıcıya ait olacaktır. Muayene külfeti yanında ayıbı satıcıya bildirme ve ihbar külfeti de söz konusu olmaktadır. İhbar ya da bildirme yükümlülüğünün de uygun bir süre içinde yapılması gerekir. Alıcı muayene ya da ihbar külfetini yerine getirmezse satılanı kabul etmiş sayılır ve haklarını yitirir. Ancak gizli ayıbın bulunması halinde bu durum söz konusu olmayacaktır. Alıcının hakları varlığını devam ettirecektir. Ayıba karşı sorumlulukta alıcı lehine çeşitli seçimlik haklar doğar. Satılanın ayıplı olması halinde alıcı sözleşmeden dönme, bedelin indirilmesini isteme, bütün masraflar satıcıya ait olmak üzere satılanın onarılmasını talep etme ve çeşit satımları söz konusu ise satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini talep etme seçimlik haklarına sahip bulunmaktadır. Bu haklar yanında tazminat hakları da mevcuttur. TTK da ayıpların satıcıya bildirilmesi için 15 günlük bir süre öngörülmüştür. Borçlar kanunumuzda ise açık ayıplar için muayene ve ihbar yükümlülüğü uygun bir süreye bağlanmış ancak gizli ayıplar söz konusu olduğunda gizli ayıbın fark edilmesinden itibaren ihbar yükümlülüğünün hemen yapılması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Alıcının ayıba karşı sorumluluk halinde sahip olduğu seçimlik haklar Yenilik doğurucu hak niteliğindedir. Satıcıya karşı yapılan tek taraflı irade beyanı ile kullanılır. Bu hakların tarafların anlaşması veya mahkeme kararı ile de kullanılması mümkündür. Seçimlik haklarda alıcının tek taraflı varması gereken irade beyanı ile kullandığı yenilik doğurucu hak bir defa kullanılmakla sona erer ve bundan dönülmesi mümkün bulunmamaktadır. Satıcının ayıba karşı sorumluluğunda alıcının sahip olduğu seçimlik hakların hukuki niteliği tartışmalıdır. Ancak doktrinde malın ayıplı olması halinde alıcının sahip olduğu haklar yenilik doğurucu hak niteliğindedir. Bu haklar alıcının irade beyanının satıcıya varmasıyla hüküm ve sonuç doğurur. Satış sözleşmesinde satılanın ayıplı olması halinde alıcının sahip olduğu irade beyanıyla kullanılabilen ve satıcıya varması gereken seçimlik haklar bir defa kullanılmakla tüketilir. Ve alıcı kullanacağı seçimlik hak konusunda irade beyanında bulunduktan sonra artık bundan dönemez. Alıcının sahip olduğu seçimlik haklarını konu yönünden veya zaman yönünden sınırlandırılabilmesi de mümkündür zira bu hakların kullanılabilmesi yedek hukuk kuralı niteliğinde olduğundan tarafların farklı bir düzenleme yapabilmesi mümkündür. Bununla birlikte ayıp konusunda satıcının ağır kusuru yani kastının bulunması halinde sorumluluğun kaldıran anlaşmaların yapılması mümkün değildir. Borçlar kanunu satılanın ayıplı olması halinde alıcıya seçimlik dört hak tanımaktadır. Buna göre alıcı satılan şeyin geri vermeye hazır olduğunu söyleyerek sözleşmeden dönme dilerse satılan şeyi alıkoyup değerindeki noksanlık ölçüsünde satış bedelinin indirilmesini talep etme satılan şey misli bir şeyse yani cins borcuna konu oluyorsa satılan şeyin misliyle değiştirilmesini isteme ve son olarak da aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde ayıplı malın ücretsiz olarak tamirini isteme hakkına sahip olunmaktadır. 1) Dönme: Alıcının talebinin satıcı tarafından kabul edilmesi veya hâkimin karar vermesi neticesinde satış sözleşmesini geçmişe etkili olarak ortadan kalkmasıdır. Dönmede satış sözleşmesi geçmişe etkili olarak ortadan kalktığı için yerine getirilmiş olan edimlerin iadesi gerekmektedir. Bu kapsamda alıcı malı semereleriyle birlikte satıcıya iade etmek zorundadır. Bununla birlikte ayıplı malda beklenmedik halden veya mücbir sebepten dolayı bir zarar ortaya çıkar ise veya mal bu sebeplerden ortadan kalkmış ise alıcı ayıp dolayısıyla dönme hakkının kullanılmasında malı elinde ne kalmışsa o şekilde geri vermekle yükümlüdür. Örnek: Bir arabanız var bugatti beyron içindeki motor v16 motor olacağına cc lik 74 beygir gücünde bir motor çıktı normalde sıfırdan saniyede çıkması gereken araba, 18 dakikada çıkıyor ayıplı olduğuna şüphe yoktu sözleşmeden dönmek istedin. Malı teslim edeceksiniz İstanbul’da bir fırtına çıktı bugatti beyron Anadolu sahilinden Ortaköy’e uçtu bu durumda da dönme hakkını kullanabilmek mümkün ancak mal ne haldeyse o halde vermek söz konusu o haliyle satıcısına vermek zorundasınız. Dönme durumunda satıcının bedeli iade ve ayıp dolayısıyla katlandığı masrafları ödeme yükümlülüğü altındadır. Ayıp dolayısıyla 3. Kişilerin alıcıya dava açmış olması durumunda da 3. Kişilere yargılama giderleri de satıcının ödemesi gereken masraf kalemleri arasında yer almaktadır. Satış bedeli dışında sönme durumunda satıcının alıcıya tazminat ödeme borcu da bulunmaktadır. Bu tazminatın konusu zararı ve miktarını ispatlama yükümlülüğü alıcının üzerindedir. Dönem durumunda satıcı alıcının doğrudan zararları ve dolaylı zararlarını da öder bunun dışında illiyet bağının bulunması halinde diğer zararlarının karşılanması da mümkün bulunmaktadır. Ayıplı mal satışında ikinci seçimlik hak: 2) Bedelin indirilmesini talep hakkı: Alıcı satılanı alıkoyup değer eksikliği karşısında bedelin indirilmesini talep veya dava edebilir. Bedelin indirilmesinde bu talebin satıcı tarafından kabul edilmesi veya mahkeme tarafından hüküm altına alınması gerekmektedir. Bedelin indirilmesinde;  Ayıpsız objektif değer / Ayıplı objektif değer = Satış değeri / Ödenecek Değer (x) formülü üzerinden hesaplama yapılır.  Ödenen değer(satış bedeli) – ödenecek değer (x) = indirilecek değer (y) Bedelin indirilmesi bir tazminat niteliği taşımaz dolayısıyla bu seçenek tercih edildikten sonra koşulların bulunması halinde alıcının tazminat talepleri de söz konusu olabilir. Satılanın ayıplı olması halinde 3. Seçimlik hal: 3) Ayıplı eşyanın ayıpsız misliyle değiştirilmesinin talep hakkı: Malın öncelikle cins borcuna konu çıkması gerekir Birden fazla eşyanın söz konusu olması gerekir. Bir tane üretilmişte b-ve o da bozuksa artık değiştirilmesi söz konu değildir. Parça borçlarının da ayıp durumunda değişiminin söz konusu olabilmesi için bunun alıcı tarafından tek taraflı olarak talep edilebilmesi yeterli değildir satıcı tarafından da ifa yerine geçmek üzere başka bir malın geçmesi konusunda bir kabulün bulunması gerekir. Satıcı için aşırı bir masraf gerektirmiyorsa satılanın ücretsiz tamirini isteme hakkını da ayıp halinde alıcının sahip olduğu bir başka seçimlik hak olarak karşımıza çıkar bu hakkın kullanılabilmesi için aşırı bir masrafı söz konusu olmaması koşulu olması gerekir. Tüketicinin korunmasın ayıplı mal satısında 15 günlük bir süre öngörülmüştür. Bk da ise bu süre açık ayıplar için muayene ve bildirim yükümlülüklerinin uygun bir sürede yapılması koşulu öngörülmüştür. Gizli ayıplarda ise bildirimin hemen yapılması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Alıcı muayene ve bildirim yükümlüğünü savsakladığı veya ihmal ettiği takdirde satılan şeyin olduğu gibi kabul etmiş sayılır. Yeni borçlar kanunumuz ayıba karşı sorumluluktan dolayı açılacak davaları teslimden itibaren iki yıllık zamanaşımı süresi tabi tutmuştur önceki kanunda bu süre 1 yıl idi. Bununla birlikte satıcı ayıp konusunda ağır kusurlu ise kastı var ise 2 yıllık zamanaşımı süresinden yararlanamayacak genel zamanaşımı süresine tabi olacaktır. Son olarak tacirler arasındaki ticari satışlarda satılanın ayıplı olmasından dolayı açılacak olan davalar için öngörülen zamanaşımı süresi 6 ay olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Ayıba karşı sorumluluğun sınırlandırılmasında da güven ilkesine dürüstlük ilkelerine tarafların iradelerine ve somut olayın özelliklerine dikkat edilmesi önem taşımaktadır. Ayıptan dolayı sorumluluk ile sözleşme yükümlülüklerini gereği gibi ifa etmeme yani kötü ifa hükümlerinin yarışması mümkün bulunmaktadır. SATIŞ SÖZLEŞMESİNDE ALICININ BORÇLARI: 2 grupta ele alınır: 1) Satış bedelini ödeme borcu 2) Satılanı teslim alma borcu Satış sözleşmesinde alıcının en önemli borcu satıl bedelini yani semeni ödeme borcudur. Satış bedelinin ne zaman ödeneceği taraflar arasında kararlaştırılmış olabilir. Eğer bu hususta taraflar arasında bir anlaşma yapılmamışsa satıcı satılan şeyi alıcıya teslim ettiği anda veya sözleşmeye uygun bir biçimde teslime sunduğu anda satış bedelini istemeye hak kazanır. Aksine bir düzenleme yoksa veya farklı bir örf adet kuralı bulunmuyorsa satıcı veya alıcı edimlerini aynı anda ifa etmekle yükümlü bulunmaktadırlar bu kapsamda alıcı satılan şeyin zilyetliğini kendisine geçmesiyle birlikte satış bedelini ödeme sorumluluğunda kalacaktır. Kredili ya da veresiye satışlarda ise durum farklı niteliktedir. Satış bedeli ülke parası ile yani nakit olarak ödenebilir. Çekle kredi kartı ile senetle ifa uğruna edim suretiyle de ödeme yapabilmek mümkündür. Yabancı para cinsinden veya altın cinsinden de ödeme yapılması mümkün bulunmakta idi bununla birlikte CB tarafından çıkarılan türk parasının kıymetini koruma hakkında 32 sayılı kararı açıklayan tebliğ hükümleri çerçevesinde türkiyede yerleşik kişilerin belli istisnalar dışında dövizle yahut altın ile bedel ödemesi yapılması mümkün bulunmamaktadır. Emredici hukuk kurallarını aykırı olmamak şartıyla taraflar serbestçe belirleyebilmektedir. Sözleşme yerinin ifa yeri ifa anındaki satıcının ikametgâh yeridir. Taraflar arasında özel bir düzenleme yok ise sözleşme bedelinin de ödenmesi gerekir. Sözleşme bedelinin zamanında ifa edilmemesi durumunda faiz ödemesi söz konusudur. Satıcının ikinci asli yükümlülüğü satılanı teslim alma borcudur. Alıcı satıcının kendisine sunduğu edimi kabul etmek yani satılanı teslim alma yükümlülüğü bulunmaktadır ancak alıcının bu yükümlülüğünün doğabilmesi için satılan şeyin satıcı tarafından taraflarca daha önce belirlenmiş olan şartlara uygun bir biçimde sunulmuş olması gerekir. Aksi kararlaştırılmamış olduğu takdirde yahut bu yolda bir adet bulunmadığı takdirde teslim almanın derhal yapılması gerekir satılanı kararlaştırılmış olan zaman ve yerde sunulması gerekir. Ayıpsız olması gerekir. Ve sözleşme ile kararlaştırılan şekilde sunulmuş olması şartlarını gerektirir bu şartlar gerçekleşmediği takdirde alıcının satılan şeyi teslim alma yükümlülüğü bulunmamaktadır ifayı reddedebilme hakkına sahip bulunmaktadır. Alıcının temerrütü hem satış bedelini ödeme borcu hem de satılanı teslim alma borcu bakımından söz konusu olabilmektedir. Alıcının temerrüdün sonuçları satışın peşin veya kredili olmasına göre farklı şekilde ortaya çıkmaktadır. Peşin satışlarda satıcı satış bedelinin ödenmesi konusunda alıcının temerrüdünün ortaya çıkması ile hiçbir merasime gerek duymaksızın örneğin bir süre vermek zorunda kalmaksızın sözleşmeden dönme imkânına sahip bulunmaktadır. Bununla birlikte alıcının bedel ödemedi teki temerrüdü dolayısıyla dönme hakkını kullanmak isteyen satıcı durumdan gecikmeksizin alıcıyı haberdar etmekle yükümlüdür aksi takdirde dönme hakkını kaybeder. Kredili satışlarda ise alıcının satış bedelini ödememesi dolayısıyla temerrüdünün söz konusu olduğu durumlarda satıcının sözleşmeden dönebilmesi için dönme hakkını önceden açıkça saklı tutmuş olması gerekir. Aksi takdirde kredili satışlarda satıcının temerrüt dolayısıyla sözleşmeden dönme imkanı bulunmamaktadır bununla birlikte satış bedelinin gecikmiş olarak ödenmesine ve gecikmeden dolayı uğramış olduğu zarar ve ziyanın tazmin edilmesine isteme hakkı bulunmaktadır. SATICININ TEMERRÜDÜ İSE SATILANIN TESLİM BORCU: Yani satılan şeyin zilyetliğini devretme borcu bakımından sök konusudur. SATIŞ SÖZLEŞEMDİNDE SATICININ TEMERRÜDE DÜŞENİLMESİ İÇİN ALICININ İHTARDA BUVLUNMASI GEREKİR BUNUNLA BİRLİKTE SATILANIN TESLİMİ İÇİN BELLİ BİR GÜN BELİRLKENMİŞSE ARTIK BİR İHTARA GEREK OLMAKSIZIN SALT BUGUNÜ GEÇMESİYLE BİRLİKTE SATICININ TEMERRÜT DURUMUNA GİRMESİ SÖZ KONUSUDUR. Satıcının teslim borcunda temerrüde düşmesi halinde bunun sonucu adi sonuçlar ve teslim günü saptanmış ticari satışlar bakımından farklı şekilde ortaya çıkmaktadır. Bk adi yani ticari olmayan alelade satışlarda satıcının temerrüdünü düzenleyen özel bir hüküm içermemektedir bu sebeple bu konuda borçlunun temerrüdünü düzenleyen genel hükümlere borçlar kanununun Maddesi hükmüne başvurulması gerekmektedir. Alıcı temerrüde düşmüş bulunan satıcıya ya bizzat belirleyeceği ya da hakime tayin ettireceği uygun bir süre vererek ondan bu borcunu belirlenen süre içerisinde ifa etmesi isteyecektir. Bununla birlikte borçlunun içinde bulunduğu durum bakımından süre verilmesinin etkisiz olacağı anlaşılıyorsa temerrüt sonucunda yapılacak olan ifa alacaklı için yararsız hale gelmişse veya borcun ifası belirli bir süre yahut belirli bir zamanda gerçekleşmemişse satıcıya özel bir süre verilmesine gerek bulunmamaktadır satıcı verilen süre sonunda zilyetliğini devretme borcunu yerine getirmemişse yahut süre verilmesine gerek olmayan haller ortaya çıkması durumunda alıcı 3 seçimlik haktan birini tercih etme imkanına sahiptir. Alıcı gecikmeden dolayı uğradığı zarar yani gecikme tazminatı ile birlikte gecikmiş ifayı talep eder veya ifadan tamamen vazgeçerek teslim borcunu ifa edilmemesinden doğan zararlarını yani müspet zararlarını talep eder ya ad sözleşmeden dönerek sözleşmenin geçerliliğine inanmasından dolayı uğramış olduğu zararları yani menfi zararı talep eder. Alıcı bu 3 imkandan 2. Veya 3. Sünü seçmek ister ise yani ifadan vazgeçerek müspet zararı isterse yahut sözleşmeden dönerek menfi zararı talep ederse bu tercihinden satıcıyı derhal haberdar etmek zorundadır aksi durumda 1. Tercihi yani gecikme tazminatıyla birlikte gecikmiş ifayı tercih etmiş sayılacaktır. Satıcının temerrüdünün görüleceği diğer hal teslim zamanı saptanmış ticari satışlardır. Borçlar kanunumuz satıcının temerrüdü ile ilgili adi satışlar bakımından özel bir düzenleme getirmediği halde ticari satışlar bakımından özel bir hükme yer vermiş bulunmaktadır. Ancak bu özel hüküm bütün ticari satışlarda değil sadece zilyetliğin devri için belli bir zamanın saptanmış olduğu ticari satışlarda uygulanacaktır. O halde teslim zamanı belli bir zaman olarak saptanmamış ticari satışlarda aynen adi satışlarda olduğu gibi borçlar kanunu ve devamındaki satıcının temerrüdü ile ilgili genel hükümlerin uygulanması söz konusu olacaktır. Teslim zamanı saptanmış olan ticari satışlarda alıcı satıcıya süre vermeye mecbur değildir. Alıcı ifadan vazgeçerek borcun yerine getirilmemiş olması sebebiyle maruz kaldığı zarar ve ziyanı yani müspet zararını isteyebilir. Yine alıcının gecikmiş ifa ile birlikte bundan doğan zararlarına yani gecikme tazminatına isteyebilme imkanı da vardır. Hatta alıcı sözleşmeden dönerek menfi zararına isteme hakkına da sahip bulunmaktadır. Alıcı sözleşmeden dönme ve menfi zararını isteme ile gecikmiş ifayı gecikme tazminatlarından birisini kullanmak istediğinde bunu derhal satıcıya bildirmek zorundadır aksi halde gecikmiş ifadan vazgeçerek müspet zararını isteme hakkını kullandığı varsayılacaktır. Soyut ve somut yönteme göre de ayrı ayrı hesaplanabilir. TAŞINMAZ SATIŞI: Borçlar kanunu ve devamı maddelerinde yer almaktadır. Taşınmazın kapsamı konusunda borçlar kanunumuzda bir düzenleme bulunmamaktadır mk ve kat mülkiyeti kanunu maddelerine bakmamız gerekir. Bahsettiğimiz bu yasal düzenlemelere göre taşınmaz satışına arazi daimi haklar ve kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler taşınmaz kavramının içine girecektir. Madenler ile ilgili özel bir düzenleme var. Taşınmaz kapsamına girmemektedir. Bu tanıma göre arazi tapu siciline kaydedilebilen bağımsız ve sürekli hatlar kat mülkiyetine tabi olabilecek bağımsız haklar girmektedir. Taşınmaz satışı hukuk sistemimizde sıkı şekil şartına bağlanmıştır. Bu durum hem borçlar kanununda hem medeni kanunda açık bir şekilde düzenlenmiştir. Dolayısıyla taşınmaz satışına ilişkin sözleşmeleri tapu sicil memurları veya sicil muhafızları tarafından düzenlenen ve onların huzurunda imzalanan resmi şekilde düzenlenmiş olan bir sözleşme ile yapılmış olması gerekir. 1- Tapu sicil müdürlüğünden satıcı bir randevu alır ve alıcının bilgilerini de girer. 2- Gitmeden önce dask poliçesi ödenmiş olması gerekir. 3- Taşınmazın bulunduğu bağımsız bir bölüm ise belediyedeki belgelerin tam ödenmiş olması gerekir 4- Tapu müdürlüğüne gidiyorlar. 5- Alım satım formunu dolduruyorlar Bu şekilde yapılmazsa butlan ile geçersizdir. Çünkü kamu düzenine ait bir geçersizliktir. Arsa payı kat yapım sözleşmeleri de tapu sicil müdürlüklerinde yapılır ancak Yargıtay bu sözleşmelerin noterlerde de yapılabileceğini kabul etmektedir. Taşınmaz satış vaadi sözleşmesi ile geri alım veya alım sözleşmeleri taşınmaz satışını yapmaya yetkili mercii olan tapu müdürlüklerinde yapılabileceği gibi noterlerde de düzenleme şeklindeki bir sözleşme ile de yapılabilir. Taşınmaz satışında tarafların obj ve sub noktalarda anlaşmaları ve bunların resmi senette yani resmi sözleşmede yer alması gerekmektedir. Obj esaslı noktalar: tarafların adları tatış konusu taşınmaz semen ve hukuki sebeptir. Subj esaslı nok: tarafların objektif esaslı nok. Dışında kararlaştırdıkları özel hükümler olarak karşımıza çıkar. Taşınmaz satışlarında da satıcının ayıptan veya zapttan dolayı sorumluluğu söz konusu olur. Taşınır satışında ayıptan dolayı sorumluluğu düzenleyen hükme taşınmaz satışında da geçerlidir. Bununla birlikte taşınmazların yüz ölçümündeki miktar eksikliği gereği gibi ifa etmeme değil taşınmaz satışındaki satıcının ayıptan dolayı sorumluluğu hükümlerine tabiidir. Taşınmaz satışında zapttan doğan sorumluluk bakımından da taşınır satışındaki kuralların kıyas yoluyla uygulanması mümkün bulunmaktadır. Taşınmaz satışlarında yarar ve hasar ise kural olarak sözleşmenin kurulmasıyla alıcıya geçer. Taşınırda teslim ile. Taşınmazda sözleşmenin kurulmasıyla. Bununla birlikte satılanın teslimi için özel bir sürenin belirlenmesi durumunda taşınmaz satışında yarar ve hasar bu süre dolmadan alıcıya geçmeyecektir. TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ SÖZLEŞMESİ Bir tarafa veya her iki tarafa belli bir taşınmazın satış sözleşmesine belli koşullarla yapılmasını talep hakkı sağlayan bir ön sözleşmesidir. Bütün ön sözleşmelerde olduğu gibi taşınmaz satış vaadi sözlş. tarafların söz. Konusuna yönelik irade beyanlarının karşılıklı ve aynı nitelikte olması gerekir. TSVS de taraflardan birisi asıl sözleşmeyi kurma borcu altına giriyorsa tek taraflı ön sözleşmeden iki tarafta sözleşmeyi kurma borcu altına giriyorsa da iki taraflı ön sözleşmeden bahsedebilmek mümkündür. TŞS ESASLI UNSURLARI BEDEL VE SATIŞA KONUT TAŞINMAZDIR. SATIŞ VS ESASLI UNSURLARI DA SATIŞ VAADİ SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARIYLA AYNIDIR. Taşınmaz satış sözleşmesi bir sözleşme olduğu için ehliyetle ilgili kurallar burada da geçerlidir. Medeni kanunumuz taşınmaz satış sözleşmeleri içinde bir resmi şekil şartı getirmiş bulunmaktadır. Mk Maddeye göre taşınmaz mülkiyetinin devrini açıklayan sözleşmelerin geçerli olması resmi şekilde düzenlenmiş olmalarına bağlı  bulunmaktadır Bu kapsamda taşınmaz satış vaadi sözleşmelerinin de taşınmaz sözleşmeleri gibi tapu sicil memur ve muhafızları tarafından düzenlenmiş resmi şekilde yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte noterlik kanununda da taşınmaz satış vaadi sözleşmelerinin noterler tarafından düzenlenen resmi belge ile yapılabileceği de hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda taşınmaz satış vaadi sözleşmelerinin hem tapu sicil memur ve muhafızları tarafından hem de noter görevlileri tarafından düzenlenen resmi senet ile yapılabilmesi mümkün bulunmaktadır. webgrid.co.uk: Taşınmaz satış vaadi sözleşmesinin imzalanmasıyla bu sözleşmeye göre taşınmaz satış sözleşmesinin yapılmasını istemeye haklı olan taraf bu isteğine karşı tarafa bildirdiğinde karşı taraf için satış sözleşmesini yapma yükümlülüğü doğacaktır. Bu hak sözleşmesel bir hak olduğu için Karşı taraf hayatta olmasa bile mirası reddetmemiş mirasçılara karşı da ileri sürülebilecektir. Karşı taraf satış sözleşmesini yapmaktan kaçınırsa taşınmaz satış vaadi sözleşmesi ile hak kazanan taraf dava açarak sözleşmenin yapılmasını ve taşınmazın tescilini kendi adına gerçekleştirilmesini talep edebilir. Taşınmaz satış vadi sözleşmesi kişisel bir hakkın doğumuna sebep verdiğinden 3. Kişilere karşı ileri sürülemez. Bununla birlikte taşınmaz satış vaadi sözleşmesinin tapu kütüğüne şerh edilmesi ve bu suretle de 3. Kişilere karşı da ileri sürülebilmesinin sağlanması mümkün bulunmaktadır. Tapu kanununa göre taşınmaz satış vaadi sözleşmesinin tapu müdürlüğüne şerh edileceği hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte taşınmaz satış vaadi sözleşmesinin tapu kütüğüne şerh edilmesinden itibaren 5 yıl içinde asıl satış sözleşmesinin yapılmaması halinde bu şerhin tapu sicil memuru tarafından resen terkin edileceği de tapu kanununda düzenleme altına alınmış bulunmaktadır. Dolayısıyla şerhin etkisi 5 yıl ile sınırlandırılmış bulunmaktadır. OPSİYON SÖZLEŞMELERİ : Bir kişinin henüz sözleşme kurmaya karar vermediği bir süre düşünme ihtiyacı olduğu durumlarda sözleşme yapma imkanını elinde tutmak isteği ile ve aynı zamanda aynı konuda bir başka kişinin sözleşme yapma ihtimalini bertaraf etme amacıyla yaptığı sözleşmelere opsiyon sözleşmeleri denir. Opsiyon sözleşmeleri örneğin bir araba alacaksınız henüz karar vermediniz karşı tarafa bana bir süre ver bunu satma bir ay içinde dönücem gibi bir yazılı sözleşmeye bağladığınızda buna opsiyon sözleşmesi denir. Alım ön alım ve geri alım aşamalarından oluşur. OS. SÖZLEŞMENİN TARAFI OLAN KİŞİLER TDIŞINDAKİ 3. KİŞİLER ÜZERİNDE DE ETKİLİ OLABİLMESİ İÇİN İLGİLİ SİCİLLERİNE ŞERH EDİLMESİ MÜMKÜN BULUNMAKTADIR. Opsiyon sözleşmelerinden ilki alım sözleşmesidir. Alım sözleşmesi hak sahibine tek taraflı irade beyanıyla satış sözleşmesini kurma imkanı veren sözleşme olarak karşımıza çıkmaktadır. Tabiki hak sahibinin bu tek taraflı irade beyanını kullanma koşulları taraflarca ortak bir şekilde daha önceden belirlenmiş olmalıdır. Alım hakkı en çok 10 yıllık bir süre için söz konusu olabilmektedir. Alım hakkının kullanılması kurucu bir niteliktedir. Alım hakkı resmi bir şekilde düzenlenmiş bir sözleşme ile ortaya çıkabilir. Bu resmiyeti kazandırıcak makam noter ya da tapu müdürlükleridir. Bir diğer opsiyon sözleşmesi ön alım hakkı doğuran sözleşmedir. Ön alım hakkı paylı mülkiyete tabi bir taşınmazın paydaşlarından birini payını 3. Bir kişiye satması halinde diğer paydaşlara aynı koşullarla bu payın alıcısı olabilme yetkisini veren sözleşmedir. Ön alım hakkı kanundan doğabileceği gibi sözleşmeden de doğabilmektedir. Medeni kanuna göre taşınmazlar üzerindeki kanuni ön alım hakkı satışın bildirimi tarihinden itibaren 3 aylık satış tarihinden itibaren de 2 yıllık hak düşürücü süre içinde kullanılmalıdır. Kanundan doğan ön alım hakkı olduğu için özel bir tescile ihtiyacı bulunmamaktadır. Hukuk sistemimizde sözleşmeden doğan ön alım hakkı da mevcut bulunmaktadır. Buna göre de taşınmaz malikinin taşınmazını 3. Bir kişiye satması yahut satışa eşdeğer bir işlem yapması halinde daha önce sözleşme ile ön alım hakkı tanınan kimsenin tek taraflı irade beyanı ile taşınmazın alıcısı olabilme hakkının tanıdığı sözleşmeye ön alım hakkı tanıyan sözleşme denilmektedir. Taşınmazlar üzerinde hem kanuni ön alım hakkı hem de sözleşmesel ön alım hakkı kurulabilmesi mümkündür. Ön alım hakkının kullanılması yenilik doğuran bir hakka sebebiyet vermektedir. Sözleşmesel ön alım hakkının 3. Kişilere karşı ileri sürülebilmesi tapu kütüğüne şerh verilebilmesiyle mümkün olmaktadır. Sözleşmesel ön alım hakkı yazılı şekilde yapılmalıdır. Resmi veya adi yazılı şekilden her ikiside olabilir. BU şerh yapılmazsa 3. Kişiler açısından bağlayıcı olmayacaktır. Bu şerh 10 yıllık süreyle geçerli olacaktır. Dolayısıyla şerhin verilmesinden itibaren 10 yıllık sürenin geçmiş olması itibariyle bu şerhin 3. Kişilere bir etkisi olamayacaktır. Ön alım hakkından feragat edilmesi de mümkün bulunmaktadır. O halde feragat anından itibaren herhangi bir süreyle sınırlı olmaksızın o hakkın kullanılması da ortadan kalkmış olacaktır. Opsiyon sözleşmelerinden sonuncusu geri alım veya vefa sözleşmesi. Yenilik doğuran bir haktır. Geri alım veya vefa sözleşmesi genellikle daha önce yapılmış olan bir satış sözleşmesindeki satıcının belli bir süreyle düşünüp sattığı şeyi geri alabilmesine imkan tanıyan bir sözleşme olarak karşımıza çıkmaktadır. Geri alım hakkı da tapu kütüğüne şerh verilebilme imkanına sahiptir. Bu şerhin geçerlilik süresi de 10 yıl ile sınırlı olacaktır. Taşınmaz üzerine kurulacak geri alım hakkının resmi bir şekilde yapılacak sözleşmeyle tesis edilmesi gerekmektedir. Geri alım hakkının kullanılmasıyla bu hakkı kullanan kişiyle muhatap arasında bir satış ilişkisi doğmaktadır. Muhatabın bu hakkın kullanılmasıyla otaya çıkacak durumun gereğini yapmaması halinde ediminin ifasıyla ilgili talep ve dava hakları söz konusu olacaktır. SATIŞIN DİĞER ÇEŞİTLERİ Örnek üzerine satış: bir sözleşmede tarafların teslim edilecek malın alıcıya ya da 3. Kişiye bırakılan bir örneğe yahut tespit ettikleri bir mala uygun olması üzerinde anlaşarak gerçekleştirdikleri satış türüdür. Örnek üzerine satış şarta bağlı bir satış değildir. Dolayısıyla satışın hüküm ve sonuç doğurabilmesi için belli bir olayın ya da durumun gerçekleşmesine ihtiyaç bulunmamaktadır. Örnek üzerine satışlar satıcı satılanı örneğin niteliğine uygun olduğunu garanti ve taahhüt etmektedir. Bir örneği bırakıyorsunuz 3. Kişi veya alıcı bunu beğenirse veya uygunluk verirse bu satış gerçekleşiyor beğenmezse bu satış gerçekleşmez sözleşmenin gerçekleşmesi örneği ya da numuneyi beğenmesine bağlı. Karşılaştırmanın yapılacağı numunenin örnek olup olmadığı konusunda bir ihtilaf ortaya çıkarsa bu durumda alıcının beyanına itibar edilir. Aksini iddia eden iddiasını ispat ile yükümlüdür. Teslim alınan malın örneğe uygunluğu konusunda da bir ihtilaf çıkar ise malın örneğe uygunluğunu ispatlama yükümlülüğü satıcının üzerindedir. Örnek alıcının elindeyken yok olmuşsa veya bozulmuş ise malın örneğe uygun olmadığının ispatlama yükümlülüğü alıcıya ait olacaktır. Bırakılan malın örneğe uygunluğunu ispatlama yükümlülüğü alıcıya aittir. BEĞENME KOŞULUYLA SATIŞ: Alıcının satılanı deneyerek gözden geçirerek kullanarak hakkında bir kanaat oluşması ve bunun üzerine satış akdinin kurulmasıdır. Beğenme koşuluyla satışta alıcı hiçbir gerekçe göstermeksizin satılanı geri verebilir. Böyle bir durumda alıcının sözleşme yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır. Alıcı sözleşmeyi yapma yükümlülüğü altında bulunmamaktadır. Herhangi bnir sebep göstermeksizin satıcıya geri verme konusunda serbesttir. Alıcıının beğenip beğenmeme konusunda çok uzun bir süre bekleyip karar vermemesi doğru değildir. Alıcı satıcıya sebep göstermeksizin serbest olmakla birlikte bu hakkını makul bir sğüre içinde kullanmalıdır. Alıcı ile satıcı arasında beğenme için bir süre tespit edilmiş ise bu süre içinde alıcı satılanı beğendeğini beyan etmez ise satıcı sözleşmeden serbest kalacaktır. Satılan denenmeksizin veya gözden geçirilmeksizin alıcıya verilmişse deneme ve gözden geçirme satıcının yanında yapılması halinde alıcı makul bir süre içinde veya satıcının ihtarıyla belirlenen süre içinde malı beğendiğini bildirmez ise beğenme koşulu gerçekleşmiş sözleşme hüküm ve sonuç doğurmuş olur. Deneme ve gözden geçirme satıcının yanında yapılmış ise belirlenen süre kadar yahut adete göre uygun süre kadar bir zaman içinde alıcı beğendiğini bildirmez ise sözleşme hüküm ve sonuç doğurmamış olur. Bir başka özel satış türü KISMI ÖDEMELİ SATIŞTIR. : Kısmı ödemeli satışların ilk türü TAKSİTLE SATIŞ: TAKSİTLE satış satıcının satılan taşınırı alıcıya satış bedelinden önce teslim etmeyi alıcının da satış bedeli satıcıya kısım kısım ödemeyi üstlendiği satış türüdür. Taksitle satış hem borçlar kanunda hem ttkda düzenlenmiştir. TTK YA GÖRE TAKSİTLİ SATILŞ TÜKETİCİNİN SATIŞ BEDELİNİ KISIM KISIM ÖDEDİĞİ SATIŞ OLARAK İFADE EDİLMİŞTİR. Taksitle satış borçlar kanununda 1 yıldan uzun bir süre veya belirsiz süreli ödeme içeren satışlarda uygulama alanı bulmaktadır. Borçlar kanunumuz taksitle satışın yazıldığı şekilde yapılmasını öngörmüştür. TTKk da da taksitle satışın yazıklldığı şekilde yapılması hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte tkkk da taksitle satışın yazılı halde yapıolmaması durumu tüğketici aleyhine olacak şekilde ileri sürülemez kuralı getirilerek taksitli tüketici söleşmelerini yazılı geçerlilik şartını tek taraflı yani satıcı açısından hüküm ve sonuç doğuracağı düzenleme altına alınmış bulunmaktadır. Taksitli satış sözleşmesinin yazılı olarak yapılması ve bu yazılı şekil içinde hangi hükümlerin bulunacağı konusu bk da özel olarak dğzenlenmiştir. Buna göre tarafların isimleri ve yerleşşim yerleri satışın konusu satılanın peşin ödeme bedeli peşin bedeli eklecek iade bedeli toplam satış bedeli alıcının üstlendiği diğer edimler peşinat taksit tutarları taksit sayıları alıcının yedi gün içinde sözleşmeyi yapma konusndaki airadeisini geri alma hakkı bunlara ilişkin açıklamalar ödenecek faiz oranı sözleşmenin kurulduğu yer ve tarih taksitle satış sözleşmesinde özel olarak ifade edilmelidir. Taksitle satış sözleşmesi tarafların imzaladığı sözleşmenin alıcıya teslim edilmesinden itibaren yedi gün sonra hüküm ve sonuç doğuracaktır. Alıcını bu 7 günlük süre içinde taksitle satış sözleşme ile ilgili iradesini geri aldığını bildirerek söz. Hüküm ve sonuç doğurmasını engelleyebilir. Ancak alıcı tarafında yapılacak bu bildirimin yazılı olması gerekmektedir. Bu 7 günlük süre satıcıya yönlendirmesi gönderilmesi için öngörülmüş bir süredir. Taksitle satış sözleşmesinde alıcı peşin satış bedelinin en az 1/10 satıcıya peşin olarak vermekle ve geri kalan kısmını da sözleşmenin kurulmasını izleyen 3 yıl içinde ödemekle yükümlüdür. Cb satışın türüne göre süreleri ve miktarları yarıya kadar indirebilir yahut iki katına kadar çıkarabilir. Taksitle satış sözleşmesinde alıcının taksitlerin tamamını zamanından önce ödemesi de mümkün bulunmaktadır. Bu durumda peşin satış bedeline ilave edilen taksitli satıştan dolayı ortaya çıkan ilaveler vadesinden önce ödenen kısımdan orantılı olarak bir düşüme maruz kalacaktır. Alıcı satış bedelini ödemede temerrüde düşerse satıcı sözleşmeden dönme hakkına da sahip olmaktadır. Bu durumda her iki tarafta aldıklarını geri vermekle yükümlü olacaktır. Alıcının satılanı kullanması dolayışla bir değer kaybının ortaya çıkmasıyla dönme durumunda bu değer kaybı hakkaniyete uygun bir şekilde alıcı tarafından satıcıya ödenecektir. Kısmı ödemeli satışların bir başta türü Ön ödemeli taksitle satışlardır : Bunlarda alıcının taşınır bir malın satış bedelini önceden kısım kısım ödemesi satıcının da bedelin ödenmesinden sonra veya bedelin ödenmesinden sonraki belirlenen herhangi bir zamanda satılanın alıcıya devretmeyi üstlendiği satış türüdür. Yazılı şekilde yapılması ve normal taksitel satışlarındaki huşuların bu ön ödemeli satışta yer alması gerekir. Ön ödemeli taksitle satışlar normalden farklı olarak 5 yıllık bir azami ödeme süresine tabi bulunmaktadır. Ödeme süresi 1 yıldanm daha uzun veya belirsiz sözleşmelerde malın değerine kadar alıcı sözleşmeden dilediği zaman cayma hakkına sahiptir. Bir başka özel satış türü: Açık artırma yolu ile satış: Açık artırma yolu ile satış yeri zamanı ve koşulları önceden belirlenerek hazır olanlar arasında en yüksek bedeli teklif edene yapılan satış türüdür. Açık artırmayla satış cebri artırma ve isteğe bağlı artırma şeklinde gerçekleşebilir. Cebri artırma malikin rızası dışında kanunun yetki verdiği resmi makamlar özellikle de icra daireleri tarafından yapılan artırma ile gerçekleşen satış türüdür. İsteğe bağlı artırma ise malikinin rızası ile ve onun belirlediği koşullar çerçevesinde yapılan artırma ile gerçekleşen satış türüdür. İsteğe bağlı artırma özel artırma veya açık artırma şeklinde gerçekleşebilir. İsteğe bağlı açık artırmalarda satış sözleşmesi artırmayı yönetenin en yüksek teklifi veren kişiye ihale yapıldığına karar verilmesiyle gerçekleşir. Cebri artırmalarda ise artırmayı yöneten memurun en yüksek teklifi veren kişiye ihale etmesi ile sözleşme kurulur. Ancak cebri artırmalarda ve özellikle de icra satışlarında en yüksek teklifin kanunun öngördüğü satış oranlarına ve satış değerlerine ulaşması gerekmektedir. İcra iflas hukukunda detayı. Açık arıtma ile satışta artırmaya katılan kişi teklifiyle bağlıdır. Bu teklif kendisinden daha yüksek miktarda bir teklifin yapılmasıyla sona erer. Geçerliliğini yitirir. Açık artırmayla yapılan satışlarda taşınır malı alan kişi zilyetliğin devrine ihtiyaç olmadan ihalenin tamamlanmasıyla mülkiyeti kazanır. Artırmada alınan mal taşınmaz ise mülkiyetinin kazanılması için tapu siciline tescil gerekmektedir. Cebri artırmalarda ise taşınmazların mülkiyetinin kazanılması için tapu siciline tescile gerek olmadan ihalenin tamamlanmasıyla alıcı taşınmazın mülkiyetini kazanır. Taşınmazların açık artırmayla cebri icra ile satışında tapu siciline tescil kurucu değil bildirici niteliktedir. İŞ YERİ DIŞINDA KURULAN TÜKETİCİ SÖZLEŞMLER ( MESAFELİ SÖZLEŞMELER) : Tüketicinin korunması hukukunda mesafeli sözleşme satıcı veya sağlayıcıyla tüketici arasında işyeri dışında tarafların eş zamanlı varlığıyla kurulan sözleşmelerdir. Tkhk göre işyeri dışında yapılan sözleşmelerde tüketici 14 GÜN içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve herhangi bir cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahip bulunmaktadır. Cayma hakkının bu süre içinde satıcı veya sağlayıcıya yöneltilmiş olması yeterlidir. Bu bildirimin satıcı veya sağlayıcıya ulaşmasına gerek yoktur gün içinde alıcının cayma hakkını kullanması ile satıcı yine 14 gün içinde ödemeleri ve teslim masraflarını alıcıya iade etmekle yükümlüdür. MAL DEĞİŞİMİ YA DA TRAMPA SÖZLEŞMESİ Mal değişimi sözleşmesi taraflardan birinin diğer tarafa bir veya birden çok şeyin zilyetliğini ve mülkiyetini diğer tarafında karşı edim olarak başka bir veya birden çok şeyin zilyetlik ve mülkiyetini devretmeyi üstlendiği sözleşmedir. Trampa ya da mal değişimi sözleşmesi tıpkı satış sözleşmesi gibi mülkiyetin devri amacını güden bir sözleşme olarak karşımıza çıkmaktadır. Satış bir malın para ile değiştirilmesi şeklinde olduğu halde mal değişimi sözleşmesi bir malın başka bir mal ile değişimi şeklinde söz konusu olur. Satışta mal karşısındaki karşı edim para olduğu halde trampada her iki tarafın edimi de bir mal ya da şeydir. Bu itibarle trampada mal değişimindeki bedel yani semen söz konusu değildir. Mal değişimi ya da trampa sözleşmesine konu olan ya da değiştirilen şeylerin az çok eşit değerde olması gerekir. Şayet değiştirilen şeyler arasında göze batacak oranda değer farkı söz konusu ise fazla değerde olanı alan taraf diğer tarafa bir miktar para ödemek zorunda kalır ki bu durumda yapılan işlem mal değişimi sözleşmesi olmaktan çıkar bileşik sözleşme mahiyetine dönüşür. SATIŞ sözleşmesine ilişkin hükümler özlellike ayıptan ve zapptatan dolayı sorumlu olmaya ilişkin hükümelr uygun düştükleri ölçüde mal değişimi sözleşmesine de uygulanırlar. Mal değişimi sözleşmesinde taraflardan her biri vermeyi taahhüt ettiği şey bakımından satıcı kendisine verilmesi şey bakımından da alıcı konumundadır. Bu bakımdan ayıp ve zaptla ilgili sorumluluklar her iki tarf içinde söz konusu olabilri. Mal değişiminde semen olmadığı için satış sözleşemsini semenle ilgili düzenlememlerinin uygulanması da söz konusu olmayacaktır. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ : Kavram: Bağışlama bağışlayanın bir karşı edim veya denk bir karşı edim olmaksızın kendi malvarlığından bir malvarlığı değeri ile bağışlananın malvarlığına yönelik sağlığında yaptığı bağışlama sebebine dayalı borç doğurucu ya da tasarrufi kazandırmadır. Dolayısıyla bağışlamanın varlığı için tasarruf işlemi aşamasında bağışlayanın malvarlığında pasifin çoğalması veya aktifin azalması şeklinde bir azalma ve bağışlananın malvarlığında bağışlayanın malvarlığındaki azalma ile nedensellik bağı içerisinde –pasifin azalması ve ya aktifin çoğalması- şeklinde bir artma zorunludur. Bağışlama tek tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Tek taraflı bir hukuksal işlem değildir; bağışlayan ve bağışlananın karşılıklı irade beyanlarının uyuşmasıyla meydana gelir. Bağışlama bağışlayanın malvarlığından bağışlananın malvarlığına yönelik bir malvarlığı değerinin geçirimi ile gerçekleşen bir kazandırmadır. Bağışlama sözleşmesi bağışlayanın sağlığında hüküm ve sonuç doğurmak üzere bağışlayanın bağışlanana malvarlığında karşılıksız kazandırmayı yüklendiği sözleşmedir. Bağışlama temlik borcu doğuran ivazsız yani tek tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Bağışlama sözleşmesiyle bir kimse malvarlığının tamamını veya bir kısmını teberru kastıyla yani bir karşılık beklemeksizin diğer bir kimseye devretmekte veya devretmeyi yüklenmektedir. Bağışlama sözleşmesinin 3 tane unsuru vardır: 1) Bağışlamanın bir sözleşe ile olması 2) Bağışlamanın bir kazandırmayı konu edinmesi 3) Ve bağışlamanın ivazsız yani karşı edimsiz olmasıdır Bağışlama sözleşmesi borç doğuran bir sözleşme olup tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanıyla kurulur. Bağışlama sözleşmesi Diğer bir takım sözleşmeler gibi icap ve buna uygun olan kabul unsurlarından oluşur. Kabul açık olabileceği gibi zımni de olabilir. Bağışlama bir sözleşme ile yapılabildiğinden tarafların ehliyeti önem teşkil etmektedir. Bağışlama sözleşmesinde bağışlayanın tam ehliyetli olması gerekir. Buna karşılık bağışlananın ise ayırt etme gücüne sahip olması yeterlidir. Bağışlayanın tam ehliyetli olmasına gerek bulunmamaktadır. Bağışlananı kanuni temsilcisini bağışlamaya müdahale etmesi ve bağışlananı bağışlamayı kabulden men etmesi yahut yapılmış bir bağışlama söz konusu ise bağışlanılanı bağışlayana geri vermesini isteme yetkisi bulunmaktadır. Bağışlanılan şey satış sözleşmesine konu olabilen her şey olabilir. Bunun yanında aile birliğinde de yapılan bağışlamaların özel düzenlemelere tabi tutulduğunu görmekteyiz. Özellikle mal rejimlerine göre eşlerden birinin yapımış olduğu bağışlamaların geçerli olabilmesi için diğer eşin de rızasının bulunması kanunda aranan bir koşul olarak düzenlenmiştir yasal nmal rejimi olan edinilmiş mallara katılma için de eşlerin paylı rejimindeki bir malın tamamen veya kısmen bağışlanabilmesi için diğer eşin de rızası gerekmektedir.. öte yandan bağışlamanın bir mal kaçırma aracı olarak engellenebilmesi için iflas eden tacirlerin yapmış olduğu bağışlamaların belli koşullarla alacaklıları tarafından iptalinin talep edilebilmesi de mümkün bulunmaktadır. Kısıtlıların bağışlama yapabilmesi ise yasal temsilcilerinin izni olsa bile mümkün değildir. Bağışlama sözleşmesinin bir başka unsuru ise bağışlamanın sağlar arası bir kazandırmayı konu edinmesidir. Bağışlama sağlar arası bir işlemle gerçekleşir. Bu özelliği onu vasiyetname veya miras sözleşmesinden ayırır. Bağışlama bağışlananın malvarlığını aktifinin artması şeklinde olabileceği gibi pasifinin azalması şeklinde de gerçekleşebilir. Başkasına devredilebilen her türlü varlık ve haklar bağışlama sözleşmesine konu teşkil eder. Bununla birlikte kanunda özel olarak düzenlenmiş karşılıksız kazandırmalar bağışlama sayılmaz. Bağışlama üçüncü kişi yararına sözleşme yahut havale şeklinde de gerçekleşebilir. Bağışlama sözleşmesinin bir başka unsuru da bağışlamanın ivazsız yani karşı edimsiz bir sözleşme olmasıdır. Bağışlama sözleşmesinde sadece bağışlanan zenginleşmektedir. Buna karşılık bağışlayanın malvarlığında bir artış söz konusu değildir. Bununla birlikte bağışlananın çeşitli edim ve hizmetlerin yerine getirmeyi taahhüt etmiş olması edimlerin karşılıklı değişimi niyeti olmadıkça sözleşmenin bağışlama niteliğini değiştirmeyecektir. Bağışlanana bazı edim ve hizmetlerin yüklenmesi genellikle mükellefiyetli bağışlama olarak karşımıza çıkmaktadır. Bağışlama sözleşmesinde bağışlananın ediminin veya hizmetinin bağışlanan ile değişimi öngörülmüş ise bu halde sözleşmedeki edimlerin nitelğine göre karma sözleşmeden bahsedebilmek mümkün bulunmaktadır. BAĞIŞLAMANIN TÜRLERİ 5 TÜRDE İNCELEYEBİLİRİZ: Birincisi elden bağışlama: Elden bağışlama bağışlama konusu şeyin bağışlayan tarafından bağışlanana teslim edilmesiyle kurulan bağışlama türüdür. Mahiyeti itibariyle elden bağışlama sözleşmesinin konusnu ancak taşınır mallar oluşturabilir. Elden bağışlama herhangi bir şekil şartına bağlı değildir. Malın teslimi bağışlamanın gerçekleşmesini sağlar. Ayrıca teslim yerine geçen kısa elden teslim hükmen teslim zilyetliğin havalesi şeklinde de gerçekleşmesi mümkündür. Tapuya kayıtlı taşınmazlar veya bunlar üzerindeki hakların elden bağışlama suretiyle bağışlanana geçirilmesi mümkün olamaz. Bunların bağışlanması ancak tapu siciline yapılacak yeni tescil ile tamam olur. Böyle bir yeni tescil söz konusu değilse bağışlamadan değil bağışlama taahhütünden söz edilebilir. 1) Bağışlama taahhütü: Bağışlama sözü verme işlemi bağışlayanın bağışlama konusu şeyin zilyetlik ve mülkiyetini bağışlanana devretmeyi üstlenmesidir. Elden bağışlamada sözleşmenin kurulmasıyla bağışlayanın borcunu ifa etmesi işlemleri aynı anda gerçekleştiği halde bağışlama taahhütünde bu iki işlem farklı zamanlarda gerçekleşir. Elden bağışlamanın konusunu sadece taşınır eşyalar oluşturduğu halde bağışlama taahhütünün konusunu taşınırlar taşınmazlar ve onlar üzerindeki ayni haklar oluşturabilir. Borçlar kanunumuz elden bağışlamayı herhangi bir şekil şartına tabi tutmadığı halde bağışlama taahhütünün yazılı şekilde yapılmasını öngörmüştür. Eğer bir bağışlama konusu olan şey taşınmaz ise yahut taşınmaz üzerindeki ayni bir hak ise bağışlama taahhüttün resmi bir şekilde yani tapu memuru önünde yapılması zorunludur. Kanunun öngördüğü şekilde yapılmadıkça geçerli olmaz. Bununla birlikte kanunun öngördüğü şekle uyulmadığı için geçersiz olan bir bağışlama tahaahhütü eğer bağışlayan borcunu ifa eder ve bağışlama konusu şeyi ve zilyetliğini bağışlanan kişiye devrederse bu artık elden bağışlama olur ve hukuki sonuç doğurur. Bununla birlikte bağışlama taahhütü resmi şekilde başlamış olan bağışlamalarda bu hükmün uygulanması mümkün değildir. Zira resmi şekil geçerlilik şartıdır. 2)Bağışlayanın ölümüne bağlı bağışlama: Şarta bağlı bağışlama türlerinden birisidir. Diğer sözleşmelerde olduğu gibi bağışlama sözleşmesini de şarta bağlamak mümkün kılınmaktadır. Bağışlamanın ölümüne bağlı bağışlama türünde bağışlayanın ölümü anında malvarlığında bulunan bir malın veya bir değerin karşılıksız olarak bağışlanana verileceği yüklenilmektedir. Dolayısıyla bu yüklenimi yerine getirilmesi bağışlayanın ölümü şartına bağlanmış bulunmaktadır. Bu tür bağışlamada sözleşmenin hüküm doğurması için bağışlayanın ölümü anında bağışlanan tarafın hayatta olması gerekmektedir. Bu tür bir bağışlama vasiyetname veya miras sözleşmesi gibi ölüme bağlı bir tasarruf olmadığı halde kanuna göre ölüme bağlı bir hukuki işlem olarak karşımıza çıkmaktadır. 3) Yüklemeli Bağışlama: Yüklemeli ya da mükellefiyetli bağışlama bağışlayanın bağışlamasına bir mükellefiyet koyduğu bağışlama türüdür. Bu tür bağışlamada bağışlanana yüklenmiş ve onun tarafında yerne getirilmesi istenebilecek olan bir yükleme. Bir edim söz konusudur. Bununla birlikte tarafların karşı edim durumu bulunmamaktadır. Bunla birlikte bağışlayan bağışlanan tarafından yüklenmiş işin veya durumun yerine getirilmesini talep etme hak ve yetkisine sahiptir. Ancak bunun için bağışlama sözleşmesinden doğan kendi edimini ifa etmiş olması yani bağışlanılanı diğer tarafa devretmiş olması gerekir. Yüklenilmenin yerine getirilmesi bağışlayanın ölüünden sonra onun mirasçıları tarafından da istenebilir. 4) Bağışlayana dönme şartıyla bağışlama: Bu tür bağışlamada bağışlanan tarafın bağışlayandan önce ölmesi durumunda bağışlama konusu olan şeyin bağışlayana geri dönmesi söz konusu olmaktadır. Bu bağışlama türünde bağışlanan bağışlama konusu şeyin bağışlaman tarafın malvarlığına geçirmekte ancak bu geçirme işlemini bozucu bir şarta bağlamış bulunmaktadır. Bu tür bağışlamada biri taşınmaz veya taşınmaz üzerindeki ayni hak bağışlanmış ise bağışlayana geri dönme şartının da tapu siciline şerh verilmesi gerekmektedir. Tapuya yapılan bu şerh bağışlama konusu taşınmazın sonraki maliklerinde karşı geri dönme hakkının ileri sürülmesine imkan vermektedir. Bağışlama sözleşmesi tek taraflı olduğu için sadece bağışlayan borç altına girer. Bağışlayanın borcu bağışlama konusu şeyin mülkiyet ve zilyetliğine bağışlanana geçirmektir. Bağışlayanın kötü ifadan sorumlu tutulabilmesi için ancak kendisinin bunda ağır kusurunun veya kastının bulunması gerekir. Bağışlayan bağışlama konusu şeyin ayıplarından veya zapt edilmiş olmasından ise ancak sözleşmede özel bir vaatte bulunmuşsa ya da garanti vermiş ise sorumlu tutulabilir. BAĞIŞLAMADAN DÖNME: Bağışlayan belli şartların varlığı halinde yerine getirmiş olduğu bağışlama taahütünden dönerek bağışlanan tarafın elinde halen ne kalmış ise onun kendisine geri verilmesini isteyebilir. Buna bağışlamadan dönme veya rücu denir. Bağışlamadan dönme veya rucunun söz konusu olabilmesi için kanunun öngördüğü şartlardan herhangi birisinin bulunması yeterli olacaktır. Bu şartlar 1)bağışlanan bağışlayana veya yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse 2)bağışlanan bağışlayana veya onun ailesinden bir kimseye karşı kanundan doğan yükümlülüklerine önemli ölçüde aykırı bir davranışta bulunmuşsa 3)bağışlanan yüklemeli bağışlamada haklı bir sebep olmaksızın yüklemeyi yerine getirmemişse bu durumda elden yapılan bağışlamadan veya yerine getirilmiş olan bağışlama taahhütünden geri dönmek ve bağışlanılanı mevcut durumu ile bağışlanandan talep etmek mümkün bulunmaktadır. Bağışlanandan dönme yanında bağışlayanın henüz yerine getirmediği bir bağışlama taahhütünden de dönmesi veya rücu etmesi de mümkün bulunmaktadır. Henüz yerine getirilmeyen bir bağışlama taahhütünün söz konusu olabileceği haller ise bir elden bağışlanılanla malın geri verilmesini istenebileceği sebeplerden birisinin söz konusu olması 2)bağışlayanın mali durumunun sonradan sözünü yerine getirecek olması halinde olağanüstü derecede olumsuz etkilenecek olması halinde 3)Bağışlayan bağışlama sözü verdikten sonra kendisi için yeni aile yükümlülüklerinin doğması veya bu yükümlülüklerin önemli ölçüde artması halinde bağışlayan yerine getirmediği bağışlama tahhütünden dönem hakkına sahip bulunmaktadır. Bağışlayan dönme sebebini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde kullanabilir dönme hakkını aksi halde kaybeder. Bağışlanmadan dönme halinde bağışlanan henüz ifa etmemiş olduğu edimini yerine getirmekten kurtulur. Eğer edimi ifa etmezse sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre talep edebilir. 

1 I borçlar hukuku genel hükümler Prof. Dr. Fikret EREN

2 Prof. Dr. Fikret EREN Baflkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Ö retim Üyesi borçlar hukuku genel hükümler Bask (T pk Bas m)

3 Yay n No : Hukuk Dizisi : Bas - Ekim STANBUL 9. Bas - Aral k STANBUL Bas - Ocak STANBUL Bask (T pk Bas m) - Ekim STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da - t m webgrid.co.uk ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m webgrid.co.uk Bask - Cilt : Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: ) Yüzy l Mah. Matbaac lar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Ba c lar/ stanbul () Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM webgrid.co.uk Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : () Fax: ()

4 V Sevgili eflim FATMA EREN in aziz hat ras na.

5 VII ONUNCU BASIYA ÖNSÖZ Borçlar Hukuku, Genel Hükümler adl Kitab m z n Bas s n n yay mlanmas n n mutlulu u içindeyim. Bu bas da da doktrindeki yeni geliflmeler izlenmifl, yeni eserlerden yararlan lm flt r. Yeni Türk Medeni Kanun ile bu arada ç kan di er kanun veya kanun de iflikliklerinin Borçlar Hukuku ile ilgili k s mlar da gözönünde tutulmufltur. Bu bas n n haz rlanmas ve düzeltilmesinde emeklerini esirgemeyen de erli ö rencim ve meslekdafl m Doç. Dr. Veysel BAfiPINAR a teflekkürü bir borç bilirim. En büyük dile im, kitab n bu bask s n n meslektafllar ma faydal olmas d r. 03 Aral k Prof. Dr. Fikret EREN

6 IX Ç NDEK LER BORÇLAR HUKUKU GENEL HÜKÜMLER G R fi 1. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI VE KONUSU, S STEM VE KAYNAKLARI I. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI, KONUSU VE ÖNEM II. TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN KABULÜ, S STEM VE TEKN Türk Borçlar Kanununun kabulü Türk Borçlar Kanununun sistemi Türk Borçlar Kanununun tekni i III. BORÇLAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI Yaz l kaynaklar (asli kaynaklar) Yaz l olmayan kaynaklar (yard mc kaynaklar) IV. TÜRK BORÇLAR KANUNUNDA YAPILAN DE fi KL KLER BORÇLAR HUKUKUNUN D ER HUKUK DALLARIYLA L fik S I. BORÇLAR HUKUKUNUN MEDEN HUKUK LE L fik S Genel bilgi Borçlar hukukunun genel hükümlerinin medeni hukuka uygulanmas Medeni hukukun genel hükümlerinin borçlar hukukuna uygulanmas II. BORÇLAR HUKUKUNUN T CARET HUKUKU LE L fik S III. BORÇLAR HUKUKUNUN ANAYASA HUKUKU LE L fik S

7 X 3. BORÇLAR HUKUKUNA HAK M OLAN LKELER I. RADE ÖZERKL LKES Sözleflme özgürlü ü (sözleflme serbestisi) ilkesi Eflitlik ilkesi fiekil serbestisi ilkesi II. N SBÎL K LKES III. DÜRÜSTLÜK (OBJEKT F Y N YET) LKES IV. KUSURLU SORUMLULUK LKES V. ÜÇÜNCÜ K fi ALEYH NE BORÇ KURULAMAMASI LKES VI. SÖZLEfiMELERDE VAZ (KARfiILIK) LKES VII. BORÇLUNUN YERLEfi M YER NDE ( KAMETGÂHINDA) FA LKES Birinci Bölüm BORÇLAR HUKUKUNUN GENEL KAVRAMLARI 4. BORÇ VE BORÇ L fik S KAVRAMLARI I. GENEL OLARAK II. BORÇ KAVRAMI (OBLIGATION, SCHULD) III. BORÇ L fik S (SCHULDVERHÄLTN S) IV. BORÇ LE BORÇ L fik S ARASINDAK FARKLAR Do um an yönünden farklar Kapsam yönünden farklar Devir yönünden farklar Sona erme yönünden farklar BORÇ L fik S N N ÇERD HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER I. GENEL OLARAK II. BORÇ L fik S N N ÇERD HAKLAR Borç iliflkisinin içerdi i asli haklar Borç iliflkisinin içerdi i fer i haklar Borç iliflkisinin içerdi i tali haklar III. BORÇ L fik S N N ÇERD YÜKÜMLÜLÜKLER Genel olarak Yükümlülüklerin çeflitleri

8 XI a) Sözleflmeden do an ilk yükümler-tali yükümler (Primärpflichten-Sekundärpflichten) b) Edim yükümleri-yan yükümler (Leistungspflichten- Nebenpflichten) aa) Asli edim yükümü (Hauptleistungspflicht)-Yan edim yükümü (Nebenleistungspflicht) /a) Asli edim yükümü (Hauptleistungspflicht) /b) Yan edim yükümü (Nebenleistungspflicht) /aa) Kavram /bb) Yan edim yükümlerinin do ufl kaynaklar 1/aaa) Kanundan do an yan edim yükümleri /bbb) Sözleflmeden do an yan edim yükümleri /ccc) Do ruluk kural ndan do an yan edim yükümleri bb) Yan yükümler (Nebenpflichten) c. Edim yükümleri-koruma yükümleri (Leistungpflichten- Schutzpflichten) Edim yükümlerinden ba ms z borç iliflkileri (Schuldverhaeltnisse ohne Leistungspflicht) HAK KAVRAMI, HAKLARIN ÇEfi TLER VE ÖZELL KLE ALACAK HAKKI I. HAK KAVRAMI II. HAKLARIN ÇEfi TLER, ÖZELL KLE YARARLANMA HAKLARI-DÜZENLEME HAKLARI III. YARARLANMA HAKLARININ (GENUSSRECHTE) ÇES TLER ) Genel bilgi ) Alacak hakk (Forderungsrecht) a- Genel olarak b- Alacak hakk n n hukuki niteli i aa- Alacak hakk bir yararlanma hakk d r bb- Alacak hakk bir malvarl hakk d r cc- Alacak hakk nisbi bir hakt r: /a) Genel olarak : /b) Alacak hakk n n (borç iliflkisinin nisbî niteli inden do an sonuçlar

9 XII 1/aa) Alacak hakk borç iliflkisinin sadece di er taraf na, yani borçluya karfl ileri sürülebilir /bb) Alacak hakk (borç iliflkisi) yaln z borçlu taraf ndan ihlâl edilebilir /cc) Alacak hakk n n (borç iliflkisinin) borçlu taraf ndan ihlâl edilmesinden üçüncü kifliler hiç bir hak elde edemezler /dd) Alacak hakk, maddi edimlerde alacakl ya fley üzerinden dolayl bir yetki verir ; /ee) Alacak hakk n n (borç iliflkisinin) nisbili i, boçlunun iflâs halinde görülür dd) Alacak hakk n n say s içeri i belirli tip ve konularla s n rl de ildir ee) Alacak hakk geçici bir hakt r c) Bir hakk n nisbi hak olarak kabulü bir hukuk politikas sorunudur d) Kuvvetlendirilmifl flahsi haklar- Eflyaya ba l borçlar e) Nisbîlik ilkesinin istisnalar IV. DÜZENLEME HAKLARI (TAL HAKLAR, K NC DERECEDEK HAKLAR) : ) Yenilik do uran haklar ( nflaî haklar = Gestaltungsrechte) a- Kavram b- Çeflitleri aa- Do ufl nedenlerine göre bb- fiahsa veya baflka bir hakka ba l olup olmamalar na göre cc- Üçüncü flah slar n hukuki alan n etkileyip etkilememesine göre dd- çeriklerine göre /a) Kurucu yenilik do uran haklar /b) De ifltirici yenilik do uran haklar /c) Bozucu yenilik do uran haklar /aa) Kavram /bb) Çeflitleri /aaa) Bir hakk ortadan kald ran haklar /bbb) Bir hukuki iliflkiyi ortadan kald ran haklar

10 XIII 1/ccc) Bir statüyü ortadan kald ran haklar ee- Hakk n do urdu u sonuçlara göre; /a) Özel yenilik do uran haklar /b) Yenilik do uran dava haklar c. Yenilik do uran haklar kullanma flekli d. Yenilik do uran haklar n özellikleri aa) Yenilik do uran haklar, bir defa kullan lmakla tükenen, sona eren haklard r bb) Yenilik do uran haklar, alacak hakk olmad klar ve dolay s ile bir edimi kapsamad klar için, ilke olarak zamanafl m na ba l olmay p, hak düflürücü süreye tabidirler cc) Yenilik do uran haklardan, kullan ld ktan sonra dönmek (bunlar geri almak) mümkün de ildir dd) Yenilik do uran haklar flarta ba lanamaz ee) Yenilik do uran haklar dürüstlük kurallar na uygun olarak kullan lmal d r ff) Yenilik do uran haklar devredilen haklard r e) Yenilik do uran haklar n sona ermesi Yönetim veya temsil haklar (Yetki haklar -kudret yetkileri) Def i haklar (karfl haklar) a) Kavram b) Def i hakk n n çeflitleri aa) Kesin (sürekli) def iler bb) Geciktirici def iler cc) Ba ms z def iler dd) Ba ml def iler ee) Tam def iler ff) Tam olmayan def iler (k smî def iler) c. Kullanma flekli d. tiraz aa) Kavram bb) Def i ve itiraz aras ndaki farklar /a) Def i bir hakt r, itiraz ise bir olayd r /b) tiraz, hâkim taraf ndan re sen (kendili inden) gözönünde tutulur /c) Def i, bir hak oldu u için sadece hak sahibi taraf ndan ileri sürülebilir

11 XIV 1/d) tiraz, hakk n do mad n veya sona erdi ini ifade eder ALACAK VE TALEP KAVRAMLARI I. GENEL OLARAK II. KONULARI YÖNÜNDEN III. DO Ufi ANLARI YÖNÜNDEN IV. KAPSADIKLARI YETK LER YÖNÜNDEN cra yoluyla takip yetkisi Tazminat isteme hakk Yenilik do uran haklar Def i haklar Tasarruf yetkisi Fer i haklar BORÇ VE SORUMLULUK I. GENEL OLARAK II. SORUMLULUK KAVRAMININ D ER ANLAMLARI III. SORUMLULU A HAK M OLAN LKELER Ferdi sorumluluk ilkesi Aynî sorumluluk ilkesi Tam sorumluluk ilkesi K ymet itibariyle sorumluluk ilkesi IV. SORUMLULUK TÜRLER fiah s ile sorumluluk Malvarl ile sorumluluk a) S n rs z malvarl sorumlulu u(tam sorumluluk) b) S n rl malvarl sorumlulu u aa) Konu itibariyle s n rl malvarl sorumlulu u bb) Miktar itibariyle s n rl malvarl sorumlulu u EKS K (TAB Î) BORÇLAR I. KAVRAM II. EKS K BORÇLARIN ÖZELL KLER III. EKS K BORÇLARIN ÇEfi TLER Do ufltan eksik borçlar

12 XV a) Kumar ve bahisten do an borçlar b) Evlenme tellall ndan do an ücret borçlar c) Ahlâki ödevlerden do an borçlar d) Malikin, iyiniyetli zilyet karfl s ndaki borcu e) Sözleflmeden do an eksik borçlar Geçici eksik borçlar Sonradan eksik borçlar a) Zamanafl m na u ram fl olan borçlar b) Konkordato d fl nda kalan borç BORCUN (ALACA IN) KONUSU: ED M I. ED M KAVRAMI (LEISTUNGSBEGRIFF) II. ED M F L - ED M SONUCU (LEISTUGSHANDLUNG- LEISTUNGSERFOLG III. BORCUN KONUSU DIfiINDAK ED MLER IV. ED M LE KAZANDIRMA ARASINDAK L fik V. ED M N UNSUR VE fiartlari Edim, hukuken korunan bir menfaat olmal d r Edim imkans z olmamal d r Edim hukuka ayk r olmamal d r Edim genel ahlaka ve kiflilik haklar na ayk r olmal d r Edim belirli veya belirlenebilir olmal d r VI. ED M N ÇEfi TLER Konular na göre edim çeflitleri a) Yapma ve yapmama (kaç nma) edimleri aa) Olumlu edim (verme ve yapma edimleri) bb) Olumsuz edim (yapmama ve katlanma edimleri) /a) Yapmama edimi /b) Katlanma edimi b) fiahsi edim maddi edim aa) fiahsi edim (iflgörme edimi) bb) Maddi edim (eflyaya iliflkin edim) Sürelerine göre edim çeflitleri a) Sürekli edimler b) Ani (bir defal k) edimler c) Dönemli (devri) edimler Bölünmelerine göre edim çeflitleri

13 XVI a) Bölünebilir edimler b) Bölünemez edimler Do urduklar sonuçlar n türüne göre edim çeflitleri a) Fiilî edim b) Hukuki edim c) Fiili ve hukuki edimler Bir ferde veya toplulu a yap lan edimler a) Ferde yap lan edim b) Bir toplulu a yap lan edim VII. PARÇA VE C NS BORÇLARI (STUCKSCHULD GATTUNGSSCHULD) VIII. SEÇ ML K BORÇ (WAHLSCHULD) kinci Bölüm BORCUN DO UMU BORÇ L fik LER N N DO Ufi SEBEPLER (BORÇ L fik LER N N KAYNAKLARI) B R NC KISIM HUKUK filemden DO AN BORÇLAR HUKUK filem KAVRAMI I. HUKUK filem N TAR F II. HUKUK filem N UNSURLARI Hukuki ifllemin kurucu unsurlar (Tatbestand des Rechtsgeschaefts) a) rade aç klamas (Willensäusserung) b) rade aç klamas na eklenmesi gereken di er (kurucu) unsurlar (olaylar) Hukuki ifllemin etkinlik unsurlar (Wirksamkeitsvoraussetzungen) III. HUKUK filem N HÜKÜM VE SONUÇLARI IV. HUKUK filem KAVRAMI, SOYUT B R KAVRAMDIR RADE AÇIKLAMASI ( RADE BEYANI VE RADE FAAL YET ) I. RADE AÇIKLAMASININ TANIMI rade aç klamas kavram rade aç klamas n n türleri

14 XVII II. RADE BEYANININ UNSURLARI rade Unsuru (Subjektif unsur) a) Fiil iradesi (Handlungswille) b) fllem iradesi (muamele iradesi= Geshäftswille) c) Beyan iradesi (Bildirme iradesi = Erklärungswille) Beyan unsuru (Objektif unsur) III. RADE BEYANININ ÇEfi TLER Kullan lan vas taya göre beyan çeflitleri a) Do rudan do ruya irade beyan b) Dolayl irade beyan Aç k veya kapal olmas na göre beyan çeflitleri a) Aç k irade beyanlar b) Kapal (z mnî) irade beyanlar Yaz l ve sözlü olmas na göre beyan çeflitleri Muhataba varmas gerekip gerekmemesine göre beyan çeflitleri a) rade beyan n n yap lmas ve varmas (Abgabe und Zugang der Willenserklärung b) Varmas gerekmeyen irade beyanlar c) Varmas gerekli irade beyanlar RADE BEYANLARININ YORUMU I. YORUM KAVRAMI II. YORUM TEOR LER rade teorisi (Willenstheorie) Beyan teorisi (Erklärungstheorie) Güven teorisi (Vertrauenstheorie) a) Genel bilgi b) Klasik güven teorisi c) Yeni güven teorisi (Güven teorisindeki yeni geliflmeler: Meram anlatma teorisi = Auslegungstheorie des Sichverständlichmachens) aa) Genel bilgi bb) Yeni güven teorisinin esaslar cc) Meram anlatma teorisi HUKUK filemler N D ER HUKUK F LLERDEN AYRILMASI I. HUKUK OLAYLAR (JURISTISCHE TATSACHEN) II. HUKUK F LLER (RECHTSHANDLUNGEN) Hukuka ayk r fiiller

15 XVIII 2. Hukuka uygun fiiller (Dar anlamda hukuki fiiller) a) rade aç klamalar (Willensäusserungen) aa) Hukuki ifllemler (Rechtsgeschäfte) bb) Hukuki ifllem benzeri fiiller cc) Maddi fiiller b) Tasavvur (bilgi) aç klamalar (Vorstellungsäusserungen) c) Duygu aç klamalar (Gefühläusserungen) HUKUK filemler N ÇEfi TLER I. HUKUK filem LE DÜZENLENEN HUKUK L fik N N KONUSUNA ( ÇER NE) GÖRE II. HUKUK fileme KATILANLARIN SAYISINA GÖRE Bir (tek) tarafl hukuki ifllemler ki veya çok tarafl hukuki ifllemler a) Genel olarak sözleflme ve karar b) Sözleflme ile karar aras ndaki farklar III. VAZLI- VAZSIZ OLUfiLARINA GÖRE IV. HUKUK SONUÇLARINI MEYDANA GET RD KLER ANA GÖRE Ölüme ba l tasarruflar Sa lararas hukuki ifllemler V. YAPTIKLARI ETK LERE GÖRE Borçland r c ifllem (Verpflichtungsgeschäft) Tasarruf ifllemi (Verfügungsgeschäft) a) Kavram b) Tasarruf iflleminin türleri Borçland r c ifllem ile tasarruf ifllemi aras ndaki farklar a) Genel olarak b) Tasarruf yetkisi (Verfügungsmacht) c) Öncelik ilkesi (Prioritätsprinzip) VI. SEBEBE BA LI OLUP OLMAMALARINA GÖRE KAZANDIRMA VE SEBEP KAVRAMLARI I. KAZANDIRMA Genel bilgi Kazand rma çeflitleri a) Tasarruf ifllemi ile yap lan kazand rmalar b) Borçland r c ifllem ile yap lan kazand rmalar c) Maddi fiiller ile yap lan kazand rmalar

16 XIX II. KAZANDIRMANIN (KAZANDIRICI filem N) SEBEB fa sebebi (causa solvendi) Alacak sebebi (causa credendi) a) ade alaca na sahip olma amac b) Rücu alaca na sahip olma amac c) Bir karfl edim alaca na sahip olma amac Ba fllama sebebi (causa donandi) Teminat sebebi Karma sebepler III. KAZANDIRICI MUAMELEN N SEBEBE BA LILI I SORUNU IV. BORÇ SÖZLEfiMELER NDE HUKUK SEBEP: ÖZELL KLE SOYUT BORÇ KRARI Kavram Soyut borç sözleflmelerinin çeflitleri Soyut borç vaadinin (sözleflmesinin) flartlar a) Bir sözleflme bulunmal d r b) Sözleflme flekle tâbi de ildir c) Sözleflmede borç vaadinin sebebi gösterilmemelidir Soyut borç sözleflmelerinin hukuki niteli i ve sonuçlar spat sorunu SÖZLEfiMEDEN DO AN BORÇLAR I. GENEL OLARAK SÖZLEfiME KAVRAMI Sözleflme bir hukuki ifllemdir a) Sözleflme olgusu=sözleflmenin kurucu unsurlar (Tatbestand des Vertrages) b) Sözleflmenin hukuki sonuçlar aa) Sözleflmenin inflai (kurucu) sonucu (Gestaltungswirkung) bb) Sözleflmenin ba lay c sonucu (Abschlusswirkung) Sözleflme, bir hukuki iliflkidir II. AK T, SÖZLEfiME, BA IT VE MUAMELE KAVRAMLARI III. SÖZLEfiME TÜRLER Hukuki sonuçlar na göre sözleflme türleri a) Borç sözleflmeleri (borçland r c sözleflmeler = Schuldverträge) b) Tasarruf sözleflmeleri c) Statü sözleflmeleri (Statusverträge)

17 XX 2.

18 XXI ee) Elden ifllemler (Handgeschäfte)-Borç sözleflmeleri ff) fiekle ba l sözleflmeler-flekle ba l olmayan sözleflmeler /a) fiekle ba l sözleflmeler /b) fiekle ba l olmayan sözleflmeler gg) vazl sözleflmeler-ivazs z sözleflmeler hh) Kesin sözleflmeler-tesadüfi(bahta ba l ) sözleflmeler SÖZLEfiMEN N KURULMASI (SÖZLEfiMEN N MEYDANA GELMES ) I. GENEL OLARAK II. SÖZLEfiMEN N TARAFLARI III. RADE BEYANLARININ UYGUNLU U Uygunluk (Uyuflma, Anlaflma, Konsens) kavram Uygunlu un kapsam a) Genel bilgi b) Sözleflmenin esasl noktalar aa) Objektif esasl noktalar bb) Sübjektif esasl noktalar c) Sözleflmenin yan (ikinci derecedeki-tali) noktalar Uyuflmazl k (Anlaflmazl k, Dissens) a) Kavram b) Uyuflmazl k türleri aa) Aç k uyuflmazl k (offener Dissens) bb) Gizli uyuflmazl k.(versteckter Dissens) IV. RADE BEYANLARININ KARfiILIKLI OLMASI Kavram a) cap (Antrag, Offerte) aa) Tan m ve hukukî niteli i bb) cab n özellikleri /a) cap, karfl tarafa ulaflmal, ona varmal d r /b) cap, sözleflmenin objektif ve sübjektif yönden esasl bütün noktalar n kapsamal d r /c) cap, hukuki sebebi içermelidir /d) cab yapan ciddi olmal, icab yla ba lanmak niyetinde olmal d r cc) cab n flekli dd) cap ve icaba ça rma (icaba davet) ee) cab n hüküm ve sonuçlar

19 XXII 1/a) cap sahibinin icab yla ba l olmas /b) Ba l l k süresi /aa) Süreli icap /bb) Süresiz icap /aaa) Haz rlar aras ndaki süresiz icap /bbb) Haz r olmayanlar aras ndaki süresiz icap ff) cab n reddi b) Kabul aa) Kavram bb) Aç k ve z mnî (kapal ) kabul beyan cc) Kabulün tâbi oldu u flekil dd) Kabulün hüküm ve sonuçlar c) cap ve kabulün geri al nmas (Rücu=Widerruf) d) cap sahibi veya kabul edenin (muhatab n) ölmesi, ehliyetini kaybetmesi V. SÖZLEfiMEN N KURULDU U (MEYDANA GELD ) AN Sözleflmenin meydana geldi i an aç klayan teoriler a) Aç klama teorisi b) Gönderme teorisi c) Varma teorisi d) Ö renme teorisi Borçlar Kanununun kabul etti teori a) Haz rlar aras nda b) Haz r olmayanlar aras nda VI. SÖZLEfiMEN N HÜKÜM VE SONUÇLARINI MEYDANA GET RD AN Haz rlar aras nda Haz r olmayanlar aras nda SÖZLEfiMELERDE fiek L I. TANIM VE AMAÇ Tan m Amaç II. fiekl N FAYDA VE SAKINCALARI fieklin faydalar a) fiekil sözleflmeye kesinlik sa lar b) fiekil sözleflmeye aç kl k getirir

20 XXIII c) fiekil flart, ispat, güvenlik ve kolayl getirir d) fiekil, taraflar düflünmeye sevkeder e) fiekil, aleniyet ve güven sa lar f) fiekil, sözleflmenin yorumunu kolaylaflt r r Sak ncalar III. BORÇLAR HUKUKUNUN KABUL ETT S STEM IV. fiekl N TÜRLER Amaçlar na göre fleklin türleri a) Geçerlik flart olarak flekil aa) Kanuni flekil bb) radi flekil cc) fiekil mecburiyetinin kapsam b) sbat flart olarak flekil Yap l fl tarz na göre fleklin türleri a) Adi yaz l flekil aa) Genel bilgi bb) Metin cc) mza /a) Genel kural /b) Mümessil veya vekilin imzas /c) Bofla (beyaza) imza atmak /d) Kural n (elyaz s yla imzan n) istisnalar /aa) Bir alet vas tas yla (mekanik) imza atmak /bb) mza atamayanlar n el iflareti kullanmas /cc) Mühür kullan lmas /dd) Görme özürlülerin (âmâlar n) imza atmas /ee) Güvenli elektronik imza /f f) mza yeri b) Mevsuf yaz l flekil c) Resmi flekil aa) Genel bilgi /a) Noter /aa) Düzenleme yoluyla (re sen düzenlenen) senet /bb) mza tasdiki (imza onaylamas ) /b) Tapu sicil müdürü /c) Di er resmi makamlar d) Resmi sicillere tescil

21 XXIV e) lân f) Sözlü flekil V. RESM S C L VE SENETLER N HÜKÜM VE SONUÇLARI VI. KANUN fiekle BA LI SÖZLEfiMELER N DE fit R LMES VII. KANUN fiekle BA LI SÖZLEfiMELER N ORTADAN KALDIRILMASI VIII. fiek L fiartina UYMAMANIN SONUÇLARI Butlan görüflü Kendine özgü geçersizlik görüflü Yokluk görüflü Eksik borç görüflü Fiili sözleflme görüflü IX. fiek L NOKSANLI IYLA SAKAT SÖZLEfiMEN N BAfiKA B R HUKUK fileme DÖNÜfiMES SÖZLEfiMEN N ÇER (AKD N MUHTEVASI) I.

23 XXVI 1/ccc) Hukuk düzeni sözleflmenin amac n yasaklam flt r /ddd) Kanuna karfl hile /b) Sözleflmenin içeri inin ahlâka ayk r olmas /aa) Genel olarak /bb) Ahlâka ayk r l k halleri /aaa) Bizzat sözleflmenin yap lmas ahlâka ayk r d r /bbb) Edim (Sözleflmenin içeri i) ahlâka ayk r d r: /ccc) Sözleflmenin amac ahlâka ayk r d r /c) Sözleflmenin içeri inin imkâns z olmas /aa) Genel bilgi /bb) mkâns zl n unsurlar : /aaa) Edim,bafllang çtan itibaren imkâns z olmal d r /bbb) Edim, objektif (mutlak) anlamda imkâns z olmal d r II. SÖZLEfiME HÜRR YET N N MÜEYY DES : GEÇERS ZL K (HÜKÜMSÜZLÜK) Yokluk ve geçersizlik kavramlar a) Genel olarak b) Yokluk (Sözleflmenin meydana gelmemesi) c) Geçersizlik (Hükümsüzlük: Ungültigkeit: Unwirksamkeit) aa) Eksiklik (Eksik Sözleflmeler = Unvollkommenheit, Unvollkommene Vertråge) bb) Butlan (bât l sözleflmeler= Nichtigkeit, nichtige Verträge) /a) Genel olarak (tam) butlan /b) K smî butlan (Teilnichtigkeit) /aa) Genel bilgi /bb) K smî butlan n flartlar /aaa) Objektif flart /bbb) Subjektif flart /cc) Hukuki sonuçlar cc) ptal ( ptal kabiliyeti= Anfechtung, Anfechtbarkeit) RADE LE BEYAN ARASINDA STENEREK MEYDANA GET R LEN UYGUNSUZLUK

24 XXVII I. GENEL B LG II. LAT FE BEYANI (SCHERZERKLAERUNG) III. Z HN KAYIT (MENTALRESERVATION, GEHEIMER VORBEHALT) IV.

25 XXVIII a) Üçüncü kifliler yönünden b) Taraflar yönünden Tek tarafl hukuki ifllemlerde muvazaa Muvazaan n mümkün olmad ifllemler Muvazaan n benzer baz ifllemlerden fark a) nançl ifllemden fark aa) Genel bilgi bb) Unsurlar /a) nanç anlaflmas /b) Devir (temlik) ifllemi cc) nançl ifllemin hüküm ve sonuçlar b) Nam müsteardan fark c) Kanuna karfl hile aa) Genel bilgi bb) Kanuna karfl hilenin unsurlar /a) Bir ifllemin yap lmas emredici bir hukuk kural yla yasaklanmal d r /b) Kanunun izin verdi i baflka bir ifllem yap lmal d r /c) Taraflar n yapt klar ifllem, yasaklanan ifllemin do uraca sonucu meydana getirme e elveriflli olmal d r cc) Kanuna karfl hilenin sonuçlar dd) Kanuna karfl hilenin muvazaadan fark RADE SAKATLI I (WILLENSMAENGEL) I. GENEL B LG II. RADE SAKATLI ININ ÇEfi TLER (OLUfiUM SAKATLI I- BEYAN SAKATLI I) III. RADEY SAKATLAYAN SEBEPLER Hata (Irrtum) a) Kavram ve tan m b) Hatan n çeflitleri aa) Genel bilgi bb) Saik hatas -beyan hatas /a) Saik hatas /aa) Genel bilgi: /bb) Saik hatas n n sonuçlar : /b) Beyan hatas

26 XXIX 1/aa) Beyan fiilinde hata (Irrtum über die Erklärungshandlung) /bb) Beyan muhtevas nda hata (Irrtum über den Inhalt der Erklärung; Inhaltsirrtum)

Daha göster

I<br />

borçlar <strong>hukuku</strong><br />

genel hükümler<br />

Prof. Dr. Fikret EREN

III<br />

Prof. Dr. Fikret EREN<br />

Baflkent Üniversitesi <strong>Hukuk</strong> Fakültesi<br />

Medeni <strong>Hukuk</strong> Ö¤retim Üyesi<br />

borçlar <strong>hukuku</strong><br />

genel hükümler<br />

Düzeltilmifl<br />

Bask›

IV<br />

Yay›n No : <br />

<strong>Hukuk</strong> Dizisi : <br />

8. Bas› - Ekim 2<strong>00</strong>3 - ‹STANBUL<br />

9. Bas› - Aral›k 2<strong>00</strong>6 - ‹STANBUL<br />

Bas› - Ocak 2<strong>00</strong>8 - ‹STANBUL<br />

Bask› (T›pk› Bas›m) - Ekim 2<strong>00</strong>9 - ‹STANBUL<br />

Bask› - Eylül - ‹STANBUL<br />

ISBN - - - - 8<br />

Copyright © Bu kitab›n bu bas›s›n›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da¤›t›m<br />

webgrid.co.uk’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tamamen ya da özet<br />

halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz. Normal<br />

ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.<br />

Dizgi<br />

: Beta Bas›m webgrid.co.uk<br />

Bask› - Cilt : Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: )<br />

Yüzy›l Mah. Matbaac›lar Cad. Atahan No: 34 K: 4<br />

Ba¤c›lar/‹stanbul () <strong>00</strong> 01<br />

Kapak Tasar›m : Gülgonca Çarp›k<br />

Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM webgrid.co.uk<br />

Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. <br />

Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL<br />

Tel : () 54 32 - 01 77<br />

Fax: () 36 50<br />

webgrid.co.uk

V<br />

Sevgili eflim FATMA EREN’in<br />

aziz hat›ras›na.

VII<br />

ON‹K‹NC‹ BASIYA ÖNSÖZ<br />

Borçlar <strong>Hukuk</strong>u, Genel Hükümler adl› Kitab›m›z›n Bas›s›n›n yay›mlanmas›n›n<br />

mutlulu¤u içindeyim. Bu bas›da da doktrindeki yeni geliflmeler<br />

izlenmifl, yeni eserlerden yararlan›lm›flt›r. Yeni Türk Medeni Kanun ile<br />

bu arada ç›kan di¤er kanun veya kanun ya da mvzuat de¤iflikliklerinin<br />

Borçlar <strong>Hukuk</strong>u ile ilgili k›s›mlar› da gözönünde tutulmufl ilgili yerde metne<br />

ifllenmifltir.<br />

Bu bas›n›n haz›rlanmas› ve düzeltilmesinde emeklerini esirgemeyen<br />

de¤erli ö¤rencim ve meslekdafl›m Prof. Dr. Veysel BAfiPINAR’a teflekkürü bir<br />

borç bilirim.<br />

En büyük dile¤im, kitab›n bu bask›s›n›n meslektafllar›ma faydal› olmas›d›r.<br />

Prof. Dr. Fikret EREN

IX<br />

‹Ç‹NDEK‹LER<br />

BORÇLAR HUKUKU<br />

GENEL HÜKÜMLER<br />

G‹R‹fi<br />

§ 1. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI VE KONUSU, S‹STEM VE<br />

KAYNAKLARI <br />

I. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI, KONUSU VE ÖNEM‹ <br />

II. TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN KABULÜ, S‹STEM VE TEKN‹⁄‹ <br />

1. Türk Borçlar Kanununun kabulü <br />

2. Türk Borçlar Kanununun sistemi <br />

3. Türk Borçlar Kanununun tekni¤i<br />

III. BORÇLAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI <br />

1. Yaz›l› kaynaklar (asli kaynaklar) <br />

2. Yaz›l› olmayan kaynaklar (yard›mc› kaynaklar) <br />

IV. TÜRK BORÇLAR KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER <br />

§ 2. BORÇLAR HUKUKUNUN D‹⁄ER HUKUK DALLARIYLA ‹L‹fiK‹S‹ <br />

I. BORÇLAR HUKUKUNUN MEDEN‹ HUKUK ‹LE ‹L‹fiK‹S‹ <br />

1. Genel bilgi<br />

2. Borçlar <strong>hukuku</strong>nun genel hükümlerinin medeni<br />

hukuka uygulanmas› <br />

3. Medeni <strong>hukuku</strong>n genel hükümlerinin borçlar <strong>hukuku</strong>na<br />

uygulanmas› <br />

II. BORÇLAR HUKUKUNUN T‹CARET HUKUKU ‹LE ‹L‹fiK‹S‹ <br />

III. BORÇLAR HUKUKUNUN ANAYASA HUKUKU ‹LE ‹L‹fiK‹S‹

X<br />

§ 3. BORÇLAR HUKUKUNA HAK‹M OLAN ‹LKELER <br />

I. ‹RADE ÖZERKL‹⁄‹ ‹LKES‹ <br />

1. Sözleflme özgürlü¤ü (sözleflme serbestisi) ilkesi<br />

2. Eflitlik ilkesi <br />

3. fiekil serbestisi ilkesi <br />

II. N‹SBÎL‹K ‹LKES‹ <br />

III. DÜRÜSTLÜK (OBJEKT‹F ‹Y‹N‹YET) ‹LKES‹ <br />

IV. KUSURLU SORUMLULUK ‹LKES‹ <br />

V. ÜÇÜNCÜ K‹fi‹ ALEYH‹NE BORÇ KURULAMAMASI ‹LKES‹ <br />

VI. SÖZLEfiMELERDE ‹VAZ (KARfiILIK) ‹LKES‹ <br />

VII. BORÇLUNUN YERLEfi‹M YER‹NDE (‹KAMETGÂHINDA)<br />

‹FA ‹LKES‹ <br />

Birinci Bölüm<br />

BORÇLAR HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI<br />

§ 4. BORÇ VE BORÇ ‹L‹fiK‹S‹ KAVRAMLARI <br />

I. GENEL OLARAK <br />

II. BORÇ KAVRAMI (OBLIGATION, SCHULD) <br />

III. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹ (SCHULDVERHÄLTN‹S) <br />

IV. BORÇ ‹LE BORÇ ‹L‹fiK‹S‹ ARASINDAK‹ FARKLAR. <br />

1. Do¤um an› yönünden farklar <br />

2. Kapsam yönünden farklar <br />

3. Devir yönünden farklar <br />

4. Sona erme yönünden farklar <br />

§ 5. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹ÇERD‹⁄‹ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER<br />

I. GENEL OLARAK <br />

II. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹ÇERD‹⁄‹ HAKLAR <br />

1. Borç iliflkisinin içerdi¤i asli haklar <br />

2. Borç iliflkisinin içerdi¤i fer’i haklar <br />

3. Borç iliflkisinin içerdi¤i tali haklar<br />

III. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹ÇERD‹⁄‹ YÜKÜMLÜLÜKLER <br />

1. Genel olarak <br />

2. Yükümlülüklerin çeflitleri

XI<br />

a) Sözleflmeden do¤an ilk yükümler-tali yükümler<br />

(Primärpflichten-Sekundärpflichten) <br />

b) Edim yükümleri-yan yükümler (Leistungspflichten-<br />

Nebenpflichten) <br />

aa) Asli edim yükümü (Hauptleistungspflicht)-Yan<br />

edim yükümü (Nebenleistungspflicht) <br />

1/a) Asli edim yükümü (Hauptleistungspflicht) <br />

1/b) Yan edim yükümü (Nebenleistungspflicht) <br />

1/aa) Kavram <br />

1/bb) Yan edim yükümlerinin do¤ufl kaynaklar› <br />

1/aaa) Kanundan do¤an yan edim<br />

yükümleri <br />

1/bbb) Sözleflmeden do¤an yan edim<br />

yükümleri <br />

1/ccc) Do¤ruluk kural›ndan do¤an yan<br />

edim yükümleri <br />

bb) Yan yükümler (Nebenpflichten) <br />

c. Edim yükümleri-koruma yükümleri (Leistungpflichten-<br />

Schutzpflichten) <br />

3. Edim yükümlerinden ba¤›ms›z borç iliflkileri<br />

(Schuldverhaeltnisse ohne Leistungspflicht) <br />

§ 6. HAK KAVRAMI, HAKLARIN ÇEfi‹TLER‹ VE ÖZELL‹KLE<br />

ALACAK HAKKI <br />

I. HAK KAVRAMI <br />

II.<br />

HAKLARIN ÇEfi‹TLER‹, ÖZELL‹KLE YARARLANMA<br />

HAKLARI-DÜZENLEME HAKLARI <br />

III. YARARLANMA HAKLARININ (GENUSSRECHTE) ÇES‹TLER‹ <br />

1) Genel bilgi <br />

2) Alacak hakk› (Forderungsrecht) <br />

a- Genel olarak <br />

b- Alacak hakk›n›n hukuki niteli¤i <br />

aa- Alacak hakk› bir yararlanma hakk›d›r <br />

bb- Alacak hakk› bir malvarl›¤› hakk›d›r <br />

cc- Alacak hakk› nisbi bir hakt›r: <br />

1/a) Genel olarak : <br />

1/b) Alacak hakk›n›n (borç iliflkisinin nisbî<br />

niteli¤inden do¤an sonuçlar

XII<br />

1/aa) Alacak hakk› borç iliflkisinin sadece<br />

di¤er taraf›na, yani borçluya karfl›<br />

ileri sürülebilir <br />

1/bb) Alacak hakk› (borç iliflkisi) yaln›z borçlu<br />

taraf›ndan ihlâl edilebilir <br />

1/cc) Alacak hakk›n›n (borç iliflkisinin) borçlu<br />

taraf›ndan ihlâl edilmesinden üçüncü<br />

kifliler hiç bir hak elde edemezler <br />

1/dd) Alacak hakk›, maddi edimlerde<br />

alacakl›ya fley üzerinden dolayl›<br />

bir yetki verir ; <br />

1/ee) Alacak hakk›n›n (borç iliflkisinin) nisbili¤i,<br />

boçlunun iflâs› halinde görülür <br />

dd) Alacak hakk›n›n say›s› içeri¤i belirli tip ve<br />

konularla s›n›rl› de¤ildir <br />

ee) Alacak hakk› geçici bir hakt›r <br />

c) Bir hakk›n nisbi hak olarak kabulü bir hukuk<br />

politikas› sorunudur<br />

d) Kuvvetlendirilmifl flahsi haklar- Eflyaya ba¤l› borçlar <br />

e) Nisbîlik ilkesinin istisnalar› <br />

IV.<br />

DÜZENLEME HAKLARI (TAL‹ HAKLAR, ‹K‹NC‹ DERECEDEK‹<br />

HAKLAR) : <br />

1) Yenilik do¤uran haklar (‹nflaî haklar = Gestaltungsrechte)<br />

a- Kavram <br />

b- Çeflitleri <br />

aa- Do¤ufl nedenlerine göre <br />

bb- fiahsa veya baflka bir hakka ba¤l› olup<br />

olmamalar›na göre <br />

cc- Üçüncü flah›slar›n hukuki alan›n› etkileyip<br />

etkilememesine göre <br />

dd- ‹çeriklerine göre <br />

1/a) Kurucu yenilik do¤uran haklar <br />

1/b) De¤ifltirici yenilik do¤uran haklar <br />

1/c) Bozucu yenilik do¤uran haklar <br />

1/aa) Kavram <br />

1/bb) Çeflitleri <br />

1/aaa) Bir hakk› ortadan kald›ran haklar <br />

1/bbb) Bir hukuki iliflkiyi ortadan<br />

kald›ran haklar <br />

1/ccc) Bir statüyü ortadan kald›ran<br />

haklar

XIII<br />

ee- Hakk›n do¤urdu¤u sonuçlara göre;<br />

1/a) Özel yenilik do¤uran haklar <br />

1/b) Yenilik do¤uran dava haklar› <br />

c. Yenilik do¤uran haklar› kullanma flekli <br />

d. Yenilik do¤uran haklar›n özellikleri<br />

aa) Yenilik do¤uran haklar, bir defa kullan›lmakla tükenen,<br />

sona <strong>eren</strong> haklard›r <br />

bb) Yenilik do¤uran haklar, alacak hakk› olmad›klar› ve<br />

dolay›s› ile bir edimi kapsamad›klar› için, ilke olarak<br />

zamanafl›m›na ba¤l› olmay›p, hak düflürücü süreye<br />

tabidirler <br />

cc) Yenilik do¤uran haklardan, kullan›ld›ktan sonra<br />

dönmek (bunlar› geri almak) mümkün de¤ildir <br />

dd) Yenilik do¤uran haklar flarta ba¤lanamaz <br />

ee) Yenilik do¤uran haklar dürüstlük kurallar›na<br />

uygun olarak kullan›lmal›d›r <br />

ff) Yenilik do¤uran haklar devredilen haklard›r <br />

e) Yenilik do¤uran haklar›n sona ermesi <br />

2. Yönetim veya temsil haklar› (Yetki haklar›-kudret yetkileri) <br />

3. Def’i haklar› (karfl› haklar) <br />

a) Kavram <br />

b) Def’i hakk›n›n çeflitleri <br />

aa) Kesin (sürekli) def’iler <br />

bb) Geciktirici def’iler<br />

cc) Ba¤›ms›z def’iler <br />

dd) Ba¤›ml› def’iler<br />

ee) Tam def’iler <br />

ff) Tam olmayan def’iler (k›smî def’iler) <br />

c. Kullanma flekli <br />

d. ‹tiraz <br />

aa) Kavram <br />

bb) Def’i ve itiraz aras›ndaki farklar <br />

1/a) Def’i bir hakt›r, itiraz ise bir olayd›r <br />

1/b) ‹tiraz, hâkim taraf›ndan re’sen (kendili¤inden)<br />

gözönünde tutulur <br />

1/c) Def’i, bir hak oldu¤u için sadece hak sahibi<br />

taraf›ndan ileri sürülebilir <br />

1/d) ‹tiraz, hakk›n do¤mad›¤›n› veya sona erdi¤ini<br />

ifade eder

XIV<br />

§ 7. ALACAK VE TALEP KAVRAMLARI <br />

I. GENEL OLARAK <br />

II. KONULARI YÖNÜNDEN <br />

III. DO⁄Ufi ANLARI YÖNÜNDEN <br />

IV. KAPSADIKLARI YETK‹LER YÖNÜNDEN <br />

1. ‹cra yoluyla takip yetkisi <br />

2. Tazminat isteme hakk› <br />

3. Yenilik do¤uran haklar <br />

4. Def’i haklar› <br />

5. Tasarruf yetkisi <br />

6. Fer’i haklar <br />

§ 8. BORÇ VE SORUMLULUK <br />

I. GENEL OLARAK <br />

II. SORUMLULUK KAVRAMININ D‹⁄ER ANLAMLARI <br />

III. SORUMLULU⁄A HAK‹M OLAN ‹LKELER <br />

1. Ferdi sorumluluk ilkesi<br />

2. Aynî sorumluluk ilkesi <br />

3. Tam sorumluluk ilkesi <br />

4. K›ymet itibariyle sorumluluk ilkesi <br />

IV.<br />

SORUMLULUK TÜRLER‹<br />

1. fiah›s ile sorumluluk<br />

2. Malvarl›¤› ile sorumluluk <br />

a) S›n›rs›z malvarl›¤› sorumlulu¤u(Tam sorumluluk) <br />

b) S›n›rl› malvarl›¤› sorumlulu¤u <br />

aa) Konu itibariyle s›n›rl› malvarl›¤› sorumlulu¤u <br />

bb) Miktar itibariyle s›n›rl› malvarl›¤› sorumlulu¤u <br />

§ 9. EKS‹K (TAB‹Î) BORÇLAR <br />

I. KAVRAM <br />

II. EKS‹K BORÇLARIN ÖZELL‹KLER‹ <br />

III. EKS‹K BORÇLARIN ÇEfi‹TLER‹ <br />

1. Do¤ufltan eksik borçlar<br />

a) Kumar ve bahisten do¤an borçlar<br />

b) Evlenme tellall›¤›ndan do¤an ücret borçlar› <br />

c) Ahlâki ödevlerden do¤an borçlar

XV<br />

d) Malikin, iyiniyetli zilyet karfl›s›ndaki borcu<br />

e) Sözleflmeden do¤an eksik borçlar <br />

2. Geçici eksik borçlar <br />

3. Sonradan eksik borçlar <br />

a) Zamanafl›m›na u¤ram›fl olan borçlar <br />

b) Konkordato d›fl›nda kalan borç<br />

§ BORCUN (ALACA⁄IN) KONUSU: ED‹M <br />

I. ED‹M KAVRAMI (LEISTUNGSBEGRIFF) <br />

II.<br />

ED‹M F‹‹L‹ - ED‹M SONUCU (LEISTUGSHANDLUNG-<br />

LEISTUNGSERFOLG <br />

III. BORCUN KONUSU DIfiINDAK‹ ED‹MLER <br />

IV. ED‹M ‹LE KAZANDIRMA ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹ <br />

V. ED‹M‹N UNSUR VE fiARTLARI <br />

1. Edim, hukuken korunan bir menfaat olmal›d›r <br />

2. Edim imkans›z olmamal›d›r <br />

3. Edim hukuka ayk›r› olmamal›d›r <br />

4. Edim genel ahlaka ve kiflilik haklar›na ayk›r› olmal›d›r <br />

5. Edim belirli veya belirlenebilir olmal›d›r <br />

VI.<br />

ED‹M‹N ÇEfi‹TLER‹<br />

1. Konular›na göre edim çeflitleri <br />

a) Yapma ve yapmama (kaç›nma) edimleri <br />

aa) Olumlu edim (verme ve yapma edimleri) <br />

bb) Olumsuz edim (yapmama ve katlanma edimleri) <br />

1/a) Yapmama edimi <br />

1/b) Katlanma edimi <br />

b) fiahsi edim –maddi edim <br />

aa) fiahsi edim (iflgörme edimi) <br />

bb) Maddi edim (eflyaya iliflkin edim) <br />

2. Sürelerine göre edim çeflitleri <br />

a) Sürekli edimler<br />

b) Ani (bir defal›k) edimler <strong>00</strong><br />

c) Dönemli (devri) edimler <strong>00</strong><br />

3. Bölünmelerine göre edim çeflitleri <br />

a) Bölünebilir edimler <br />

b) Bölünemez edimler <br />

4. Do¤urduklar› sonuçlar›n türüne göre edim çeflitleri

XVI<br />

a) Fiilî edim <br />

b) <strong>Hukuk</strong>i edim <br />

c) Fiili ve hukuki edimler <br />

5. Bir ferde veya toplulu¤a yap›lan edimler<br />

a) Ferde yap›lan edim <br />

b) Bir toplulu¤a yap›lan edim <br />

VII. PARÇA VE C‹NS BORÇLARI (STUCKSCHULD –<br />

GATTUNGSSCHULD) <br />

VIII. SEÇ‹ML‹K BORÇ (WAHLSCHULD)<br />

‹kinci Bölüm<br />

BORCUN DO⁄UMU<br />

§ BORÇ ‹L‹fiK‹LER‹N‹N DO⁄Ufi SEBEPLER‹ (BORÇ ‹L‹fiK‹LER‹N‹N<br />

KAYNAKLARI) <br />

B‹R‹NC‹ KISIM<br />

HUKUK‹ ‹fiLEMDEN DO⁄AN BORÇLAR<br />

§ HUKUK‹ ‹fiLEM KAVRAMI <br />

I. HUKUK‹ ‹fiLEM‹N TAR‹F‹ <br />

II. HUKUK‹ ‹fiLEM‹N UNSURLARI <br />

1. <strong>Hukuk</strong>i ifllemin kurucu unsurlar›(Tatbestand des<br />

Rechtsgeschaefts) <br />

a) ‹rade aç›klamas› (Willensäusserung) <br />

b) ‹rade aç›klamas›na eklenmesi gereken di¤er (kurucu)<br />

unsurlar (olaylar) <br />

2. <strong>Hukuk</strong>i ifllemin etkinlik unsurlar› (Wirksamkeitsvoraussetzungen)<br />

<br />

III. HUKUK‹ ‹fiLEM‹N HÜKÜM VE SONUÇLARI <br />

IV. HUKUK‹ ‹fiLEM KAVRAMI, SOYUT B‹R KAVRAMDIR <br />

§ ‹RADE AÇIKLAMASI (‹RADE BEYANI VE ‹RADE FAAL‹YET‹) <br />

I. ‹RADE AÇIKLAMASININ TANIMI <br />

1. ‹rade aç›klamas› kavram›<br />

2. ‹rade aç›klamas›n›n türleri <br />

II. ‹RADE BEYANININ UNSURLARI <br />

1. ‹rade Unsuru (Subjektif unsur)

XVII<br />

a) Fiil iradesi (Handlungswille) <br />

b) ‹fllem iradesi (muamele iradesi= Geshäftswille) <br />

c) Beyan iradesi (Bildirme iradesi = Erklärungswille) <br />

2. Beyan unsuru (Objektif unsur) <br />

III. ‹RADE BEYANININ ÇEfi‹TLER‹ <br />

1. Kullan›lan vas›taya göre beyan çeflitleri <br />

a) Do¤rudan do¤ruya irade beyan› <br />

b) Dolayl› irade beyan› <br />

2. Aç›k veya kapal› olmas›na göre beyan çeflitleri <br />

a) Aç›k irade beyanlar› <br />

b) Kapal›(z›mnî) irade beyanlar› <br />

3. Yaz›l› ve sözlü olmas›na göre beyan çeflitleri <br />

4. Muhataba varmas› gerekip gerekmemesine göre<br />

beyan çeflitleri <br />

a) ‹rade beyan›n›n yap›lmas› ve varmas›<br />

(Abgabe und Zugang der Willenserklärung <br />

b) Varmas› gerekmeyen irade beyanlar› <br />

c) Varmas› gerekli irade beyanlar› <br />

§ ‹RADE BEYANLARININ YORUMU<br />

I. YORUM KAVRAMI <br />

II. YORUM TEOR‹LER‹ <br />

1. ‹rade teorisi (Willenstheorie) <br />

2. Beyan teorisi (Erklärungstheorie) <br />

3. Güven teorisi (Vertrauenstheorie) <br />

a) Genel bilgi <br />

b) Klasik güven teorisi <br />

c) Yeni güven teorisi (Güven teorisindeki yeni geliflmeler:<br />

Meram anlatma teorisi = Auslegungstheorie des<br />

Sichverständlichmachens) <br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Yeni güven teorisinin esaslar› <br />

cc) Meram anlatma teorisi<br />

§ HUKUK‹ ‹fiLEMLER‹N D‹⁄ER HUKUK‹ F‹‹LLERDEN AYRILMASI <br />

I. HUKUK‹ OLAYLAR (JURISTISCHE TATSACHEN) <br />

II. HUKUK‹ F‹‹LLER (RECHTSHANDLUNGEN) <br />

1. <strong>Hukuk</strong>a ayk›r› fiiller <br />

2. <strong>Hukuk</strong>a uygun fiiller (Dar anlamda hukuki fiiller)

XVIII<br />

a) ‹rade aç›klamalar› (Willensäusserungen)<br />

aa) <strong>Hukuk</strong>i ifllemler (Rechtsgeschäfte) <br />

bb) <strong>Hukuk</strong>i ifllem benzeri fiiller <br />

cc) Maddi fiiller <br />

b) Tasavvur (bilgi) aç›klamalar› (Vorstellungsäusserungen) <br />

c) Duygu aç›klamalar› (Gefühläusserungen) <br />

§ HUKUK‹ ‹fiLEMLER‹N ÇEfi‹TLER‹ <br />

I. HUKUK‹ ‹fiLEM ‹LE DÜZENLENEN HUKUK‹ ‹L‹fiK‹N‹N<br />

KONUSUNA (‹ÇER‹⁄‹NE) GÖRE <br />

II. HUKUK‹ ‹fiLEME KATILANLARIN SAYISINA GÖRE <br />

1. Bir (tek) tarafl› hukuki ifllemler <br />

2. ‹ki veya çok tarafl› hukuki ifllemler <br />

a) Genel olarak sözleflme ve karar <br />

b) Sözleflme ile karar aras›ndaki farklar <br />

III. ‹VAZLI-‹VAZSIZ OLUfiLARINA GÖRE <br />

IV. HUKUK‹ SONUÇLARINI MEYDANA GET‹RD‹KLER‹<br />

ANA GÖRE<br />

1. Ölüme ba¤l› tasarruflar <br />

2. Sa¤lararas› hukuki ifllemler <br />

V. YAPTIKLARI ETK‹LERE GÖRE <br />

1. Borçland›r›c› ifllem (Verpflichtungsgeschäft) <br />

2. Tasarruf ifllemi (Verfügungsgeschäft) <br />

a) Kavram<br />

b) Tasarruf iflleminin türleri <br />

3. Borçland›r›c› ifllem ile tasarruf ifllemi aras›ndaki farklar <br />

a) Genel olarak <br />

b) Tasarruf yetkisi (Verfügungsmacht) <br />

c) Öncelik ilkesi (Prioritätsprinzip) <br />

VI. SEBEBE BA⁄LI OLUP OLMAMALARINA GÖRE <br />

§ KAZANDIRMA VE SEBEP KAVRAMLARI <br />

I. KAZANDIRMA <br />

1. Genel bilgi<br />

2. Kazand›rma çeflitleri <br />

a) Tasarruf ifllemi ile yap›lan kazand›rmalar<br />

b) Borçland›r›c› ifllem ile yap›lan kazand›rmalar <br />

c) Maddi fiiller ile yap›lan kazand›rmalar

XIX<br />

II. KAZANDIRMANIN (KAZANDIRICI ‹fiLEM‹N) SEBEB‹ <br />

1. ‹fa sebebi (causa solvendi) <br />

2. Alacak sebebi (causa credendi)<br />

a) ‹ade alaca¤›na sahip olma amac› <br />

b) Rücu alaca¤›na sahip olma amac› <br />

c) Bir karfl› edim alaca¤›na sahip olma amac›<br />

3. Ba¤›fllama sebebi (causa donandi) <br />

4. Teminat sebebi <br />

5. Karma sebepler <br />

III. KAZANDIRICI MUAMELEN‹N SEBEBE BA⁄LILI⁄I SORUNU <br />

IV.<br />

BORÇ SÖZLEfiMELER‹NDE HUKUK‹ SEBEP: ÖZELL‹KLE<br />

SOYUT BORÇ ‹KRARI <br />

1. Kavram <br />

2. Soyut borç sözleflmelerinin çeflitleri<br />

3. Soyut borç vaadinin (sözleflmesinin) flartlar› <br />

a) Bir sözleflme bulunmal›d›r <br />

b) Sözleflme flekle tâbi de¤ildir <br />

c) Sözleflmede borç vaadinin sebebi gösterilmemelidir <br />

4. Soyut borç sözleflmelerinin hukuki niteli¤i ve sonuçlar› <br />

5. ‹spat sorunu <br />

§ SÖZLEfiMEDEN DO⁄AN BORÇLAR<br />

I. GENEL OLARAK SÖZLEfiME KAVRAMI <br />

1. Sözleflme bir hukuki ifllemdir <br />

a) Sözleflme olgusu=Sözleflmenin kurucu unsurlar›<br />

(Tatbestand des Vertrages) <br />

b) Sözleflmenin hukuki sonuçlar› <br />

aa) Sözleflmenin inflai (kurucu) sonucu<br />

(Gestaltungswirkung)<br />

bb) Sözleflmenin ba¤lay›c› sonucu (Abschlusswirkung) <br />

2. Sözleflme, bir hukuki iliflkidir <br />

II. AK‹T, SÖZLEfiME, BA⁄IT VE MUAMELE KAVRAMLARI <br />

III. SÖZLEfiME TÜRLER‹ <br />

1. <strong>Hukuk</strong>i sonuçlar›na göre sözleflme türleri <br />

a) Borç sözleflmeleri (borçland›r›c› sözleflmeler =<br />

Schuldverträge) <br />

b) Tasarruf sözleflmeleri <br />

c) Statü sözleflmeleri (Statusverträge)

XX<br />

2. Ba¤›ms›z olup olmamalar›na göre sözleflme türleri <br />

3. <strong>Hukuk</strong> alanlar›na göre sözleflme çeflitleri <br />

a) fiahs›n <strong>hukuku</strong>na giren sözleflmeler <br />

b) Aile <strong>hukuku</strong>na giren sözleflmeler <br />

c) Miras <strong>hukuku</strong>na giren sözleflmeler <br />

d) Eflya <strong>hukuku</strong>na giren sözleflmeler <br />

e) Borçlar <strong>hukuku</strong>na giren sözleflmeler <br />

4. Borç sözleflmeleri (Borçland›r›c› sözleflmeler =<br />

Schuldverträge) <br />

a) Genel bilgi <br />

b) Borç sözleflmelerinin türleri <br />

aa) Kanunla düzenlenmifl olup olmamalar›na göre <br />

1/a) ‹simli sözleflmeler (Nominatkontrakte) <br />

1/b) ‹simsiz sözleflmeler (Innominatkontrakte)<br />

bb) Edim ilflikisine göre borç sözleflmelerinin türleri <br />

1/a) Bir tarafa borç yükleyen sözleflmeler<br />

(einseitige Verträge) <br />

1/b) ‹ki tarafa borç yükleyen sözleflmeler<br />

(zweiseitige Verträge) <br />

1/aa) Tam iki tarafa borç yükleyen sözleflmeler<br />

(vollkommen zweiseitige Verträge) <br />

1/bb) Eksik iki tarafa borç yükleyen sözleflmeler<br />

(unvollkommene zweiseitige Verträge) <br />

1/cc) Çok tarafl› sözleflmeler<br />

(mehrseitige Verträge) <br />

cc) Zaman yönünden sözleflme türleri <br />

1/a) Yal›n sözleflmeler <br />

1/b) Dönemli sözleflmeler <br />

1/c) Sürekli sözleflmeler <br />

dd) Özel sözleflme türleri <br />

1/a) Çerçeve sözleflmeler <br />

1/b) Üçüncü kifli yarar›na sözleflmeler <br />

1/c) ‹ltihakî sözleflmeler <br />

1/d) Genel ifllem flartlar›n› iç<strong>eren</strong> sözleflmeler <br />

1/e) R›zai sözleflmeler-Real sözleflmeler<br />

1/aa) R›zai sözleflmeler (Konsensualverträge) <br />

1/bb) Real sözleflmeler (Realverträge) <strong>00</strong><br />

1/f) Görüflmeli sözleflmeler <strong>00</strong><br />

1/g) ‹nançl› sözleflmeler<strong>00</strong><br />

ee) Elden ifllemler (Handgeschäfte)-Borç sözleflmeleri <strong>00</strong>

XXI<br />

ff) fiekle ba¤l› sözleflmeler-flekle ba¤l› olmayan<br />

sözleflmeler <br />

1/a) fiekle ba¤l› sözleflmeler <br />

1/b) fiekle ba¤l› olmayan sözleflmeler <br />

gg) ‹vazl› sözleflmeler-ivazs›z sözleflmeler <br />

hh) Kesin sözleflmeler-Tesadüfi(bahta ba¤l›) sözleflmeler <br />

§ SÖZLEfiMEN‹N KURULMASI (SÖZLEfiMEN‹N MEYDANA GELMES‹) <br />

I. GENEL OLARAK <br />

II. SÖZLEfiMEN‹N TARAFLARI <br />

III. ‹RADE BEYANLARININ UYGUNLU⁄U <br />

1. Uygunluk (Uyuflma, Anlaflma, Konsens) kavram› <br />

2. Uygunlu¤un kapsam› <br />

a) Genel bilgi <br />

b) Sözleflmenin esasl› noktalar›<br />

aa) Objektif esasl› noktalar <br />

bb) Sübjektif esasl› noktalar <br />

c) Sözleflmenin yan (ikinci derecedeki-tali) noktalar›<br />

3. Uyuflmazl›k (Anlaflmazl›k, Dissens) <br />

a) Kavram<br />

b) Uyuflmazl›k türleri <br />

aa) Aç›k uyuflmazl›k (offener Dissens) <br />

bb) Gizli uyuflmazl›k.(versteckter Dissens) <br />

IV.<br />

‹RADE BEYANLARININ KARfiILIKLI OLMASI<br />

1. Kavram <br />

a) ‹cap (Antrag, Offerte) <br />

aa) Tan›m› ve hukukî niteli¤i <br />

bb) ‹cab›n özellikleri<br />

1/a) ‹cap, karfl› tarafa ulaflmal›, ona varmal›d›r<br />

1/b) ‹cap, sözleflmenin objektif ve sübjektif yönden<br />

esasl› bütün noktalar›n› kapsamal›d›r <br />

1/c) ‹cap, hukuki sebebi içermelidir <br />

1/d) ‹cab› yapan ciddi olmal›, icab›yla ba¤lanmak<br />

niyetinde olmal›d›r <br />

cc) ‹cab›n flekli <br />

dd) ‹cap ve icaba ça¤›rma (icaba davet) <br />

ee) ‹cab›n hüküm ve sonuçlar› <br />

1/a) ‹cap sahibinin icab›yla ba¤l› olmas›

XXII<br />

1/b) Ba¤l›l›k süresi <br />

1/aa) Süreli icap<br />

1/bb) Süresiz icap<br />

1/aaa) Haz›rlar aras›ndaki süresiz icap<br />

1/bbb) Haz›r olmayanlar aras›ndaki<br />

süresiz icap <br />

ff) ‹cab›n reddi <br />

b) Kabul <br />

aa) Kavram <br />

bb) Aç›k ve z›mnî (kapal›) kabul beyan› <br />

cc) Kabulün tâbi oldu¤u flekil <br />

dd) Kabulün hüküm ve sonuçlar› <br />

c) ‹cap ve kabulün geri al›nmas› (Rücu=Widerruf) <br />

d) ‹cap sahibi veya kabul edenin (muhatab›n) ölmesi,<br />

ehliyetini kaybetmesi <br />

V. SÖZLEfiMEN‹N KURULDU⁄U (MEYDANA GELD‹⁄‹) AN <br />

1. Sözleflmenin meydana geldi¤i an› aç›klayan teoriler <br />

a) Aç›klama teorisi <br />

b) Gönderme teorisi <br />

c) Varma teorisi <br />

d) Ö¤renme teorisi <br />

2. Borçlar Kanununun kabul etti¤ teori <br />

a) Haz›rlar aras›nda <br />

b) Haz›r olmayanlar aras›nda <br />

VI.<br />

SÖZLEfiMEN‹N HÜKÜM VE SONUÇLARINI<br />

MEYDANA GET‹RD‹⁄‹ AN<br />

1. Haz›rlar aras›nda <br />

2. Haz›r olmayanlar aras›nda <br />

§ SÖZLEfiMELERDE fiEK‹L <br />

I. TANIM VE AMAÇ <br />

1. Tan›m› <br />

2. Amaç <br />

II. fiEKL‹N FAYDA VE SAKINCALARI <br />

1. fieklin faydalar› <br />

a) fiekil sözleflmeye kesinlik sa¤lar <br />

b) fiekil sözleflmeye aç›kl›k getirir <br />

c) fiekil flart›, ispat, güvenlik ve kolayl›¤› getirir <br />

d) fiekil, taraflar› düflünmeye sevkeder

XXIII<br />

e) fiekil, aleniyet ve güven sa¤lar <br />

f) fiekil, sözleflmenin yorumunu kolaylaflt›r›r <br />

2. Sak›ncalar› <br />

III. BORÇLAR HUKUKUNUN KABUL ETT‹⁄‹ S‹STEM <br />

IV. fiEKL‹N TÜRLER‹ <br />

1. Amaçlar›na göre fleklin türleri<br />

a) Geçerlik flart› olarak flekil<br />

aa) Kanuni flekil <br />

bb) ‹radi flekil <br />

cc) fiekil mecburiyetinin kapsam› <br />

b) ‹sbat flart› olarak flekil <br />

2. Yap›l›fl tarz›na göre fleklin türleri <br />

a) Adi yaz›l› flekil <br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Metin <br />

cc) ‹mza <br />

1/a) Genel kural <br />

1/b) Mümessil veya vekilin imzas› <br />

1/c) Bofla (beyaza) imza atmak <br />

1/d) Kural›n (elyaz›s›yla imzan›n) istisnalar› <br />

1/aa) Bir alet vas›tas›yla (mekanik)<br />

imza atmak <br />

1/bb) ‹mza atamayanlar›n el iflareti kullanmas› <br />

1/cc) Mühür kullan›lmas›<br />

1/dd) Görme özürlülerin (âmâlar›n) imza atmas› <br />

1/ee) Güvenli elektronik imza<br />

1/f f) ‹mza yeri <br />

b) Mevsuf yaz›l› flekil <br />

c) Resmi flekil<br />

aa) Genel bilgi <br />

1/a) Noter <br />

1/aa) Düzenleme yoluyla (re’sen düzenlenen)<br />

senet <br />

1/bb) ‹mza tasdiki (imza onaylamas›) <br />

1/b) Tapu sicil müdürü <br />

1/c) Di¤er resmi makamlar <br />

d) Resmi sicillere tescil <br />

e) ‹lân <br />

f) Sözlü flekil

XXIV<br />

V. RESM‹ S‹C‹L VE SENETLER‹N HÜKÜM VE SONUÇLARI <br />

VI. KANUN‹ fiEKLE BA⁄LI SÖZLEfiMELER‹N DE⁄‹fiT‹R‹LMES‹ <br />

VII. KANUN‹ fiEKLE BA⁄LI SÖZLEfiMELER‹N<br />

ORTADAN KALDIRILMASI <br />

VIII. fiEK‹L fiARTINA UYMAMANIN SONUÇLARI<br />

1. Butlan görüflü <br />

2. Kendine özgü geçersizlik görüflü <br />

3. Yokluk görüflü <br />

4. Eksik borç görüflü <br />

5. Fiili sözleflme görüflü <br />

IX. fiEK‹L NOKSANLI⁄IYLA SAKAT SÖZLEfiMEN‹N BAfiKA<br />

B‹R HUKUK‹ ‹fiLEME DÖNÜfiMES‹<br />

§ SÖZLEfiMEN‹N ‹ÇER‹⁄‹ (AKD‹N MUHTEVASI)<br />

I. SÖZLEfiME ÖZGÜRLÜ⁄Ü (AK‹T SERBEST‹S‹) VE SINIRLARI <br />

1. ‹rade özerkli¤i (‹rade muhtariyeti=Privatautonomie)<br />

2. Sözleflme özgürlü¤ü (Akit serbestisi=Vertragsfreiheit)<br />

3. Sözleflme özgürlü¤ünün çeflitli anlamlar›<br />

a) Sözleflme yapma hürriyeti<br />

(‹nikat serbestisi=Abschlussfreiheit) <br />

aa) Kural: Kurma (inikat) özgürlü¤ü <br />

b) ‹stisna: Sözleflme yapma mecburiyeti<br />

(Kontrahierungszwang) <br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Kanundan do¤an sözleflme yapma mecburiyeti <br />

1/a) Özel hukuk kökenli kanunlardan do¤an<br />

sözleflme yapma mecburiyeti <br />

1/b) Kamu <strong>hukuku</strong> kökenli kanunlardan do¤an<br />

sözleflme yapma mecburiyeti <br />

1/aa) Kamu hizmetlerini ve baz› hayati<br />

maddeleri sa¤lamak için öngörülen<br />

sözleflme yapma mecburiyeti <br />

1/bb) Güdümlü ekonominin getirdi¤i sözleflme<br />

yapma mecburiyeti <br />

1/cc) Fiilî tekel nedeniyle sözleflme yapma<br />

mecburiyeti veya tazminat ödeme borcu <br />

cc) <strong>Hukuk</strong>i ifllemden do¤an sözleflme yapma<br />

mecburiyeti: SÖZLEfiME YAPMA VAAD‹ (ÖNAK‹T)

XXV<br />

1/a) Tan›m› <br />

1/b) Sözleflme yapma vaadinin (önakdin) flartlar› <br />

1/aa) Önakit, borçland›r›c› bir iflleme, bir borç<br />

sözleflmesine iliflkin olmal›d›r <br />

1/bb) As›l sözleflmenin konusu yeter derecede<br />

belirli veya belirlenebilir olmal›d›r <br />

1/cc) Sözleflme yapma vaadi, as›l sözleflmenin<br />

ba¤l› tutuldu¤u flekle uygun olarak<br />

yap›lmal›d›r <br />

1/dd) Sözleflme yapma vaadi, alacakl›ya, vaad<br />

edenden vaadini yerine getirmesini isteme<br />

yetkisini vermelidir <br />

1/ee) Önakdin konusu imkâns›z, hukuka veya<br />

ahlâka ayk›r› olmamal›d›r <br />

1/c) Sözleflme yapma vaadinin hüküm ve sonuçlar› <br />

1/aa) Önakit, taraflara as›l sözleflmeyi<br />

yapma borcu yükler <br />

1/bb) Vaad alacakl›s›, aynen ifa yerine<br />

tazminat davas› da açabilir <br />

c) Sözleflmenin di¤er taraf›n› seçme hürriyeti <br />

d) Sözleflmeyi ortadan kald›rma veya de¤ifltirme hürriyeti <br />

e) fiekil hürriyeti <br />

f) Sözleflmenin içeri¤ini düzenleme hürriyeti<br />

(Gestaltungsfreiheit, Inhaltsfreiheit) <br />

aa) Genel ilke <br />

bb) Düzenleme serbestisinin s›n›rlar› <br />

1/a) Sözleflmenin içeri¤inin hukuka ayk›r› olmas› <br />

1/aa) Genel bilgi <br />

1/bb) <strong>Hukuk</strong>a ayk›r›l›¤›n tesbiti (Emredici<br />

hukuk kurallar›na ayk›r›l›k) <br />

1/cc) Sözleflmelerde görülen hukuka<br />

ayk›r›l›k halleri <br />

1/aaa) <strong>Hukuk</strong> düzeni bizzat sözleflmenin<br />

yap›lmas›n› yasaklam›flt›r <br />

1/bbb) <strong>Hukuk</strong> düzeni sözleflmede öngörülen<br />

edimi yasaklam›flt›r <br />

1/ccc) <strong>Hukuk</strong> düzeni sözleflmenin amac›n›<br />

yasaklam›flt›r <br />

1/ddd) Kanuna karfl› hile

XXVI<br />

1/b) Sözleflmenin içeri¤inin ahlâka ayk›r› olmas›<br />

1/aa) Genel olarak <br />

1/bb) Ahlâka ayk›r›l›k halleri <br />

1/aaa) Bizzat sözleflmenin yap›lmas›<br />

ahlâka ayk›r›d›r <br />

1/bbb) Edim (Sözleflmenin içeri¤i) ahlâka<br />

ayk›r›d›r: <br />

1/ccc) Sözleflmenin amac› ahlâka<br />

ayk›r›d›r <br />

1/c) Sözleflmenin içeri¤inin imkâns›z olmas› <br />

1/aa) Genel bilgi <br />

1/bb) ‹mkâns›zl›¤›n unsurlar›: <br />

1/aaa) Edim,bafllangݍtan itibaren<br />

imkâns›z olmal›d›r <br />

1/bbb) Edim, objektif (mutlak) anlamda<br />

imkâns›z olmal›d›r <br />

II.<br />

SÖZLEfiME HÜRR‹YET‹N‹N MÜEYY‹DES‹: GEÇERS‹ZL‹K<br />

(HÜKÜMSÜZLÜK) <br />

1. Yokluk ve geçersizlik kavramlar›<br />

a) Genel olarak <br />

b) Yokluk (Sözleflmenin meydana gelmemesi) <br />

c) Geçersizlik (Hükümsüzlük: Ungültigkeit: Unwirksamkeit) <br />

aa) Eksiklik (Eksik Sözleflmeler = Unvollkommenheit,<br />

Unvollkommene Vertråge) <strong>00</strong><br />

bb) Butlan (bât›l sözleflmeler= Nichtigkeit, nichtige<br />

Verträge) <strong>00</strong><br />

1/a) Genel olarak (tam) butlan <strong>00</strong><br />

1/b) K›smî butlan (Teilnichtigkeit) <br />

1/aa) Genel bilgi <br />

1/bb) K›smî butlan›n flartlar› <br />

1/aaa) Objektif flart<br />

1/bbb) Subjektif flart <br />

1/cc) <strong>Hukuk</strong>i sonuçlar› <br />

cc) ‹ptal (‹ptal kabiliyeti= Anfechtung, Anfechtbarkeit)<br />

§ ‹RADE ‹LE BEYAN ARASINDA ‹STENEREK MEYDANA<br />

GET‹R‹LEN UYGUNSUZLUK <br />

I. GENEL B‹LG‹<br />

II. LAT‹FE BEYANI (SCHERZERKLAERUNG)

XXVII<br />

III. Z‹HN‹ KAYIT (MENTALRESERVATION,<br />

GEHEIMER VORBEHALT) <br />

IV. MUVAZAA (SCHEINGESCHAEFT, SIMULATION <br />

1. Tarifi <br />

2. Muvazaan›n flartlar› (unsurlar›) <br />

a) Görünürdeki (zahiri, muvazal›) ifllem<br />

(Scheingeschäft, simuliertes Geschäft) <br />

b) Muvazaa anlaflmas› (Simulationsabrede) <br />

c) Gizli ifllem (Verdecktes, dissimuliertes Geschäft)<br />

d) Aldatma kasd› (Täuschungsabsicht) <br />

3. Muvazan›n çeflitleri: <br />

a) Mutlak muvazaa<br />

b) Nisbi muvazaa <br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Nisbi muvazan›n çeflitleri <br />

1/a) Sözleflmenin niteli¤ini de¤ifltiren muvazaa <br />

1/b) Sözleflmenin konusunda veya flartlar›nda<br />

yap›lan muvazaa <br />

1/c) Taraflar›n flahs›nda muvazaa<br />

4. Muvazaan›n taraflar aras›ndaki hüküm ve sonuçlar›: <br />

a) Görünürdeki (Muvazal›) ifllemin hükümsüzlü¤ü <br />

aa) Kural <br />

bb) ‹stisnalar <br />

1/a) Alacak hakk›n› iyi niyetle yaz›l› borç ikrar›na<br />

dayanarak iktisap eden kimse korunur<br />

1/aa) Alacak, hukuken geçerli bir flekilde<br />

iktisap edilmifl olmal›d›r: <br />

1/bb) Alacak, yaz›l› bir borç ikrar›na dayanarak<br />

kazan›lm›fl olmal›d›r <br />

1/cc) Alacak, iyiniyetle temellük edilmifl<br />

olmal›d›r <br />

1/b) Tapu sicilindeki kayda iyi niyetle güvenerek aynî<br />

hak iktisap eden kimse korunur <br />

1/c) Dürüstlük kural› <br />

b) Gizli ifllemin hüküm ve sonuçlar› <br />

5. Muvazaan›n isbat› <br />

a) Üçüncü kifliler yönünden <br />

b) Taraflar yönünden <br />

6. Tek tarafl› hukuki ifllemlerde muvazaa

XXVIII<br />

7. Muvazaan›n mümkün olmad›¤› ifllemler <br />

8. Muvazaan›n benzer baz› ifllemlerden fark› <br />

a) ‹nançl› ifllemden fark› <br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Unsurlar› <br />

1/a) ‹nanç anlaflmas› <br />

1/b) Devir (temlik) ifllemi <br />

cc) ‹nançl› ifllemin hüküm ve sonuçlar› <br />

b) Nam› müsteardan fark› <br />

c) Kanuna karfl› hile<br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Kanuna karfl› hilenin unsurlar› <br />

1/a) Bir ifllemin yap›lmas› emredici bir<br />

hukuk kural›yla yasaklanmal›d›r <br />

1/b) Kanunun izin verdi¤i baflka bir ifllem<br />

yap›lmal›d›r <br />

1/c) Taraflar›n yapt›klar› ifllem, yasaklanan ifllemin<br />

do¤uraca¤› sonucu meydana getirme¤e elveriflli<br />

olmal›d›r <br />

cc) Kanuna karfl› hilenin sonuçlar›<br />

dd) Kanuna karfl› hilenin muvazaadan fark› <br />

§ 23 ‹RADE SAKATLI⁄I (WILLENSMAENGEL) <br />

I. GENEL B‹LG‹<br />

II.<br />

‹RADE SAKATLI⁄ININ ÇEfi‹TLER‹ (OLUfiUM SAKATLI⁄I-<br />

BEYAN SAKATLI⁄I) <br />

III. ‹RADEY‹ SAKATLAYAN SEBEPLER<br />

1. Hata (Irrtum) <br />

a) Kavram ve tan›m <br />

b) Hatan›n çeflitleri <br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Saik hatas›-beyan hatas› <br />

1/a) Saik hatas› <br />

1/aa) Genel bilgi: <br />

1/bb) Saik hatas›n›n sonuçlar›<br />

1/b) Beyan hatas›: <br />

1/aa) Beyan fiilinde hata (Irrtum über die<br />

Erklärungshandlung)<br />

1/bb) Beyan muhtevas›nda hata (Irrtum über<br />

den Inhalt der Erklärung; Inhaltsirrtum)

XXIX<br />

c) Esasl› hata-Esasl› olmayan hata<br />

1/a) Sözleflmenin niteli¤inde hata <br />

1/b) Eflyan›n ayn›nda hata <br />

1/c) fiahs›n hüviyetinde (kimli¤inde) hata <br />

1/d) Edim veya karfl› edimin miktar›nda hata <br />

1/e) Temel hatas› (Mevsuf saik hatas›), (Akdin lüzumlu<br />

vas›flar›nda hata; Grundlagenirrtum) <br />

1/aa) Genel olarak <br />

1/bb) Temel hatas›n›n hukuki niteli¤i <br />

1/cc) Temel hatas›n›n unsurlar› <br />

1/aaa) Saik hatas›<br />

1/bbb) Subjektif unsur <br />

1/ccc) Objektif unsur <br />

1/dd) Uygulama halleri: <br />

dd) Vas›tan›n hatas› (yanl›fl iletme) <br />

c) Hatan›n dürüstlük (do¤ruluk) kural›na ayk›r›<br />

olarak ileri sürülememesi <br />

d) Hata sebebiyle sözleflmenin iptali halinde hata<br />

edenin tazminat ödeme borcu<br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Karfl› tarafa ödenecek tazminat›n flartlar›<br />

1/a) Hata eden, kusurlu olmal›d›r <br />

1/b) Karfl› taraf (muhatap), hata edenin hataya<br />

düfltü¤ünü bilmemeli veya bilebilecek durumda<br />

olmamal›d›r <br />

1/c) Ödenecek zarar, kural olarak menfi zarard›r <br />

2. Hile (aldatma: absichtliche Täuschung)<br />

a) Genel olarak: <br />

b) Hilenin unsurlar›<br />

aa) Aldatma fiili: <br />

bb) Aldatma (hile) kasd›: <br />

cc) ‹lliyet ba¤›<br />

c) Üçüncü flahs›n hilesi: <br />

d) Zarar›n tazmini: <br />

e) Hileyi ispat: <br />

3. ‹krah (Korkutma): <br />

a) Kavram: <br />

b) ‹krah›n unsurlar›<br />

aa) Sözleflmeyi yapan kimseye veya yak›nlar›na<br />

yönelmifl bir tehlike söz konusu olmal›d›r

XXX<br />

bb) Tehlike a¤›r ve derhal meydana gelecek nitelikte<br />

olmal›d›r: <br />

cc) Tehdit hukuka ayk›r› olmal›d›r: <br />

dd) ‹krah ile sözleflmenin kurulmas› aras›nda illiyet<br />

ba¤› bulunmal›d›r: <br />

c) Üçüncü flahs›n ikrah›nda tazminat: <br />

IV. SÖZLEfiMEN‹N KURULMASI ‹LE ‹RADE SAKATLI⁄I,<br />

ÖZELL‹KLE HATA ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹ <br />

V. ‹RADE SAKATLI⁄ININ SONUÇLARI <br />

1. ‹ptal hakk› <br />

2. ‹ptal hakk›n›n kullan›lmas› <br />

3. ‹ptalin sonuçlar› <br />

4. ‹ptal hakk›ndan feragat (Sözleflmeye=Akde icazet) <br />

§ GAB‹N (AfiIRI FAYDALANMA) <br />

I. GENEL B‹LG‹<br />

II. GAB‹N‹N UNSURLARI <br />

1. Objektif unsur <br />

2. Sübjektif unsur <br />

a) Zarar gören taraf›n özel (zay›f) durumu<br />

aa) Muzayaka hali <br />

bb) Hafiflik<br />

cc) Tecrübesizlik <br />

b) Sömürme (yararlanma) kasd›: <br />

III. GAB‹N‹N SONUÇLARI<br />

1. Sözleflmenin iptali: <br />

2. Edimlerin geri verilmesi: <br />

3. Tazminat: <br />

§ 25 SÖZLEfiMELERDE TEMS‹L <br />

I. TEMS‹L KAVRAMI: <br />

1. Genel bilgi<br />

2. Temsili aç›klayan teoriler<br />

a) ‹fllem sahibi teorisi: <br />

b) Birlikte ifllem teorisi: <br />

c) Temsil teorisi

XXXI<br />

II. TEMS‹L‹N ÇEfi‹TLER‹: <br />

1. Do¤rudan do¤ruya temsil-dolayl› temsil: <br />

a) Do¤rudan do¤ruya temsil: <br />

b) Dolayl› temsil: <br />

2. Aktif temsil-pasif temsil <br />

3. ‹radi temsil-kanunî temsil: <br />

a) ‹radi temsil: <br />

b) Kanunî temsil: <br />

III. ‹RAD‹ TEMS‹L‹N fiARTLARI: <br />

1. Baflkas› ad›na hareket: <br />

2. Temsil yetkisi: <br />

a) Genel bilgi: <br />

b) ‹ç temsil-d›fl temsil yetkisi: <br />

aa) ‹ç temsil yetkisi<br />

bb) D›fl temsil yetkisi: <br />

c) Temsil yetkisinin ba¤l› oldu¤u flekil: <br />

d) Mümessilin ehliyeti<br />

e) Temsil yetkisinin ba¤›ms›zl›¤› (soyutlu¤u): <br />

IV. TEMS‹L YETK‹S‹N‹N KAPSAMI: <br />

1. Genel bilgi<br />

2. Temsil yetkisi ve talimat<br />

V. TEMS‹L ‹L‹fiK‹S‹NDE BAZI ÖZEL DURUMLAR<br />

1. Mümessilin kendi kendisiyle sözleflme yapmas›: <br />

2. Çift temsil iliflkisi<br />

VI. TEMS‹L YETK‹S‹N‹N SONA ERMES‹: <br />

1. Genel olarak: <br />

a) Temsil yetkisinin k›smen veya tamamen geri al›nmas›<br />

(Tam veya k›smî azil): <br />

b) ‹stifa: <br />

c) Ölüm, gaiplik karar›, fiil ehliyetinin kayb›: <br />

d) ‹flâs: <br />

e) Tüzel kiflili¤in sona ermesi: <br />

f) Yetki verilen sürenin veya iflin bitmesi<br />

2. Sona ermenin hüküm ve sonuçlar›: <br />

VII. YETK‹S‹Z TEMS‹L: <br />

1. Genel bilgi<br />

2. Yetkisiz temsilin sonuçlar›:

XXXII<br />

a) Temsil olunanla üçüncü kifli aras›ndaki<br />

hukukî durum<br />

aa) Genel olarak temsil olunan›n durumu: <br />

bb) Temsil olunan›n sözleflmeye icazet (onay) vermesi <br />

cc) Üçüncü kiflinin durumu: <br />

dd) ‹stisnai haller: <br />

b) Mümessil ile üçüncü kifli aras›ndaki durum<br />

c) Mümessil ile temsil olunan aras›ndaki durum: <br />

§ TEK TARAFLI HUKUK‹ ‹fiLEMLERDEN DO⁄AN BORÇLAR<br />

‹LÂN SURET‹YLE YAPILAN VAADLER <br />

I. GENEL B‹LG‹: <br />

II. ‹LÂN SURET‹YLE YAPILAN VAAD‹N ÇEfi‹TLER‹: <br />

1. Aleni mükâfat vaadi: <br />

2. Mükâfatl› müsabaka (Ödüllü yar›flma): <br />

III. ‹LÂN SURET‹YLE VAAD‹N HUKUK‹ N‹TEL‹⁄‹: <br />

IV. ‹LÂN SURET‹YLE VAAD‹N fiARTLARI: <br />

1. ‹lân (duyuru) yap›lm›fl olmal›d›r: <br />

2. Bir edim gösterilmifl olmal›d›r: <br />

3. Vaad edenin edimin ifas›nda bir menfaati bulunmal›d›r: <br />

4. Bir ödül gösterilmelidir: <br />

V. ‹LÂN SURET‹YLE VAAD‹N HÜKÜM VE SONUÇLARI: <br />

1. ‹fa edilmenin hüküm ve sonuçlar›: <br />

2. Vaad edenin vaadinden dönmesi<br />

§ SÖZLEfiMEN‹N YORUMLANMASI, TAMAMLANMASI VE<br />

UYARLANMASI <br />

I. SÖZLEfiMEN‹N YORUMLANMASI<br />

1. Tan›m<br />

2. Sözleflmenin yorumlanmas›n›n (yorum uyuflmazl›¤›n›n)<br />

flartlar› <br />

a) Sözleflme kurulmufl olmal›d›r: <br />

b) Taraflar, sözleflmenin içeri¤ini farkl› flekilde<br />

anlamal›d›r: <br />

c) Hâkim, taraflar›n birbirine uygun gerçek ve<br />

farazi iradelerini araflt›r›p bulmal›d›r: <br />

3. Sözleflmenin yorumlanmas›n›n sonuçlar›<br />

4. Yorum araçlar› <br />

a) Asli yorum araçlar› <br />

b) Tamamlay›c› yorum araçlar›

XXXIII<br />

5. Yorum kurallar› <br />

a) Genel yorum kurallar› <br />

aa) Geçmifle dönük (ex tunc) yorum kural› <br />

bb) Dürüstlü¤e (iyiniyete) dayal› yorum kural› <br />

aaa) Objektif yorum ilkesi <br />

bbb) Güven ilkesi: <br />

cc) Tümsel yorum kural›: <br />

dd) Lâfzî yorum yasa¤› kural›: <br />

ee) Beyan› kaleme alan aleyhine yorum kural›: <br />

ff) Sözleflmenin korunmas› lehine yorum kural›: <br />

gg) Düzenleyici kurallardan sapan anlaflmalar›n<br />

dar yorumlanmas› kural› <br />

hh) Borçlu lehine yorum kural›: <br />

6. fiekle ba¤l› sözleflmelerde yorum: <br />

II. SÖZLEfiMEN‹N TAMAMLANMASI <br />

1. Tan›m <br />

2. Sözleflmenin tamamlanmas›n›n çeflitleri <br />

a) Sözleflmenin taraflarca tamamlanmas›<br />

(‹radi tamamlama) <br />

b) Sözleflmenin düzenleyici kurallarla tamamlanmas›<br />

(Kanunî tamamlama) <br />

c) Sözleflmenin hâkim taraf›ndan tamamlanmas›: <br />

aa) Sözleflmenin hâkim taraf›ndan tamamlanmas›n›n<br />

flartlar›<br />

aaa) Geçerli olarak kurulmufl bir sözleflme<br />

olmal›d›r: <br />

bbb) Taraflar sözleflmenin içeri¤ini oluflturan hukuki<br />

sorunlardan birini, özellikle sözleflmenin yan<br />

noktalar›n› düzenlememifl, bofl b›rakm›fl<br />

olmal›d›rlar: <br />

1/a) Taraflar, sözleflmenin ikinci derecedeki bir<br />

noktas›n› bofl b›rakm›fl olmal›d›rlar: <br />

1/aa) Taraflar sözleflmeyi yaparken bunun<br />

içeri¤ini oluflturan yan noktalardan<br />

birini hiç düflünmemifllerdir: <br />

1/bb) Taraflar yan noktay› görüflmüfller, ancak<br />

bir anlaflmaya varamam›fllard›r: <br />

1/cc) Taraflar yan nokta üzerinde anlaflma<br />

flart›n› sakl› tutarak bunu ileriye<br />

b›rakm›fllard›r:

XXXIV<br />

1/b) Esasl› noktalardaki boflluklar: <br />

1/aa) Sözleflmenin objektif esasl›<br />

noktalar›ndaki boflluk: <br />

1/bb) Sözleflmenin sübjektif esasl›<br />

noktalar›ndaki boflluk: <br />

III. SÖZLEfiMEN‹N DE⁄‹fiEN fiARTLARA UYARLANMASI<br />

1. Tan›m <br />

2. Uyarlama çeflitleri <br />

a) ‹radî (Sözleflmeye dayal›) uyarlama <br />

b) Kanunî uyarlama <br />

c) Sözleflmenin, de¤iflen flartlara hâkim taraf›ndan<br />

konulan kurallarla uyarlanmas› <br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) fiartlar› <br />

aaa) Sözleflmede uyarlama bofllu¤u olmal›d›r <br />

bbb) Hâkim, sözleflmeyi de¤iflen flartlara kendi<br />

koydu¤u kurallarla uyarlamal›d›r <br />

ccc) Uyarlamay› engelleyen bir durum olmamal›d›r<br />

ddd) Edimler henüz ifa edilmemifl olmal›d›r <br />

cc) Uyarlaman›n sonuçlar› <br />

‹K‹NC‹ KISIM<br />

DO⁄RUDAN DO⁄RUYA KANUNDAN DO⁄AN BORÇLAR<br />

§ GEN‹fi ANLAMDA HAKSIZ F‹‹LDEN DO⁄AN BORÇLAR:<br />

SORUMLULUK HUKUKU <br />

I. SORUMLULUK KAVRAMI, SORUMLULUK HUKUKUNA<br />

‹L‹fiKlN GENEL B‹LG‹ VE ‹LKELER<br />

1. Sorumluluk kavram› <br />

2. Sorumluluk <strong>hukuku</strong>nun çeflitli anlamlar›<br />

a) Genifl anlamda sorumluluk <strong>hukuku</strong><br />

b) Dar anlamda sorumluluk <strong>hukuku</strong><br />

c) En dar anlamda sorumluluk <strong>hukuku</strong> <br />

3. Sorumluluk sebepleri (sorumluluk ilkeleri) <br />

a) Kusur<br />

b) Sözleflme <br />

4. <strong>Hukuk</strong>i sorumlulu¤un türleri<br />

a) Kusur sorumlulu¤u (dar anlamda haks›z fiil<br />

sorumlulu¤u)

XXXV<br />

b) Sebep sorumlulu¤u <br />

aa) Genel bilgi <br />

bb) Sebep sorumlulu¤unu gerektiren nedenler <br />

1/a) Teknik geliflmeler<br />

1/b) Kusurun yetersizli¤i<br />

1/c) Sebep sorumlulu¤unu gerektiren f›kirler<br />

1/aa) Hakkaniyet fikri<br />

1/bb) Tehlike fikri <br />

1/cc) Hâkimiyet f›kri <br />

cc) Sebep sorumlulu¤unun türleri<br />

1/a) Ola¤an sebep sorumlulu¤u<br />

(einfache Kausalhaftung) <br />

1/b) Tehlike sorumlulu¤u<br />

1/aa) Genel bilgi <br />

1/bb) Tehlike kavram›<br />

1/cc) Tehlike sorumlulu¤unun düzenlenmesi <br />

c) <strong>Hukuk</strong>a uygun müdahaleden do¤an sorumluluk:<br />

(Fedakârl›¤›n denklefltirilmesi ilkesi) <br />

5. Sözleflme d›fl› sorumluluk-Sözleflme sorumlulu¤u<br />

kavramlar› <br />

6. Sorumluluk <strong>hukuku</strong>nun tarihi geliflimi <br />

a) K›sas ilkesi <br />

b) <strong>Hukuk</strong>î sorumlulu¤un cezai sorumluluktan aynlmas› <br />

c) Kusur sorumlulu¤u ilkesinin kabulü<br />

d) Sebep (objektif, kusursuz) so›umlulu¤un kabulü<br />

7. Sorumluluk <strong>hukuku</strong>ndaki yeni geliflme ve e¤ilimler:<br />

Sorumluluk ve sigorta fikri <br />

8. Sorumluluk <strong>hukuku</strong>nun amaçlar›<br />

a) Zarar› denklefltirme (giderme, karfl›lama) amac› <br />

b) Zarar› önleme amac›<br />

c) Tazminat talebinde ihlâl edilen hakk›n devam› (takibi)<br />

amac›<br />

§ KUSUR SORUMLULU⁄U (HAKSIZ F‹‹L SORUMLULU⁄U) <br />

I. GENEL B‹LG‹<br />

II. HAKSIZ F‹‹L‹N UNSURLARI <br />

1. Davran›fl (Fiil; Hareket; Verhalten) <br />

a) Davran›fl kavram› ve bunun sorumluluktaki rolü. <br />

b) Davran›fl›n tan›m› ve unsurlar›

XXXVI<br />

c) Davran›fl›n çeflitleri<br />

aa) Olumlu davran›fl (fiil, eylem, bir fley yapma,<br />

Handlung, positives Tun, Verhalten) <br />

bb) Olumsuz davran›fl (yapmama, içtinap =<br />

Unterlassung, negatives Verhalten) <br />

2. Zarar (Schaden) <br />

a) Genel olarak zarar kavram›. <br />

b) Maddi zarar›n tan›m› ve unsurlar› <br />

aa) Malvarl›¤›<br />

bb) Malvarl›¤›n›n eksilmesi <br />

cc) Azalman›n irade d›fl› maydana gelmesi <br />

c) Maddi zarar›n çeflitleri <br />

aa) Fiilî zarar (Damnun emergens)<br />

bb) Yoksun (mahrum) kal›nan kâr (lucrum cessans) <br />

cc) fiahsa verilen zarar (Personenschaden) <br />

dd) fieye verilen zarar (Sachschaden) <br />

ee) Di¤er zararlar (sonstige Schäden)<br />

ff) Do¤rudan do¤ruya zarar-Dolayl› zarar:<br />

Özellikle "Takip eden veya refakat eden zarar" <br />

gg) Menf› zarar- Müsbet zarar <br />

hh) Somut (müflahhas) zarar-Soyut (mücerret) zarar <br />

d) Manevi zarar (ideeller, immaterieller Schaden) <br />

e) Zarar›n nitelikleri <br />

3. Uygun illiyet ba¤› <br />

a) ‹lliyet ba¤› kavram› <br />

b) Felsefî sebep kavram› <br />

c) Tabiî (mant›ki) sebep kavram›<br />

d) Felsef› veya tabiî sebep kavramlar›n›n yetersizli¤i <br />

e) <strong>Hukuk</strong>î sebep kavram› ve illiyet teorileri<br />

aa) fiart teorisi (fiartlar›n eflitli¤i veya zorunlu<br />

flart teorisi) <br />

1/a) Teorinin aç›klanmas› <br />

1/b) Teorinin elefltirilmesi<br />

1/aa) fiart teorisi flart kavram› ile sebep<br />

kavram›n› birbirine kar›flt›rmaktad›r <br />

1/bb) Sonucu meydana getiren flartlar bütününden<br />

her biri sebep say›ld›¤› takdirde sorumluluk<br />

s›n›rs›z bir flekilde geniflletilmifl olur<br />

1/cc) fiart teorisinin, iddia edildi¤i gibi,<br />

objektif de¤il, sübjektif bir takdir unsurunu<br />

içerdi¤i de belirtilmektedir

XXXVII<br />

1/dd) <strong>Hukuk</strong>ta yaln›z flart teorisinin<br />

illiyet teorisi oldu¤u, buna karfl›l›k di¤er<br />

teorilerin bir sorumluluk teorisi oldu¤u<br />

görüflüne de kat›lmak zordur<br />

bb) Uygun illiyet ba¤› teorisi <br />

1/a) Teorinin aç›klanmas› <br />

1/aa) Uygun sebep veya uygun illiyet<br />

ba¤›n›n tan›m› <br />

1/bb) Teorinin görev ve amac›<br />

1/cc) Uygun illiyet teorisinin hareket noktas› <br />

1/dd) Uygunluk kavram›n›n tesbit ve<br />

de¤erlendirilmesi <br />

1/aaa) Sonucun genellefltirilmesi<br />

(tan›mlanmas›) <br />

1/bbb) fiart›n genellefltirilmesi<br />

(tan›mlanmas›) <strong>00</strong><br />

1/aaaa) Sübjektif olarak önceden<br />

tahmin görüflü<br />

1/bbbb) Objektif olarak önceden<br />

tahmin görüflü<br />

1/cccc) Rümel'in objektif olarak<br />

sonradan tahmin<br />

(de¤erlendirme) görüflü<br />

1/b) Teorinin elefltirilmesi<br />

1/aa) Uygun illiyet kavram› kesin ve<br />

belirli bir kavram de¤ildir <br />

1/bb) Uygun illiyet kavram› keyifli¤e<br />

yol açmaktad›r <br />

1/cc) Uygun illiyet teorisi, ihtimal hükmü<br />

gibi kat› bir kritere dayanmaktad›r <br />

1/dd) fiart teorisine dönüfl tenkidi <br />

1/ee) ‹lliyet kavram›yla kusur kavram›n›n<br />

kar›flt›r›lmas› tenkidi <br />

1/ff) Kusur sorumlulu¤unda uygun illiyet<br />

teorisine lüzum olmad›¤› tenkidi<br />

1/gg) Uygun illiyet teorisi, zararv<strong>eren</strong>i<br />

fevkalâde (anormal) sonuçlardan sorumlu<br />

tutmaktad›r <br />

1/c) Elefltirilere cevaplar

XXXVIII<br />

f) Sebeplerin çoklu¤u <br />

aa) Ortak illiyet (gemeinsame Kausalität)<br />

bb) Yar›flan illiyet (konkurri<strong>eren</strong>de Kausalität) <br />

cc) Seçimlik illiyet (alternative Kausalität) <br />

g) Birden çok sebepten yaln›z birinin zarar› do¤urmas› <br />

aa) Farazî illiyet veya önüne geçilen illiyet <br />

bb) ‹lliyet ba¤›n›n kesilmesi (Unterbrechung des<br />

Kausalzusammenhangs) <br />

1/a) Genel bilgi <br />

1/b) Terim sorunu <br />

1/c) ‹lliyet ba¤›n› kesen sebepler <br />

1/aa) Mücbir sebep (höhere Gewalt,<br />

force majeure) <br />

1/aaa) Tarifi<br />

1/bbb) Mücbir sebebin unsurlar›<br />

1/aaaa) Bir olay <br />

1/bbbb) Haricilik <br />

1/cccc) Bir davran›fl normunun<br />

veya borcun ihlâli<br />

1/dddd) ‹lliyet ba¤› <br />

1/eeee) Kaç›n›lmazl›k<br />

1/ffff) Öngörülmezlik <br />

1/ccc) Mücbir sebebin hükümleri <br />

1/bb) Zarar görenin kusuru <br />

1/cc) Üçüncü kiflinin kusuru <br />

4. Kusur <br />

Hasan Kalyoncu niversitesi

iin bir sre verilir ve eer kirac bu sre ierisinde de borcunu ifa etmezse szlemenin
feshedilecei bildirilir. Ancak TBK. m. anlamnda bir ihtarname dzenlenmek isteniyorsa
ncelikle bu ihtarnamenin yazl olmas art aranr. Ayrca kiracya verilecek sre konut ve
atl iyeri kiralar iin en az otuz gn, dier kira szlemeleri iin en az on gndr.
Somut olayda kirac (K), kira bedelini demek bakmndan temerrde dmtr. Bu
sebeple malk (M)nin, TBK. m. in getirdii koullara uyarak kira szlemesini feshetme
yetkisi vardr. Ancak (M), bu fesh-i ihbar (fesih bildirimi) szl olarak yapt gibi ayrca
atl iyeri ve konut kiralarnda geerli olan en az otuz gnlk sreye de riayet etmemitir. O
halde somut olaydaki diyalog, hukuk anlamda bir fesh-i ihbar olarak grlemez.
Son olarak belirtmek gerekir ki bu ihbar sre kouluna uyularak ve yazl olarak dahi
yaplm olsa idi TBK. m. kapsamnda deerlendirilemeyecekti. nk (M)nin yasal
haklarm kullanacam ifadesi ak bir fesih tehdidi niteliinde deildir. Zira, rnein, kira
alacaklarnn tahsili iin bir eda davas amak ya da bir icra takibi balatmak da (M)nin yasal
haklar arasndadr. Fesih bildiriminde ise szlemenin feshedileceinin aka gsterilmesi
gerekir. Vurgulanmas gereken bir baka husus ise fesih ihbarnda bor miktarnn
gsterilmesi usuldr. Fesih bildiriminde, kiracnn borcu toplam olarak gsterilmez. Her bir
kira dnemi ve bu dneme karlk gelen bor ayr ayr gsterilir. Mesela, Ocak e dair
bor TL, ubat e ait bor TL olmak zere toplam TL. eklinde gsterilir.
Sonu olarak, Mnin beyan bakmndan,
ekle aykrlk vardr, hkmszdr,
Sre, kanundaki sreden azdr, hkmszdr,
Fesih tehdidi aka
Sonu olarak, Mnin beyan bakmndan,
-ekle aykrlk vardr, hkmszdr,
-Sre kanundaki sreden azdr, hkmszdr,
-Fesih tehditi aka konmamtr, hkmszdr,
-htarda hangi ay ve ona isabet eden borcun miktar ve nitelii aka ortaya
konmamtr, hkmszdr. Buna dayanlarak szlemenin bildirim yoluyla sona erdirilmesi
mmkn deildir.
OLAY (devam):
(K), dkkanda aydr kiracdr ve kira szlemesi bir yllna kurulmutur. (K),
dkkan fiilen kullanmaya baladktan bir hafta sonra, depo olarak kullanmay
planlad dkkann bodrum katnda pek ok fare olduunu farketmitir. Fareler,
(K)nin bodruma brakt kitaplarn bir ksmn kemirerek (K)yi TL zarara
uratmtr. (K), kitaplarn farelerden koruyabilmek iin baka bir depo kiralam ve
kitaplarn bu depoya tamtr. (K), dkkandaki fazla kitaplar yeni tuttuu depoya
tadktan sonra (M)yi durumdan haberdar etmi ve dkkann ilalatlmasn, bodrum
kattaki fare yuvalarnn uygun bir inaat harc ile doldurulmasn talep etmitir. Ancak
(M), bu uyary ve talebi dikkate almam, bu ilemleri (K)nin yapmas gerektiini,
dkkann bodrum katn farelerin basmasnn kendi kusurundan kaynaklanmadn
ileri srmtr. Bunun zerine (K), bir ilalama firmas ve bir de usta ile anlaarak
bodrum katta gerekli ilalama ve tamirat ilerini toplam TL karlnda
yaptrmtr. (K), bu alacaklarn kira bedelinden kestiini ileri srerek (M)nin kira
bedelinin denmesi talebini reddetmektedir.

SORU 3)
Olaydaki hukuki sorunu tespit ediniz. Tespit ettiiniz hukuki sorunun zm iin
izlenecek bir yol var mdr, TBK. kapsamnda ve gerekeli olarak tartnz. (K), (M)'ye kar
hangi talepleri ileri srebilir, niin? Aklaynz.
CEVAP:
Borlar hukukunun genel prensibi gerei szlemeler, tam ve gerei gibi ifa edilmek
zere kurulur. Borcun gerei gibi ifa edilmemesinin bir tr aypl ifadr. Satm szlemesinde
ayp denilince akla nesnel ayplar gelir ancak kira szlemesinde estetik ayplar, manevi
ayplar gibi ayplar da aypl ifa kapsamnda deerlendirilir. Ayp, kira konusunun szlemede
belirtilen zelliklere uymamas veya bulunmas gereken asgari zellikleri tamamas
anlamna gelir. Ayp, teslim annda var olabilecei gibi sonradan da ortaya kabilir.
Kiraya verenin ayptan sorumluluu (ayba kar tekeffl) TBK. m. hkmleri ile
dzenlenmitir. TBK. m. te ayp konusunda ikili bir ayrm yaplmtr. Buna gre
kiralanann nemli ayplarla teslimi halinde kirac, kiralanan teslim almayarak borlunun
temerrdne veya kiralanan teslim alarak kiralanann sonradan aypl hale gelmesinden
doan hkmlere, seimlik olarak, bavurabilir. Eer kiralanan nemli olmayan ayplarla
teslim edilmi ise kirac, kiralananda sonradan ortaya kan ayplardan dolay kiraya verenin
sorumluluuna ilikin hkmlere bavurabilir. Burada nemli ayp ve nemli olmayan ayp
kavramlarn da aklamak gerekir. nemli ayp, kiralanann kullanmn tamamen veya ciddi
seviyede ortadan kaldran/engelleyen ayplardr. nemli olmayan ayplar ise hafif derecede ve
orta derecede ayp olarak ikiye ayrlabilir. Hafif derecede ayplar, basit bir ura ile ortadan
kaldrlabilecek ayplardr. rnein duvardaki mrekkep lekesi silinerek, pencere camndaki
boya kalnts kaznarak giderilebilir ve bunlar hafif derecede ayplardr. Orta derecede ayplar
ise, nemli ayp saylmamakla birlikte kullanm kalitesini dren, bu yzden grmezden
gelinemeyecek ayplardr.
Eer ayp sonradan ortaya karsa TBK. m. vd. hkmleri uygulanr. Buna gre kirac, bir
takm seimlik haklara sahiptir. Satm szlemesinden farkl olarak kira szlemesinde,
kiracnn bu haklardan yararlanabilmesi iin ncelikle aybn verilen sre ierisinde
giderilmesini istemesi gereklidir. Fakat bu durum, dier seimlik haklarn doumu iin bir
nart deildir ancak kullanm iin narttr.. Eer yaplan bildirime ramen verilen sre
ierisinde ayp kiraya veren tarafndan giderilemezse, kirac, kira bedelinden indirim, eyin
aypsz bir benzeri ile deitirilmesi, szlemenin feshi haklarndan birini seebilir. Kiraya
verenin ayptan sorumluluu kapsamnda kiracya tannan bir baka hak ise TBK. m. ile
tannmtr. Anlan maddeye gre kirac, kiraya verilene tannan uygun srede ayp
giderilmezse, ayb kiraya veren hesabna gidertebilir ve bundan doan alacan kira
bedelinden indirebilir. Ancak hemen eklemek gerekir ki TBK. m. ile kiracya tannan
ayb kiraya veren hesabna gidertme hakk hafif ve orta dereceli ayplarda sz konusudur.
nemli ayplar bakmndan ise TBK. m. devreye girer; buna gre kirac, nemli aybn
giderilmesini hakimden talep eder ya da ayb gidertmek iin kendisine yetki verilmesini yine
hakimden ister.
TBK. m. /2ye gre ayp, kiralanann ngrlen kullanma elverililiini ortadan
kaldran ya da nemli lde engelleyen bir ayp olmas halinde kirac, kira szlemesini
feshedebilir. Son olarak belirtmek ki kirac, ayptan tr urad zararlar her zaman ve bu
haklarla bitiik olarak talep edebilir.
Somut olayda (M), (K)'ye bir dkkan kiralamtr. Dkkann kullanma elverililiini
deerlendirirken yalnzca dkkann ticaret yaplan ksm ile ele almamak gerekir. Bu
bakmdan, depo olarak kullanlan bodrum katnn farelerle dolu olmas bir ayptr. Aybn
derecesi ise deponun, dkkan ile bana gre deerlendirilir. Bir i yerini kiralayan kii,
iyerinin deposunu da elverili bir ekilde kullanma hakkna sahiptir. Ancak olayda bu

kullanm ciddi seviyede engelleyen bir hal mevcuttur. Ayrca bu durum, (K)'nin maddi
zararna da mal olmutur.
Yaplan aklamalar neticesinde sylenebilir ki; (M), TBK.'nun ilgili hkmlerine gre kiraya
verenin ayptan sorumluluu kapsamnda sorumludur. Sz konusu ayp, teslim annda kirac
tarafndan farkedilmediine gre, sonradan ortaya kan bir ayptr ve kiralanann kullanmn
nemli lde engelledii iin nemli bir ayptr. O halde kirac (K), TBK. m. ve TBK.
m. hkmlerine seimlik olarak bavurabilir. Yani aybn giderilmesi iin bir sre verir
(TBK. m. /1), kira bedelinden indirim talep edebilir (TBK. m. /1), szlemeyi
feshedebilir (TBK. m. /2 ve paralel olarak TBK. m. /2), ayp giderilmezse ayb
kendisi fakat kiraya veren hesabna gidertmek zere hakimden yetki talep edebilir bundan
doan alacan kira bedelinden indirebilir (TBK. m. /1), aybn giderilmesini hakimden
talep edebilir ve setii hakkn yannda zararlarn da tazmin edebilir (TBK. m. /1).
Aklanan gerekelerle, (M), dkkann bodrumunda pek ok farenin bulunmasndan, ayba
kar tekeffl kapsamnda sorumludur. Olayda (K)'nin, (M)'den aybn giderilmesini istemesi
ve ayp giderilmeyince ilalama ve onarm ilerini kendisinin yapmas ve dedii paray kira
bedelinden indirmesi yetkisi yoktur nk (K), bu yetkiye ancak hakim tarafndan kurulacak
bir hkmle sahip olur.
Somut olayda (K), bu hakk gerei gibi kullanmamtr.
- yle ki; (K), (M)'den aybn giderilmesini isterken uygun bir mehil (sre, mddet)
vermemitir. Oysa TBK. m. /1 hkm bu konuda aktr.
- (K), ayb kendisi gidererirken TBK. m. hkmne aykr olarak, hakimden aybn
giderilmesi ya da gidertilmesi iin kendisine yetki verilmesi talebinde bulunmamtr.
Ayrca (K); urad zararlarn tazminini de (M)'den talep edebilecektir. nk TBK. m.
hkm gerei, kiraya veren (somut olayda (M)), kusuru olmadn ispat etmedii mddete
kiralanann aybndan doan zararlar da kiracya (somut olayda (K)) demekle ykmldr.
Yani (M), (K)'nin zararlarn tazmin etmekten ancak kusursuzluunu ispat ederek
kanabilecektir.
OLAY (devam)
Dkkandan sinirli bir ekilde kan (M), arkada (N) ile birlikte tapu mdrlne
giderek dkkann (N)ye satm ve mlkiyetini (N) lehine tescil ettirmitir.
Ertesi gn dkkana gelen (O), (K) ile zerine anlamaya vard kitabn teslimini
istemitir ancak (K), dkkan sahibi (M) ile tarttn, bu sebeple kitab getirmeyi
unuttuunu, ertesi gn kitab teslim edebileceini sylemitir. (O), bu kitab
kiralamaktan vazgetiini bildirerek dkkandan kmtr.
ki gn sonra dkkana gelen (N), dkkann artk kendisine ait olduunu, dkkan bir
bakasna kiraya vermek istediini ve (K)nin dkkan derhal boaltmasn sylemitir.
Durumdan morali bozulan (K), avukat (A)nn yanna giderek yardm istemitir.
SORU 4)
(K)'nin avukat olsaydnz ona vereceiniz tavsiye ne olurdu? Gerekesi ile aklaynz.
CEVAP:
TBK. m. hkm gerei, kira szlemesinin kurulmasndan sonra kiralanan herhangi bir
sebeple el deitirirse, yeni malik kira szlemesinin taraf olur. stelik yeni malikin, kira
szlemesinden haberi olmasna dahi lzum yoktur. Kira szlemesinden kiraya veren
zerinde doan tm hak ve borlar yeni malike geer. O halde (K), tanmazn mlkiyetinin
(N)'ye geirildii tarihten itibaren kira bedelini (N)'ye deyerek kira szlemesini devam
ettirecektir. (N) ise kiraya veren sfatn haiz olacak ve yklendii borlar ifa edecektir.
SORU 5)
(O)'nun szlemeyi feshetmesini, borlar hukuku erevesinde ve gerekeli olarak tartnz.

CEVAP:
Kira szlemesi, tam iki tarafa bor douran szlemelerdendir. Kiraya verenin ilk borcu ise,
kira konusunu (kiralanan) kararlatrlan tarihte ve szlemede amalanan kullanma uygun
bir vaziyette teslim etme ve szleme boyunca bulundurma borcudur. Teslim etme borcundan
kast, zilyetliin devir trlerinden teslimdir. Teslim borcu derhal muaccel olur, TBK. m.
denetimine tabii olmak zere ve szleme ile teslim borcunun muacceliyet an baka bir an
olarak kararlatrlabilir. Bu denetimde esas alnacak yorum, kirac lehine yorumdur. Olayda
teslim tarihi, szleme tarihinin ertesi gn olarak belirlenmitir.
(K) ile (O) arasnda yaplan szlemede teslim tarihi belirtilmitir ve bu tarihte borcun ifa
edilmemesi sz konusudur. O halde borlu temerrdne ilikin hkmlerin yrtlmesi
gerekecektir. TBK. m. vd.'da borlunun temerrdn dzenlemitir. TBK. m. hkm
gerei, szlemeden doan bir borcun muacceliyet tarihi taraflarca birlikte belirlenmi ise bu
tarihin gemesiyle borlu temerrde der. Karlkl bor ykleyen szlemelerde borlu
temerrdn dzenleyen TBK. m. vd. hkmlere gre ise borlunun temerrde dmesi
kural olarak alacaklnn ihtarname ekmesine baldr. Ancak TBK. m. /3 ile getirilen
dzenleme de borcun ifasnn, belirli bir zamanda veya belirli bir sre iinde
gereklememesi zerine, ifann artk kabul edilmeyecei szlemeden anlalyorsa demek
sureti ile szleme ieriine gre sre verilmesi gerekliliinin ortadan kalkabileceini
dzenlemitir. TBK. m. , temerrde den borlu karsnda alacaklya baz seimlik
haklar tanmtr. Buna gre alacakl seimlik olarak borcun ifasn ve gecikme tazminat
talep edebilir, borcun ifasndan vazgeerek mspet zararlarnn giderilmesini talep edebilir
veya szlemeden dnebilir.
Olayda (O), szlemeden dnme hakkn kullanmtr. Kural olarak szlemeden dnme, ani
edimli szlemeler iin szlemeyi sona erdiren ve taraflarn ifa etmi olduklar edimlerini
karlkl iade etmelerini gerektiren bir sona erme halidir. Yine kural olarak srekli bor
douran szlemelerde, szlemenin feshinden bahsedilir. Ancak somut olayda taraflar, kira
szlemesinin hemen bandadr ve ifa edilmi olan hibir edim mevzubahis deildir. Bu
sebeple, kira szlemelerinde szlemenin banda, szlemeden dnme ifadesi doktrinde
kabul edilmektedir.
OLAY (Devam)
Biraz sonra dkkana gelen (Y), (K)nin raflarndan setii bir kitab kiralamak
istemi ve 10 gnlk kira bedelini pein deyerek kitapla beraber dkkandan kmtr.
Aradan yarm saat getikten sonra dkkana tekrar gelen (Y), kitabn sayfalarnn eksik
olduunu ve kitab bu ekliyle kullanamayacan ileri srerek kitab kiralamaktan
vazgetiini ve dedii creti geri almak istediini belirtmitir. (K), dolabndan (Y)nin
elindeki kitabn bir baka basksn kararak (Y)ye uzatm ve szlemeyi sona
erdiremeyeceini, (Y)'ye verdii yeni kitab almas gerektiini sylemitir.

SORU 5)
Olaydaki hukuki sorunu tespit ediniz. (K)'nin (Y)'ye verdii cevab tartnz. (Y)'nin
szlemeyi sona erdirme imkan olup olmadn gerekeli olarak aklaynz.
CEVAP:
Olaydaki hukuki sorun, kiraya verenin ayptan sorumluluuna ilikindir. Kiraya
verenin ayptan sorumluluu TBK. m. vd. hkmlerinde dzenlenmektedir. Anlan
maddelere gre kirac, bir takm seimlik haklara sahiptir.
Kitabn sayfalarnn eksik olmas, kiralanann kullanma elverililiini ortadan kaldrr
nitelikte bir ayptr ve bu haliyle nemli bir ayp olarak deerlendirmek gerekir. TBK. m.

/2 gerei, kiracnn byle bir ayp karsnda szlemeyi feshetme hakk bulunmakla
birlikte TBK. /son maddesi kiraya veren, kiracya ayn maln aypsz bir benzerini hemen
vererek ve urad zararn tamamn gidererek, onun seimlik haklarn kullanmasn
engelleyebilir hkm ile kiraya verenin, kiracnn seimlik haklarn kullanmasnn nne
gemesine imkan tanmtr.
Somut olayda (K), (Y)'ye szlemeye konu kitabn aypsz bir benzerini derhal
vermitir. Eer (Y)'nin, ayptan tr bir zarar domu ise (K) bu zarar da gidermelidir.
Verilen olayda (Y)'nin bakaca bir zararna dikkat ekilmediine gre, (K)'nin ileri srm
olduu iddia TBK. m. /son fkrasna ve dolaysyla hukuka uygundur.