Geleneksel Türk Tiyatrosu Hakkında Bilgi

kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir

Geleneksel Türk Tiyatrosu

Geleneksel Türk Tiyatrosunun Kökeni Doğuşu, Ortaya Çıkışı

Geleneksel Türk Tiyatrosu, Türk kültürünün bir parçası olarak tarihi köklere sahip olan bir tiyatro türüdür. Türk tiyatrosu, İslam öncesi dönemde de var olmasına rağmen, özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde gelişti ve zengin bir kültürel miras olarak günümüze kadar ulaştı.

Türk tiyatrosunun kökenleri, Türk kültürünün İslam öncesi dönemine kadar uzanmaktadır. Orta Asya&#;da Türk boylarının yaşadığı dönemde, halkın kültürel yaşamında törenler, şölenler, düğünler ve kutlamalar gibi pek çok etkinlikte müzik ve dans önemli bir rol oynuyordu. Bu etkinliklerde, halkın müzik ve dansa dayalı bir tiyatro geleneği geliştirildi.

Türk tiyatrosunun İslam öncesi dönemdeki en önemli örneği, Kök Türkler&#;in Orhun Abideleri&#;nde yer alan &#;Köke Uyruk&#; adlı destansı bir tiyatro eseridir. Köke Uyruk, bir dünya yaratılışı efsanesini anlatır ve Türk halk kültüründe önemli bir yere sahiptir. Ayrıca, İslamiyet öncesi dönemde Türklerin gösteri sanatları, dansları ve şarkıları da tiyatro sanatına önemli bir katkı sağladı.

Türk tiyatrosu, İslam dininin Türk kültürüne etkisiyle değişim gösterdi. İslam dininin Türklerin yaşamında önemli bir yere sahip olması, Türk tiyatrosunun da İslam kültürü ve değerleri etrafında gelişmesine yol açtı. Bu dönemde, Orta Asya&#;da gösteri sanatları, ilahi ve manzumeler, Orta Doğu ve İslam kültürünün etkisiyle zenginleşti ve gelişti. Ayrıca, Arapça, Farsça ve Osmanlı Türkçesi de Türk tiyatrosuna önemli bir etki sağladı.

Türk tiyatrosunun en önemli dönemi, Osmanlı İmparatorluğu dönemidir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde tiyatro, saray ve şehirlerde yapılan etkinliklerde gelişti. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Türk tiyatrosu halkın kültüründen kaynaklanan zengin ve çeşitli bir tiyatro türü olarak gelişti. Bu dönemde tiyatro, sarayda ve şehirlerde halkın eğlenmesi ve bilgilendirilmesi amacıyla düzenlenen etkinliklerde yaygın olarak kullanılıyordu. Osmanlı İmparatorluğu döneminde tiyatro, hem Türk kültürü hem de Batı kültürü etkilerini içeren bir sentez haline geldi.

Türk tiyatrosunun Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki en önemli türleri, orta oyunu, karagöz, meddah ve tiyatro türküleri olarak bilinir. Ortak oyunu, Türk tiyatrosunun en eski türlerinden biridir ve halkın günlük yaşamındaki olaylardan esinlenerek oluşturulmuştur. Ortak oyunu, genellikle bir köy meydanında, sokakta veya kahvehanelerde oynanır. Oyuncular, genellikle halktan seçilir ve oyunları sırasında doğaçlama yaparlar.

Karagöz, Türk tiyatrosunun en popüler ve bilinen türlerinden biridir. Karagöz, gölge oyunu olarak bilinir ve Osmanlı İmparatorluğu&#;nda özellikle çocuklar arasında popülerdi. Karagöz, iki boyutlu, el yapımı deri gölgelikler kullanılarak oynanır. Karagöz oyunları, günlük hayatın gerçekçi tasvirlerini içerir ve mizah, hiciv ve öğretici unsurları bir arada barındırır.

Meddah, Türk tiyatrosunun anlatıcı türlerinden biridir. Meddah, halkın yaşamından kesitleri anlatırken güldürü, ironi ve eleştiri unsurlarını kullanır. Meddah, genellikle bir masal anlatıcısı gibi sahne alır ve hikayeler anlatarak seyircileri eğlendirir.

Tiyatro türküleri ise, Türk tiyatrosunun bir diğer önemli türüdür. Tiyatro türküleri, Türk halk müziği ile tiyatro arasında bir sentezdir. Tiyatro türküleri, sahne oyunlarında ve meddahlarda sıklıkla kullanılır. Tiyatro türküleri, halkın duygusal ve toplumsal sorunlarını işleyen sözlü müzik eserleridir.

Sonuç olarak, Geleneksel Türk Tiyatrosu&#;nun kökenleri, Türk kültürünün tarihi köklerine kadar uzanmaktadır. İslam öncesi dönemde, Orta Asya&#;da halkın müzik ve dansa dayalı bir tiyatro geleneği gelişti. İslam dininin Türk kültürüne etkisiyle birlikte tiyatro, Orta Asya&#;dan Anadolu&#;ya kadar yayıldı ve gelişti. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Türk tiyatrosu Batı kültüründen de etkilenerek zengin bir tiyatro kültürüne dönüştü. Tiyatro, hem sarayda hem de şehirlerde halkın eğlenmesi ve bilgilendirilmesi amacıyla düzenlenen etkinliklerde yaygın olarak kullanıldı.

Geleneksel Türk Tiyatrosu, yüzyıllar boyunca Türk kültürüyle bütünleşmiş ve zengin bir miras oluşturmuştur. Türk tiyatrosunun kökleri, halkın günlük yaşamından esinlenerek oluşturulan orta oyunu gibi eski ve geleneksel türlerden gelirken, karagöz, meddah ve tiyatro türküleri gibi diğer türler de zamanla ortaya çıkmıştır. Bu türler, Türk halkının duygusal, toplumsal ve kültürel hayatını yansıtmış ve Türk tiyatrosunu zengin bir kültür mirası haline getirmiştir.

Geleneksel Türk Tiyatrosu, bugün de hala Türk kültüründe önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle Karagöz ve Hacivat gibi popüler tiyatro oyunları, çocukların ve yetişkinlerin eğlencesine ve bilgilendirilmesine yönelik olarak oynanmaya devam etmektedir. Ayrıca, Türkiye&#;deki birçok tiyatro topluluğu, geleneksel Türk tiyatrosunun türlerini modern tiyatro unsurlarıyla harmanlayarak yeni eserler yaratmaktadır. Böylece, Geleneksel Türk Tiyatrosu, tarihi mirasını sürdürürken, modern dünyada da varlığını sürdürmektedir.

Geleneksel Türk Tiyatrosu Nedir

Geleneksel Türk Tiyatrosu, Türk kültürünün bir parçası olarak tarihi köklere sahip olan bir tiyatro türüdür. Türk tiyatrosu, İslam öncesi dönemde de var olmasına rağmen, özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde gelişti ve zengin bir kültürel miras olarak günümüze kadar ulaştı.

Geleneksel Türk Tiyatrosu, genellikle müzik, dans, tiyatro ve mizah gibi unsurları bir araya getiren bir performans sanatıdır. Oyunlar, tiyatro sahnesinde veya açık havada gerçekleştirilir ve genellikle müzikli bir şekilde sunulur. En yaygın kullanılan müzik aletleri arasında ney, kemençe, davul, zurna, bağlama ve klarnet yer alır.

Geleneksel Türk Tiyatrosu&#;nda en yaygın oyun türleri, gösteri sanatı, kukla tiyatrosu, gölge oyunu ve meddahlıktır. Bunların hepsi, Türk kültürü ve tarihinden öyküler, masallar ve efsaneler içerir. Geleneksel Türk Tiyatrosu oyunları, genellikle sosyal veya ahlaki mesajlar taşıyan komik veya dramatik hikayeler içerir. Ayrıca, Türk halk müziği ve dansı da bu oyunlarda önemli bir rol oynar.

Geleneksel Türk Tiyatrosu&#;nda en çok bilinen oyun türü Karagöz ve Hacivat&#;tır. Bu oyunlar, gölge oyunu geleneğinden gelir ve müzik, dans ve mizah içerir. Hacivat ile Karagöz karakterleri, Türk kültüründe popüler karakterlerdir ve hikayeler genellikle günlük hayatta karşılaşılan sorunlar ve mücadeleler hakkındadır.

Bir diğer önemli oyun türü ise meddahlıktır. Meddahlık, bir tür tek kişilik tiyatro sanatıdır ve genellikle seyyahlar tarafından gerçekleştirilir. Meddahlık, genellikle bir anlatıcı tarafından yapılan bir anlatımdan oluşur ve Türk kültürü ve tarihi ile ilgili hikayeleri ve efsaneleri anlatır.

Geleneksel Türk Tiyatrosu, günümüzde de Türkiye ve dünya genelinde popüler bir tiyatro türüdür. Uluslararası festivallerde de sık sık yer almaktadır ve Türk kültürünün bir parçası olarak dünya çapında tanınmaktadır. Bunun yanı sıra, Türk tiyatrosu, modern tiyatroyla birleşerek yeni bir tiyatro türü olan Türk çağdaş tiyatrosunu da etkilemiştir.

Geleneksel Türk Tiyatrosunun özellikleri Nelerdir

• Türk kültürünün bir parçası olarak yüzyıllar boyunca gelişen bir tiyatro geleneğidir.
• Halkın günlük yaşamından esinlenerek oluşturulan orta oyunu gibi eski ve geleneksel türlerden gelir.
• Karagöz, meddah ve tiyatro türküleri gibi diğer türler de zamanla ortaya çıkmıştır.
• Tiyatro oyunları genellikle eğlence ve bilgilendirme amacıyla düzenlenen etkinliklerde oynanır.
• Gösterilerde müzik, dans ve kostümler önemli bir rol oynar.
• Tiyatro, hem halkın hem de sarayın ilgi alanına girmiştir.
• Halkın dilinde ve kültüründe oluşan espriler, argo ve yerel ağızlar tiyatro oyunlarında kullanılmaktadır.
• Oyuncular genellikle tek kişilik oyunlarda oynamış ve çok yönlü sanatçılar olarak bilinirler.
• Geleneksel Türk Tiyatrosu, bugün de hala Türk kültüründe önemli bir yere sahiptir ve çocukların ve yetişkinlerin eğlencesine ve bilgilendirilmesine yönelik olarak oynanmaya devam etmektedir.

Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun seyirlik oyunlarını inceleyelim.

Alt Başlıklar:

Genel

Alt Kategoriler:Edebi Türler, PDF

Türk toplumunda tiyatronun ne zaman başladığına dair kesin bilgiler bulunmamaktadır. Ancak ozanların; “yuğ, sığır, şölen” adı verilen dinsel törenlerdeki gösterileri Türk tiyatrosunun temeli sayılmaktadır. Türk edebiyatında tiyatro ihtiyacı asırlarca ‘ortaoyunu, karagöz, meddah ve köy seyirlik oyunu” gelenekleriyle karşılanmıştır.

Geleneksel Türk tiyatrosu, çağlar boyunca sürüp gelen ve Türk kültürünün ürünü olan tiyatro türleridir. Şarkı, dans, söz oyunları ve taklit geleneksel Türk tiyatrosunun öğeleridir. Doğaçlamaya dayanan bu tiyatronun temel öğesi güldürüdür. Oyun kişilikleri tip düzeyindedir, karakter boyutuna ulaşmaz. Bu tiyatro, kurumsal bir nitelik taşımaz. Bayram, düğün, sünnet gibi özel günlerde sergilenir.

Türk kültüründeki temaşa sanatını &#;Geleneksel Türk Tiyatrosu&#; olarak adlandırmaktayız. Başlıca türleri şunlardır:

1. Karagöz
2. Orta Oyunu
3. Meddah
4. Köy Seyirlik Oyunu

geleneksel türk halk tiyatrosuGeleneksel Türk Halk Tiyatrosunun ÖzellikleriGeleneksel Türk TiyatrosuGeleneksel Türk Tiyatrosunun UnsurlarıTürk Tiyatrosu

Geleneksel Türk Tiyatrosu

Hacivat ise öğrenim görmüş, medrese diliyle konuşan, bilimle ilgilenen ve görgü kurallarına uyarak çevresini etkileyen bir tiptir.

Bunların dışında Çelebi, Zenne, Tiryaki, Beberuhi, Tuzsuz Deli Bekir, Zeybek (Efe), Külhanbeyi, Arap ve  Yahudi gibi kişiler de bulunmaktadır.

Karagöz Oyunu Bölümleri:

Karagöz oyunu giriş, muhavere, fasıl ve bitiş olmak üzere dört farklı bölümden oluşmaktadır.

Giriş: Semai okuyarak Hacivat&#;ın sahneye gelerek oyunu başlattığı bölümdür.

Muhavere: Hacivat&#;ın Karagöz&#;ü sahneye davet ettiği, Karagöz&#;ün sahneye gelerek Hacivat ile tartışarak güldürü unsurlarının sağlandığı bölümdür.

Fasıl: Asıl oyunun sahnelendiği ve diğer kişilerin de dahil olduğu bölümdür.

Bitiş: Karagöz ile Hacivat&#;ın kısa bir şekilde karşılıklı olarak konuştukları ve oyunu bitirdikleri bölümdür.

Orta Oyunu

Palanga adı verilen yuvarlak bir alanda yazılı olmadan doğaçlama bir şekilde oynanan, içinde dans, müzik ve şarkı bulunan geleneksel oyuna Orta Oyunu denir.

Orta oyununda dekor olacak sadece iki eşya bulunmaktadır: Yeni dünya olarak adlandırılan bir paravan ve iş yeri olarak kullanılan dükkan.

Orta oyunu, kişileri ve bölümleri bakımından Karagöz oyunuyla büyük bir benzerlik gösterir ve adeta Karagöz oyununun sahneye çıkılmış, vücut bulmuş halidir denilebilir.

Oyun güldürüye dayanır ve güldürü unsurları yanlış anlamalara, şakalara ve nüktelere dayanmaktadır.

Oyun kişilerinin sahip oldukları meslek ve yöresel özellikleri ağızlarıyla birlikte taklit edilir.

Orta Oyunu Kişileri:

Oyunun merkezinde iki oyuncu bulunmaktadır: Pişekar ve Kavuklu

Kavuklu; okumamış, kelimeleri doğru telaffuz edemeyip sözleri yanlış ve ters anlayan bir tipi temsil eder. Bu anlamda Kavuklu, Karagöz&#;ün karşılığıdır.

Pişekar; öğrenim görmüş, aydın, görgü kurallarına sahip bir tipi temsil eder. Bu özellikleriyle Pişekar, Hacivat&#;ın karşılığıdır.

Pişekar ve Kavuklu dışında Zenne, Yahudi, Acem, Kürt, Rumelili, Arnavut, Ermeni, Kayserili, Frenk, Çelebi, Muhacir gibi kişiler de bulunmaktadır.

Orta Oyunu Bölümleri:

Orta oyunu giriş(mukaddime), muhavere, fasıl(oyun) ve bitiş olmak üzere dört farklı bölümden oluşmaktadır.

Mukaddime (Giriş): Zurnacının Pişekar havası çalmasıyla Pişekar&#;ın sahneye çıkıp seyircileri selamlaması ve aynı şekilde Kavuklu&#;nun sahneye çıktığı bölümdür.

Muhavere (Söyleşme): Pişekar ve Kavuklu&#;nun karşılıklı konuşup güldürdükleri bölümdür. Burada, Kavuklu görmüş olduğu bir rüyayı sanki başından geçmiş bir olay gibi anlatır.

Fasıl: Asıl oyunun sahnelendiği ve diğer kişilerin de dahil olduğu bölümdür.

Bitiş: Kavuklu ile Pişekar&#;ın kısa bir şekilde karşılıklı olarak konuştukları ve oyunu bitirdikleri bölümdür.

Meddah

Yüksekçe bir yerde topluluk karşısında taklit, güldürü gibi tekniklere dayanarak hikaye anlatan kişiye meddah denir.

Meddah yüksek bir yere oturur; gündelik hayattan, efsanelerden ve masallardan alıntıladığı hikayeleri güldürü unsurlarıyla anlatır.

Meddah, hikayelerini anlatırken diyalog, taklit, kişileştirme gibi tekniklere başvurur.

Hikayeleri anlatırken ilgili karakterlerin seslerini, mimiklerini ve hareketlerini canlandırır.

Tek başına gösterisini yapan meddah, tüm kişilikleri kendi üzerinde toplayan bir oyuncu olarak yorumlanabilir.

Dekor olarak genellikle bir sandalye, mendil ve değnek kullanılır.

Köy Seyirlik Oyunu

Geleneksel Türk tiyatrosunun en ilkel ve basit hali olan köy seyirlik oyunları; perde, dekor, kostüm ve aksesuar olmadan kırsal kesimlerde oynanır.

Düğün, bayram ve köylerin özel günlerinde o bölgedeki yetenekli kişilerin sergiledikleri oyunlardır.

Köy halkı, yaşadıkları herhangi bir olayı ya da sıkıntıyı taklitler ve ağız özellikleriyle güldürü haline getirerek herhangi bir meydanda sergiler.

Genellikle eleştirel bir tutumla oynanan köy seyirlik oyunlarında alaycı bir üslup vardır.

Geleneksel Türk Tiyatrosu PDF

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan &#;Edebiyat Ders Notları PDF&#; dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Geleneksel Türk Tiyatrosu PDF / Slayt
⇒ Sınıf Ders Notları
⇒ TYT Türkçe 
⇒ AYT Edebiyat

Geleneksel Türk Tiyatrosu

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSUNUN OLUŞUMU

Türk toplumunda tiyatronun ne zaman başladığına dair kesin bilgiler bulunmamaktadır. Ancak ozanların; “yuğ, sığır, şölen” adı verilen dinsel törenlerdeki gösterileri Türk tiyatrosunun temeli sayılmaktadır. Türk edebiyatında tiyatro ihtiyacı asırlarca ‘‘orta oyunu, karagöz, meddah, köy seyirlik oyunu ve kukla” oyunlarıyla karşılanmıştır.

Geleneksel Türk tiyatrosu, çağlar boyunca süregelen ve Türk kültürünün ürünü olan tiyatro türleridir. Şarkı, dans, söz oyunları ve taklit geleneksel Türk tiyatrosunun önemli ögeleridir.

Doğaçlamaya dayanan bu tiyatronun temel ögesi güldürüdür. Oyun kişilikleri tip düzeyindedir, karakter boyutuna ulaşmaz. Bu tiyatro, kurumsal bir nitelik taşımaz. Bayram, düğün, sünnet gibi özel günlerde sergilenir. Türk kültüründeki temaşa sanatını “Geleneksel Türk Tiyatrosu” olarak adlandırmaktayız.

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSUNUN ÖZELLİKLERİ

• Kökeni eski inanç ve geleneklere dayanır. Modern tiyatronun dışında kalan ve göstermelik türlere verilen addır.
• Şarkı, dans ve söz oyunlarına dayanan geleneksel tiyatro yazılı bir metne Doğaçlama oynanır.
• Oyunlarda güldürü ögesi ön plandadır. Bunun yanında ders verme ve eğitme amacı da vardır.
• Güldürü ögesi genellikle ağız ve şive taklitlerine dayanır.
• Genellikle sahnesiz tiyatrolardır. Halk arasında orta yerde ve kahvehane gibi yerlerde oynanır.
• Bu oyunlar sonraki kuşaklara usta-çırak ilişkisi geleneğiyle aktarılır.
• Genellikle oyunun başında ve sonunda klasikleşmiş ifadeler (Yıktın perdeyi eyledin viran, varayım sahibine haber vereyim heman gibi)
• Oyunlardaki kişiler tip düzeyindedir.

KARAGÖZ OYUNU

TARİHİ GELİŞİMİ: Oyunun kaynağı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Çin’den ve Hindistan’dan doğduğu görüşlerinin yanında Sultan Orhan zamanında Bursa’da bir cami yapımında Karagöz demirci Hacivat da duvarcı olarak çalışıyormuş. İkisi arasında sürüp giden nükteli konuşmaları dinlemek isteyen işçiler, işlerini bırakıp onların çevresinde toplanır, bu yüzden de inşaat ilerlemezmiş. Bunu öğrenen padişah onları idam ettirmiş bu olaydan sonra padişah vicdan azabı çekmeye başlayınca Şeyh Küşteri adlı kişi padişahın acının hafifletmek için bir perde kurdurmuş. Perde arkasından onların deriden yapılmış tasvirlerini oynatıp onların şakalarını tekrarlayarak padişahı avutmuş. Bir süre sonara bu oyun çok sevilip bir gelenek haline dönüşmüş.

KARAGÖZ OYUNUNUN ÖZELLİKLERİ

• Deriden yapılmış kahramanların renkli figürlerinin ardından aydınlatılmış bir perdeye yansıtılması esasına dayanan oyundur. Bu oyuna Gölge Oyunu da denilmektedir.
• Perde arkasından oyuncuları oynatıp, seslendirme yapan kişiye hayalî, hayalbaz ya da karagözcü
• Oyunda tef çalan, taklitlerin şarkılarını söyleyen tasvirleri hayalîye veren yardımcıya yardak
• Karagöz oyununda oyunu Hacivat açar ve bir semai söyleyerek perdeye çıkar.
• Karagöz oyunu doğaçlama oynanır yazılı bir metni yoktur. Oyunun güzelliği hayalî adlı kişinin ustalığı ve yeteneğine bağlıdır.
• Oyunun temel kişileri Hacivat ile Karagöz olmakla birlikte bunun yanında oyunda Laz, Tuzsuz Deli Bekir, Beberuhi, Zenne gibi yardımcı tipler
• Karagöz oyunu saray çevresinde, ramazan gecelerinde, sünnet ve bayram törenleri gibi eğlencelerde oynanan yüzyıldan günümüze her kesime hitap etmiş bir türdür.
• Oyunun ilerleyişi Karagöz’ün yanlış anlamalarına, cinasa şive taklitlerine ve nükteye dayanır.
• Oyun giriş (mukaddime), muhavere (karşılıklı konuşma), fasıl (oyun), bitiş olmak üzere dört bölümden oluşur.

KARAGÖZ OYUNUNDA YER ALAN TİPLER VE ÖZELLİKLERİ

Karagöz: Karagöz öğrenim görmemiş, zeki halk tipini temsil eder. Mesleği demirciliktir. Neşeli, şakacı, açık sözlü hazırcevap bir yapıya sahiptir. Hislerini belli etmekten çekinmeyen saf olduğundan başka görünmeye çalışmayan bir halk adamıdır. Öğrenim görmüş kimselerin gösterişli dilini anlamaz, anlayabildiklerini de anlamamış görünür. Özü sözü birdir. Sürekli geçim sıkıntısı çeker. Cesur ve ağzı bozuktur. Karısıyla başı derttedir ve sürekli onunla kavga eder.

Hacivat: Karagöz’ün tam tersi bir tiptir. Medrese eğitimi görmüş sofu Osmanlı kibarlığına sahiptir, çelebi konuşması ve görgüsüyle bir kent adamıdır. Herkesin huyuna göre konuşmayı bilir ama içten pazarlıklıdır. Kavgaları yatıştırır, dargınların arasını bulur. Ölçülü ve ağırbaşlıdır. Öğrenim gördüğü için medrese diliyle konuşur bu yüzden karagöz sıkı sık onu yanlış anlar. Her zaman Hacivat kişisel çıkarını ön planda tutar. Nabza göre şerbet verir. Her durumda çalışmadan kazanç elde etmeyi başarır.

YARDIMCI TİPLER

ÇELEBİ: Genç, zengin ve mirasyedi bir tiptir. İstanbul ağzıyla konuşur. Nazik ve çıtkırıldım biridir.

ZENNE: Karagöz oyunundaki bütün kadınların genel adıdır.

TİRYAKİ: Konuşmaların en önemli kısımlarında uyuklamaya başlayan bir tiptir.

TUZSUZ DELİ BEKİR: Bir elinde kama bir elinde şarapla sahneye gelen sarhoş bir kabadayıdır. Sahneye geldiğinde attığı nara ile herkesi korkutur. Olaylar karmaşık bir hale geldiğinde sahneye gelir ve sorunu çözerek oyunu sona erdirir.

BEBERUHİ: Altıkulaç lakabıyla bilinir. Cüce yaygaracı bir tiptir. Ağzı bozuk yılışık, dengesiz aptal birisidir. Zennelerin kendisi için ölüp bittiğini belirtir. Karagöz onun boyuyla sürekli dalga geçer.

MATİZ: Çingene dilinde sarhoş demektir. Sürekli sarhoş gezen belalı bir tiptir.

HİMMET: Sırtında baltası olan kaba saba bir tiptir.

ACEM: Halıcılıkla uğraşan zengin İranlı bir tiptir.

NOT: Bu tiplerin yanında Anadolu ve Rumeli’den, Müslüman olan/olmayan azınlıktan veya taşralı Türk tiplerine de yer verilir. Zeybek, Efe, Acem, Kürt, Yahudi, Rumelili, Ermeni, Arnavut, Frenk, Rum, Zenci, Laz, Kastamonulu, Kayserili, Bolulu gibi tipler de bulunur.

KARAGÖZ OYUNUNUN BÖLÜMLERİ

1-GİRİŞ (MUKADDİME): Oyunun başlangıç bölümüdür. Hacivat bu bölümde bir semai okuyarak perdeye girer. ’’Of, hay, Hak’’ diyerek perde gazeline başlar. ’’Yar bana bir eğlence’’ derken Karagöz sahneye gelir ve kavga başlar.,

webgrid.co.ukRE (KARŞILIKLI KONUŞMA):Asıl oyundan bağımsız olan bir bölümdür. Bu bölümde Hacivat ile Karagöz’ün atışmaları ve konuşmaları vardır. Hacivat’ın sözlerini yanlış anlayan Karagöz’ün ona verdiği komik cevaplar yer alır.

webgrid.co.uk (OYUN): Asıl oyunun oynandığı bölümdür. Bu bölümde oyuna diğer yardımcı tipler de katılır. Kendi yöresel ağzıyla konuşurlar. Bu bölümde olay düğümlenir. Bu düğümü Tuzsuz Deli Bekir, Efe gibi kabadayı gibi tiplerden biri gelerek bu düğümü çözer.

webgrid.co.ukŞ: Oyunun son bölümüdür. Hacivat ile Karagöz’ün aralarındaki atışma kavga ile son bulur.

Hacivat:Yıktın perdeyi eyledin viran. Varayım sahibine haber edeyim heman sözleriyle perdeden ayrılır.

Karagöz:Her ne kadar sürç-i lisan ettik ise affola diyerek oyunu bitirir.

ORTA OYUNU

TARİHİ GELİŞİMİ: Geleneksel Türk tiyatrosunun birçok bakımdan Karagöz’e benzeyen ama canlı oyuncularla oynayan bir türü de orta oyunudur. Seyircilerin çevrelediği boş, meydanlık bir alanda oynandığı için bu ismi almıştır. Bu oyuna ‘’kol oyunu, meydan, taklit oyunu ve zuhuri oyun’’ gibi adlar da verilmiştir. Bu oyunun nerede ve ne zaman ortaya çıktığı belli olmamakla birlikte orta oyunu kesin biçimini ve orta oyunu adını yüzyılda almıştır.

ORTA OYUNUNUN ÖZELLİKLERİ

• Dört yanı seyircilerle çevrili “palanga” adı verilen oval bir meydanda oynanır.
• Bir metne bağlı kalmadan doğaçlama (tuluat, irticali) oynanır.
• Konu ve tipler yönünden Karagöz oyunu ile benzerlik gösterir.
• Ustadan çırağa anlatılan konular tekrarlanır.
• Oyunun iki başkişisi Kavuklu ile Pişekar’dır. Kavuklu Karagöz’e benzerken Pişekar Hacivat’a benzer.
• Genellikle bir açık alan oyunudur.
• Orta oyununun başlıca dekoru, &#; yeni dünya &#; denen ve 2 evi simgeleyen kafesli bir paravan ile dükkânı simgeleyen bir iskemledir.
• Müzik, dans, şarkı, taklit ve nüktelere yer verilir.
• Müzik, özellikle oyuncuların sahneye girişinde kullanılır.
• Oyuncuların meydana getirdikleri topluluklara kol adı verilir.
• Oyunu oynayanlardan bazılarının asıl mesleği esnaflıktır, ek olarak oyuna çıkarlar; bazıları da geçimini bu işten sağlar. Her oyunun bir kolbaşısı vardır; bu Kavuklu ya da Pişekar rolüne çıkan kişidir.
• Orta oyunu gerçek oyuncuları barındırdığı için modern tiyatroya en yakın türdür.
• Kavuklu Hamdi ve Pişekar İsmail Efendi orta oyununun önemli ustalarıdır.
• Orta oyununda dekor olarak bir paravan (yeni dünya) bir de alçak paravan ya da bir hasır iskemle (dükkân) bulunur.
• Orta oyunu da Karagöz oyunu gibi dört bölümden oluşur.

ORTA OYUNUDA TİPLER

• Orta oyununda oyunun asıl kişileri Kavuklu ile Pişekar’dır.

KAVUKLU: Cahil saf geçinen fakat kurnaz zeki ve neşeli bir halk kişisidir. Dobra ve patavatsızdır. Kaba biri olmasına rağmen samimidir. Oyunun asıl komiğidir. Dobra ve pa­tavatsızdır. Yalan beyanla işi olmaz. Gördüğü her şeyi ağzına geldiği gibi kendi meşrebince söyler. Lafını söylerken Alicengiz oyunlarına ihtiyaç duymaz. Kaba biri olduğundan diğer oyuncu tipleri ile arasında tartışma ve hatta dövüş bile olur.

Kavuklu Karagöz oyunundaki Karagöz’ün karşılığıdır.

PİŞEKAR: Herkesin huyuna göre konuşmasını, yüze gülmesini bilen, içten pazarlıklı, arabulucu, usulünce kavgaları yatıştıran, dargınları buluşturan, ölçülü, ağırbaşlı, her kalıba girebilen, işine gelince dilini tutmasını bilen, esnek bir kişiliğe sahiptir. Kavuklu ile aralarındaki kavga çoğu zaman Pişekar’ın yalan dolanlarının ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır.

Pişekar Karagöz oyunundaki Hacivat’ın karşılığıdır.

YARDIMCI KİŞİLER

Orta oyununda yardımcı tipler olarak: Balama, Frenk, Acem, Kayserili, Külhanbeyi, Zenne, Çelebi, Tuzsuz Deli Bekir, Yahudi, Matiz, Rumelili, Kambur gibi tipleri görmek mümkündür.

ORTA OYUNUN BÖLÜMLERİ

Orta oyunu, dört bölümden oluşur. Bu bölümler giriş, tekerleme, fasıl ve bitiş şeklinde sıralanır.

GİRİŞ (ÖNDEYİŞ): Bu bölümde, Pişekâr müzik eşliğinde ortaya çıkar (Pastav) ve oyuncuları selâmlar. Oynanacak oyunu takdim eder ve oyunu başlatır.

MUHAVERE (SÖYLEŞME): Önce Pişekâr ile Kavuklu arasında kısa birer konuşma olur. Sonra Kavuklu Pişekar’ın sözlerini ters anlayarak bir güldürü oluşur. Buna arzbar denir. Arzbardan sonra tekerleme başlar.

FASIL (OYUN): Asıl oyunun ortaya konduğu bölümdür. Bu bölümde Pişekâr ve Kavuklu dan başka Laz, Ermeni, Arnavut, Rum, Balama, Frenk, Fransız gibi tipler kendi şiveleriyle konuşturulur. Bunların konuşmaları ve kıyafetleri komedi unsuru oluşturur.

BİTİŞ: Pişekâr, Kavuklu ile kısa bir konuşma daha yapar. Sonra oyunun bittiğini ilan eder. Seyircilerden “Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola.” diyerek özür diler. Bir sonraki oyunun adını ve yerini bildirir.

MEDDAH

TARİHİ GELİŞİMİ: Ne zaman ve nerede ortaya çıktığı konusunda kesin bilgiler yoktur. Türklerin Müslüman olmadan, henüz Anadolu’ya yerleşmeden önce de güçlü bir hikâye anlatma kültürüne sahip oldukları bilinen bir gerçektir. Meddahlığın da bu kültürden doğduğu ve zamanla İslami unsurlarla da beslenerek özellikle yüzyılda Osmanlı kahvehane kültürünün oluşmaya başlamasıyla şekillendiği söylenebilir.

MEDDAHLIK SANATININ ÖZELLİKLERİ

• Meddah; metheden, öven, övücü anlamına gelir.
• Meddah, halkın rağbet ettiği mekanlarda, halkın malı olan hikayeleri, kendine özgü üslubuyla jest ve mimiklerden yararlanarak anlatan, anlattığı kişiyi canlandıran kişidir.
• Meddah, tek kişilik bir tiyatrodur, tiyatronun bütün kişilerini varlığında birleştiren bir aktördür.
• Meddahın anlatışını, günlük yaşamdaki olaylar, masallar, destanlar, halk hikâyeleri ve efsaneler oluşturur.
• Doğaçlamadır, yazılı bir metne bağlı değildir.
• Perdesi, sahnesi, dekoru, kostümü bir sanatkârda toplanmış bir temaşadır.
• Meddahlar, kahvehanelerde, konak ve saraylara kadar her kesimden topluluk önünde halk hikayelerini kendine özgü biçimde anlatırlar.
• Meddah oyununu canlandırırken bir mendil, bir baston, ve bir iskemleden yararlanır.
• Meddah bir sandalyeye oturarak dinleyicilerine hikâyeler anlatır. Saatlerce, günlerce ve haftalarca sürebilir.
• Ağız ve şive özelliklerine yer verir.
• Meddah oyunu dört bölümden oluşur.
• Usta- çırak geleneği ile devam eder.
• Günümüzdeki stand-uplara
• Güldürü ile birlikte daha çok ders vermeyi amaçlayan bir türdür.
• Gazanfer Özcan, İsmail Dümbüllü, Münir Özkul, Erol Günaydın, Ferhan Şensoy gibi isimler ünlü meddahlardandır.
• Cem Yılmaz, Ata Demirer, Yılmaz Erdoğan, Sunay Akın gibi isimler ise modern meddah sayılabilir.

KÖY SEYİRLİK OYUNLARI

Türk halkının binlerce yıldır düğünlerde bayramlarda, uzun kış gecelerinde ya da yılın belirli günlerinde halkın genellikle bolluk bereket sağlık ve yeni yılı karşılamak amacıyla oynadığı törensel içerikli oyunlardır. Zamanla köy hayatı içinde erimiş ve köy yaşamından unsurlarla beslenerek bugünkü biçimini almıştır. Köylü tiyatrosu, köy orta oyunu, köy temsilleri adıyla da bilinir.

KÖY SEYİRLİK OYUNLARININ ÖZELLİKLERİ

• Düğünlerde, bayramlarda ya da yılın belirli günlerinde genellikle köylülerin oyun yapma, oyun çıkarma adı altında bereket, bolluk, sağlık ve yeni yılı karşılamak gibi amaçlarla oynadığı törensel nitelikli oyunlardır.
• Kaynağı tarih öncesi devirlere ait ayinlere ve yaşama süreci içindeki günlük hayat sahnelerine dayanır. Çeşitli inanışların kaynaklık ettiği bir kültürün bir sentezi oyunlardır.
• Özel bir sahnesi yoktur. Köy meydanı, köy kahvesi yerlerde sergilenir.
• Sözlü geleneğe bağlıdır. Anonim bir özellik taşır.
• Profesyonel bir oyuncu kadrosu yoktur. Her yaştan köylü oyunda yeteneğine göre oyunda yer alabilir. Doğaçlama gelişir.
• Günümüzde az da olsa Anadolu’nun bazı yerlerinde hala oynanmaktadır.
• Oyunlarda zaman zaman davul, zurna gibi çalgılardan yararlanılır.
• Köse oyunu, Arap oyunu, Kız Kaçırma, Koç Katımı, Saya Gezme, Çömçe Gelin oyunu bilinen en önemli köy seyirlik oyunlarıdır.

ÖNEMLİ KÖY SEYİRLİK OYUNLARI

CEMAL OYUNU: Tohumun toprağa atıldığı ilk gün veya hasat sonunda köylüler tarafından oynanan oyundur.

KOÇ KATIMI: Hayvan yavrularının, kışın soğuğa ve açlığa dayanıksız oluşlarından dolayı yavrulama zamanlarının kontrol altına alınması oyunudur. Bir tür mevsimlik bayram niteliğindedir.

DEVE YÜZÜ, KOYUN YÜZÜ OYUNU: Hayvanın anne karnında tüylenmeye başladığı günlerde oynanan köy seyirlik oyunudur.

ÇÖMÇE GELİN OYUNU: Köylülerin yağmur yağması, köyün bereketlenmesi için oynadığı oyundur.

ARAP OYUNU: Daha çok düğünlerde oynanan bir tür köy seyirlik oyunudur.

KUKLA OYUNU

Karagözden daha eski olan kuklanın; Anadolu’ya Orta Asya’dan geldiği tahmin edilmektedir.

KUKLA OYUNUNUN ÖZELLİKLERİ

• İçine ip geçirilen kuklaların hareket ettirilmesiyle oynanan bir oyundur.
• Anadolu’da korçak, kudurcuk, kavurçak gibi isimlerle yaşayan kukla köy seyirlik oyunlarının en eskisidir.
• Kukla oyunu doğaçlama oynanır.
• Oyunda karşılıklı konuşma ve taklitlere yer verilir.
• Kukla oyunları müzik eşliğinde de oynatılabilir.
• Kukla oyunu konularını halk hikayelerinden, efsanelerden, Karagöz oyunu gibi türlerden almıştır.
• İp kuklası, el kuklası, araba kuklası, iskemle kuklası gibi türleri vardır.
• Kukla oyunu eski önemini yitirmekle birlikte çocuk tiyatrosu ve çocuk eğlencelerinde hala yaşatılmaya çalışılan bir türdür.
• Geleneksel Türk kukla oyunlarında başlıca iki karakter Bunlar İbişile İhtiyar’dır.

İBİŞ: kurnaz, hazır cevap, gözü açık, dilbaz bir karakterdir. Oyunda gerçek adı “Sadık” olmasına rağmen İbiş adı ile çağrılır. Farklı oyunlarda Tombul, Fıstık, Durmuş gibi isimler alır. Oyunda söz ve hareketleri ile komediyi sağlar.

İHTİYAR: Zengin insanı temsil eder. Oyunlarda İbiş’in efendisi, patronu rolündedir.

Bunların dışında sıradan insanı temsil eden Efe, Yahudi, Laz, Kötü, Cadaloz gibi belli yönleri ile ön plana çıkarılan tipler de vardır.

 

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU İLE MODERN TİYATRO ARASINDAKİ FARKLAR
GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU	MODERN TÜRK TİYATROSU
Teknoloji kullanılmaz.	Teknoloji kullanılır.
Provasızdır. Ön hazırlık yoktur.	Ön hazırlık çalışması vardır.
Tamamen doğaçlamadır.	Yazılı bir metin vardır.
Amatördür.	Profesyoneldir.
Kadın oyuncu yoktur. Zenne vardır.	Kadın oyunculara yer verilir.
Günümüzdeki sahne, perde ve dekor yoktur.	Sahne, perde ve dekor vardır.
Kişiler genellikle tiptir.	Çeşitli karakterler ve tipler olabilir.
Şive, ağız taklitleri ve yanlış anlamalar önemli yer tutar.	Konuya göre dil ve üslup kullanılır.
Daha çok halk çevresinde ortaya çıkmıştır.	Şehirli ve aydın çevresinde ortaya çıkmıştır.
Güldürü ögesi ön plandadır.	Her türlü dramatik ögeye yer verilir.
Usta-çırak geleneği ile öğrenilir ve yaşatılır.	Tiyatro okulları ve kursları bulunur.
Karagöz, orta oyunu, meddah, kukla, köy seyirlik gibi türleri vardır.	Trajedi, komedi, dram gibi türleri vardır.

KARAGÖZ OYUNU, ORTA OYUNU VE MEDDAH KARŞILAŞTIRILMASI
KARAGÖZ	MEDDAH	ORTA OYUNU
Beyaz bir perdeye ışık yansıtılmasıyla düzenlenen bir sahnede sergilenir.	Sahne olmaksızın bir topluluk karşısında anlatıma dayanır. Dekor kullanılmaz.	“Palanga” adı verilen bir meydan da “yenidünya” denilen bezsiz bir paravan, ve “dükkan” denilen bir kafeste halkın önünde oynanır.
Müzik kullanılır.	Müziksiz gerçekleştirilir.	Müzik kullanılır.
Belli tipler vardır. Güldürü unsurları Hacivat ve Karagöz adlı iki tipin yanlış anlamasına dayandırılır.	Meddahın anlattığı hikayedeki tipler, onun taklidiyle canlanır ve bu tipler değişebilir. Sürükleyici bir olay vardır.	Belirli tipler vardır. Güldürü unsurları Kavuklu ve Pişekar adlı iki tipin yanlış anlamasına dayandırılır.
Bir kişi (hayali) tarafından ses taklidi yapılarak sahnelenir.	Tek kişi sahnede ağız taklidi yaparak oyunu sahneler.	Gerçek kişiler tarafından sahnelenir.
Mukaddime, muhavere, fasıl, bitiş adlı dört bölümden oluşur.	Başlangıç, açıklama, senaryo ve bitiş olmak üzere dört bölümden oluşur.	Mukaddime, muhavere, fasıl, bitiş adlı dört bölümden oluşur.
Doğaçlamadır.	Doğaçlamadır.	Doğaçlamadır.
Yazılı bir metne bağlı kalınmaz.	Yazılı bir metne bağlı kalınmaz.	Yazılı bir metne bağlı kalınmaz.
Ses taklitlerine ve şivelere yer verilmiştir.	Ses taklitlerine ve şivelere yer verilmiştir	Ses taklitlerine ve şivelere yer verilmiştir.
Geleneksel Türk tiyatrosu türlerindendir.	Geleneksel Türk tiyatrosu türlerindendir.	Geleneksel Türk tiyatrosu türlerindendir.
Sözlü geleneğe bağlı olarak gelişmiştir.	Sözlü geleneğe bağlı olarak gelişmiştir.	Sözlü geleneğe bağlı olarak gelişmiştir.

 

TÜRK EDEBİYATINDA TİYATRO

• Edebiyatımızda modern anlamda tiyatro Tanzimat Dönemi’nde başlar. Bu döneme kadar geleneksel Türk tiyatro ürünleri olan Karagöz oyunu, Orta Oyunu, Meddah, Köy Seyirlik Oyunları ve Kukla ile tiyatronun boşluğu geleneksel anlatılarla doldurulmuştur.
• Osmanlı’da tiyatro yerine temaşa ifadesi kullanılmıştır.
• Modern Türk tiyatrosu ürünleri Tanzimat Dönemi’nde verilmeye başlanmıştır. Şinasi’nin yazığı tek perdelik töre komedisi olan ‘’Şâir Evlenmesi’’ adlı oyun Batı tiyatrosu özellikleri taşıyan ilk oyunumuzdur. Eserde görücü usulü evliliğin yanlışlıkları anlatılmaktadır. (Eser Tercüman-ı Ahval gazetesinde tefrika edilmiştir.)

Eserin Konusu: Batılı tutum ve davranışı, kılık ve kıyafetiyle pek sevilmeyen, eğitimli olmasına rağmen saf bir yapıya sahip Şair Müştak Bey, sevdiği Kumru Hanım&#;la, kılavuz ve yenge hanımlar aracılığıyla evlenmiştir. Nikah sonrasında kendisiyle evlendirilen kişinin, Kumru Hanım&#;ın çirkin ve yaşlı ablası Sakine Hanım olduğunu görünce önce bayılır sonra itiraz eder. Mahallelinin de işe karışmasıyla başına gelenleri kabul etme mecburiyetinde kalan Müştak Bey&#;in imdadına arkadaşı Hikmet Bey yetişir. Hikmet Bey&#;in mahalle imamına verdiği rüşvetle olay çözülür, yapılan hile sonuçsuz kalır. Sonunda muradına eren Müştak Bey Kumru Hanım&#;a kavuşur. Ancak Hikmet Efendi birbirleriyle görüşmeden evlenmeye kalkmanın sonucunun kötü olacağını söyler. Müştak Bey&#;in aklı başına gelir.

• Edebiyatımızda sahnelenen ilk tiyatro oyunu ise Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre adlı oyunudur. () (Eserin sahnelenmesinden sonra çıkan olaylardan dolayı yazar Kıbrıs’ın Magosa kentine sürgüne gönderilmiştir.)

Eserin Konusu: Gönüllü olarak orduya katılan İslam Bey, uzaktan sevmekte olduğu Zekiye ile vedalaşır. Sonradan Zekiye’nin de kendisine büyük aşkla bağlı olduğunu öğrenir. Zekiye’nin aşkı öyle büyüktür ki ayrılığa dayanamaz ve erkek elbisesi giyerek gönüllüler takımına karışır, Silistre’ye kadar gider. Silistre’de çatışmalar şiddetlenir. Kuşatma altında kalan askerlerden İslam Bey yaralanır ve ona kendini Âdem olarak tanıtan sevdiği kız Zekiye bakar. Yaralı olan İslam Bey, bir süre sonra Abdullah Çavuş ve Zekiye ile birlikte düşman cephanesini ateşlemek üzere yola çıkarlar. Dönüşlerinde düşmanın kuşatmayı kaldırıp çekildiğini görürler. Kumandan Sıtkı Bey’in ise Zekiye’nin öz babası olduğunu öğrenirler. Eserin sonunda savaş kazanılmış ve İslam Bey’le Zekiye’nin düğünleri yapılmıştır.

Tanzimat’ın birinci döneminde özellikleri

• Namık Kemal, sahnelenmek üzere yazdığı oyunlarla büyük dikkat çeker. Başta Namık Kemal olmak üzere Şemsettin Sami, Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan gibi sanatçılar dram ve komedi türünde oyunlar yazmıştır.
• Oyunlarda gelenek görenek, aile vatan gibi konular işlenmiştir. Komedilerde klasisizm dramlarda ise romantizm akımı etkili olmuştur.

KONU İLE İLGİLİ ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ

webgrid.co.uköz oyunuyla ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Giriş, muhavere, fasıl ve bitiş olmak üzere dört bölümü vardır.

B) Tuzsuz Deli Bekir; zengin, mirasyedi, çıtkırıldım bir tiptir ve İstanbul ağzıyla konuşur.

C) Kastamonulu, Rumelili, Bolulu gibi İstanbul’a iş aramaya gelmiş veya meslek edinmiş, yerleşmiş taşralı Türk tipleri vardır.

D) Yardak, Karagözcünün isteği doğrultusunda, perde gazelleri, şarkılar, türküler okur, tef çalar.

E) Çelebi, Frenk ve Zenne önemli tipler arasında yer alır.

 

I. Orta oyunu

II. Meddah

III. Trajedi

IV. Destan

webgrid.co.uk

webgrid.co.ukıdakilerden hangileri geleneksel Türk anlatıları arasında yer alan türlerden değildir?

A) I. ve II.    B) I. ve III.      C) II. ve III.    D) ve V.    E) IV. ve V.

 

3. Aşağıdakilerin hangisi Karagöz oyununun özelliklerinden biri değildir?

A) Ciddi ve ağırbaşlı bir hava taşıma

B) Müzikten yararlanma

C) Usta-çırak geleneği içinde sürdürülme

D) Tiplerin aynı kişi tarafından seslendirilmesi

E) Değişik ağız ve ses taklitlerine dayanma

 

4 .Orta oyunuyla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Erkekler tarafından canlandırılan kadın tipine “Zenne” adı verilir.

B) Başoyuncu, okumuş, orta sınıf şehirliyi temsil eden “Kavuklu”dur.

C) Herhangi bir metne bağlı kalınmadan doğaçlama olarak oynanır.

D) “Fasıl” oyunun asıl konusunun işlendiği bölümdür.

E) “Balama” ve “Frenk” oyuncu tiplerindendir.

Bu sayfayı Word Dosyası halinde indir

EDEBİYAT ÖĞRETMENİ

EMRAH UYSAL

 

kaynağı değiştir]

Ana madde: Orta oyunu

Orta oyunu, müzik, dans, taklit gibi unsurlardan da yararlanarak seyircinin ortasında oynanan doğaçlama oyunlardır. yüzyılın ikinci yarısından itibaren "Orta Oyunu" adı kullanılsa da ilk örnekleri ile var oluşunun daha öncelere dayandığı düşünülür.^[21] "Meydan-ı sühan" (söz oyunu) olarak da bilinen orta oyunu, kimi zaman açık havada, kimi zaman kapalı mekanda, "Palanga" adı verilen seyirciyle çevrili bir alanda oynanır. Oyun musiki ile açılır, dramatik temsilden önce köçekler veya curcunabazlar eşliğinde iki başkarakter Kavuklu ve Pişekar olmak üzere tüm oyuncuların katıldığı bir dans gösterisi, sonrasında asıl oyun başlar. Asıl oyun; Giriş, Muhavere (Söyleşme), Fasıl ve Bitiş bölümlerinden oluşur. Özel dekora, kusursuz ışıklandırmaya ve teferruatlı aksesuarlara ihtiyaç duyulmadan sahnelenir; seyircinin hayal gücü sahne plastiğinden beklenenleri tamamlar.^[21] yüzyılda Kavuklu Hamdi, Küçük Ismail, Abdürrezzak Abdi Efendi gibi ustalar eliyle geliştirilmiştir.^[22] Batı Tiyatrosu etkisi ile Ortaoyunu sahnelere taşınmış ve tulûat tiyatrosuna dönüşmüştür.

Kaynakça[değiştir

nest...

11865 11866 11867 11868 11869