Hz Davut Un Mührü
kaynağı değiştir]
Davud'un Kalkanı, II. Dünya Savaşı'ndaki Yahudi Soykırımı (Holokost) esnasında Naziler tarafından Yahudileri belli etmek amacıyla kullanılmıştır. 'da Polonya'nın Nazi Almanyası tarafından işgalinin ardından Yahudiler kimliklerini belli edecek işaretler takmaya mecbur edilmişlerdir. Bunlardan en çok bilineni sarı renkli, ortasında Yahudi yazan rozettir.
Magen David Adom (Kızılkalkan)[değiştir kaynağı değiştir]
"Magen David Adom" veya "Kızılkalkan", İsrail'in Kızılhaç veya Kızılay benzeri, tek resmi acil yardım servisidir. Magen David Adom, İbranice "Davud'un Kızıl Kalkanı" anlamına gelmektedir.
Ayrıca bakınız[değiştir ’li yıllarda Theodor Herlz’ in, Siyonistler tarafından kurulması planlanan İsrail Devleti’nin bayrağında yer almasını istediği 6 köşeli yıldız ambleminin mazisi aslında çokta yeni değildir. Tarih boyunca Müslüman Toplumlar başta olmak üzere farklı milletler ve kültürler tarafından kullanılan 6 köşeli yıldız figürü zamanla, özellikle ’den sonra İsrail Devleti’nin bayrağında kullanılmasıyla birlikte sadece İsrail oğullarıyla bağdaştırılıp unutulmaya yüz tutmuştur. Biz de bu yazımızda günümüzde İsrail’in hem ulusal hem dini bir sembol olarak kullanmaya devam ettiği 6 köşeli yıldızın aslında sadece İsrail ile özdeşleştirilemeyeceğine İslam, Türk ve Osmanlı kültüründe de ehemmiyetli bir unsur olduğuna dikkatleri çekeceğiz.
YAHUDİLER’DE 6 KÖŞELİ YILDIZ
İlk olarak günümüzde sadece Yahudilere ait olarak bildiğimiz bu amblemin Yahudiler nezdinde ki önemini ele almayı daha doğru bulduk. Yahudi geleneğine göre bu, yıldızın yapısı iki ana anlatımla açıklanmaktadır. (İlki üst kısma ait köşedir ki bu, sembolün dişi unsurudur ve &#;SU&#; olarak adlandırılır. Diğeri de alt kısma ait köşedir ve erkil (kendisine karşı gelinmesine dayanamayan) unsurudur. Bu da &#;ATEŞ&#; olarak tasvir edilir. Burada ima edilen su ve ateş, birlikte gizemli ve uyumlu bir düalite (ikili denge) veya düzenini disiplinli bir şekilde başarıyla neticelendiren sembol olarak yorumlanmıştır. Yahudiler kendilerine aydınlık bir gelecek, umut ve krallık vadettiğine inandığı bu amblemi Magen David (Davud’un Kalkanı) olarak nitelendirmektedir. Yahudi İlahiyatına göre Magen David şeklinin köşelerinde İbrahim, İshak, Yakup, Musa, Harun ve Davud Peygamberlerin ismi yazılıdır. Magen İbranice koruyucu, savunucu, muhafız eden anlamına gelmektedir. Yahudi bilginlerden nakledildiğine göre, Ulusu adına ‘Golyat’ adlı deve ile savaşan David’in kalkanının üzerinde bu şekil mevcuttu. Yahudi kimliğinin kazanmasında etkin rol oynayan bu figür yıllar sonra Prag Yahudi Cemaati tarafından onaylanıp (), kullanılmış ve Yahudilerin özel ve resmi sembolü olarak kabul edilmiştir. yılında İsrail’in kurulmasıyla bu şeklin yıllar evvel Theodor Herzl’in hayal ettiği gibi Devlet’in bayrağında da kullanıldı. &#;lerde İsrail’in Bet-El yöresindeki kazılarda M.Ö. 10 ila 20 yıllarına ait bir yapıda bulunan altı köseli yıldız şeklinden sonra özellikle Siyonist Yahudiler bu amblemi daha da yüceleştirip hayatlarının birçok sahasına taşıdılar. Böylece bizler bugün bu motifi sadece İsrail’e ait bir figür diye bilmekteyiz. Lakin aşağıda da ele alacağımız üzere hakikat böyle değildir.
İSLAM’DA 6 KÖŞELİ YILDIZ
6 köşeli yıldız İsrail’in bayrağına mıh gibi çakılı olunca tabi aslında sembolün bizim kültürümüze ait bir figür olduğu zihinlerimizden çoktan silinip gitmişti. Hatta son zamanlarda medyada çıkan münakaşalar olmasa, bu konu kültür ve sanat tarihçilerimiz tarafından tetkik edilmese 6 köşeli yıldız sembolünün asırlardır bizim kültürümüzde kadim bir yeri olduğu belki de aklımızın ucundan bile geçmezdi. Müslümanlar arasında Süleyman Mührü diye nitelendirilen 6 köşeli yıldız hakkında çeşitli menkıbeler bulunmaktadır. Bu menkıbelerin tamamı İslam’a uygun olarak örfleştiğinden Türkler başta olmak üzere İslam Devletleri tarafından Süleyman Mührü asırlarca kullanılmıştır.
Bazı Müslüman topluluklarda Hz.Süleyman Mührü’nün cennetten gelme olduğu inancı vardır. Mühür Cebrail tarafından Allah&#;ın emri ile önce Hz Davud&#;a getirilmiştir. İsrailoğulları&#;ndan bir peygamber olan Hz. Davud oğullarına on hikmetli sormuş ve yalnızca Hz Süleyman bu sorulara cevap verebilmiştir. Böylece 6 köşeli yıldız şeklini taşıyan bu yüzük babadan oğula intikal etmiş oldu. İslam inancında kökleşmiş olan bu hadise sebebiyle Süleyman Mührü İslam Kültüründe önemli bir yer edinmiştir.
Konu ile ilgili İslam Ansiklopedisi’nin bir maddesinde de şöyle bir menkıbe bulunmaktadır. Üzerinde 6 köşeli yıldız motifinin bulunduğu bu yüzüğün evvelde Hz. Âdem’e ait olduğu Hz. Âdem vefat edince Cebrail tarafından cennete getirildiği sonra yine Allah’ın emri ile Cebrail tarafından Hz. Süleyman’a verildiği nakledilmektedir. Hz. Süleyman ise bu yüzüğü mühür olarak her eserinde ve resmi yazışmasında kullanmıştır. Ekseriyeti dinimiz bağdaşan tüm bu rivayet ve hadiselere duyulan saygı, hürmet ve inançtan dolayı Süleyman Mührü, Müslüman halklar tarafından manevi bir değer olarak kültür mirasımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.
TÜRKLER’DE 6 KÖŞELİ YILDIZ
Yıllardır İsrailoğulları’na ait diye bildiğimiz bu sembolÖn Türk boylarında (Göktürklerden önceki devir), Tamga olarak daha sonra ki Türk Boylarında ise Çolpan Yıldızı diye adlandırılmıştır. Nitekim 6 köşeli yıldız Yahudilerden çok önce Türklerde; Karamanoğulları, Germiyanoğlulları ve Candaroğulları Beyliği’nin sancağında, Anadolu Selçukluların, Artukoğulların’ın, İlhanlılarınmimari eserlerinde(cami, sikke, konak vs.) ve kitabelerinde çokça amblem olarak kullanılmıştır. Hatta Anadolu’da ilk kurulan Türk devleti Danişmentlerin mezarlıklarında, Antalya ve çevresine yerleşen Teke Türkmenlerin ’in sancağında, Orta Avrupa’da İdil, Ural ve Alpler’ in tarihi eserlerinde, Anadolu ve Mezopotamya’da görülmüş farklı Türk Devletleri’nin damgalarında kullanıldığını yani Yahudilerin hiç uğrak yeri olmayan Türk kültüründe bu şekle rastlamaktayız. Halkı, askeri birlikleri, kullanılan resmi dili kısacası her bakımdan Türkler ’in izinin olduğu kurucusu Selahattin Eyyubi’nin olduğu Eyyubi Devleti tarafından bastırılan paranın arka yüzünde bu şekil yer almaktadır. Daha ilginci de şudur ki kimi Yahudiler ve Türkler’ in karşılaştırıldığı tarih araştırmaları sonucunda,Ural Dağları arasındaki steplerde imparatorluk kuran ve bildiğimiz gibi Musevi inancını benimseyen Hazar Türkleri, İmparatorluğu’nun bayrağına bu sembolü yerleştirmiştir. Nüfusunun %93’ünü Hazar Türkler ’inin oluşturduğu Musevi Kültürüne de Hazarlardan geçtiği yazılmaktadır. Bunu Evliya Çelebi Seyahatnamesinde de dile getirmektedir.
OSMANLI’DA 6 KÖŞELİ YILDIZ
İslam menşeli ve Türk asıllı ecdadımız Osmanlı imparatorluğu ’da 6 köşeli yıldızı hayatın her alanında motif olarak tatbik etmiştir. Osmanlı için mazisi İslam’a dayanan bu sembol; gücü, egemenliği ve manevi olarak korunmayı simgelemektedir. Osmanlılar da Hatem-i Süleyman diye adlandırmıştır. Hatem Osmanlı literatüründe mühür demektir. Yani Süleyman’ın mührü manasına gelmektedir. Süleyman’ın Mührü adı verilenbu şekliOsmanlı; cami kubbelerinde, mimari eserlerde, mezar taşlarında, anıtlarında, sancaklarda, kitabelerde ve özellikle manevi olarak zarar gelmesini engellediği inancına binaen hamamların iç ve dış kaplamalarında sıkça kullanmıştır.
Yine bu motifi Osmanlı İmparatorluğu’nun en önemli denizcilerinden Barbaros Hayrettin Paşa rüzgâra karşı korunmak, ona hükmedebilmek amacı ile sancağında kullanmıştır. Aynı şekilde Fatih Sultan Mehmet başta olmak üzere padişahların çoğu giymiş olduğu tılsımlı gömleğin üzerine bu sembolü nakşettirmiştir.
SONUÇ
Yazımızı nihayete erdirirsek,evrensel bir kültür ve medeniyet unsurumuz olan Hatem-i Süleyman tarihin farklı dönemlerinde başta İsrailoğulları olmak üzerehemen her millet tarafından kullanılmış ve kendi kültüründen doğan bir unsur gibi dış dünyayayansıtmıştır. Yarım asırdır İsrail kültürüne ait bir figür diyerek hafızalarımızdan sildiğimiz bu unsuru, mensup olduğumuz İslam kültür vemedeniyeti tasavvuru içerisinde kavramaya ve anlamaya çalışmak,silinen hafızalara yeniden ilmek ilmek işlemek bizim yegâne vazifemizdir. Kadim ve evrensel kültürümüzün bir parçası olan ve dün olduğu gibi bugün de gizemini koruyarak, tılsımını kültür ve sanata üfleyen Hatem-i Süleyman motifini yeniden hayatımızın her alanına tatbik edebilme temennisiyle vesselam.
Abdulkadir TOK
Davut Yıldızı-Mühr’ü Süleyman
“Bakmak”la, ”görmek” arasında büyük bir fark olduğuna inanırım. Herkes bakar ama herkes göremez ,özellikle de ayrıntıları&#; Oysa ki, ayrıntılar küçük nüanslarda gizlidir ve çoğu zaman olaylara, mekanlara, objelere ve tabii ki de insanlara ve yaşama anlam katan, zenginleştiren genellikle bu küçük ayrıntılardır.
Fotoğraf sanatı ile ilgilenen bir kişi olarak,son birkaç yıldır “detay “çekmeye de çalışıyorum. Tabii ki tarih ve tarihi yerler de ilgi alanıma girdiğinden, bu yerlerdeki detaylar da dikkat çekerek, ayrı bir araştırma konusu yaratıwebgrid.co.uk süre önce ,yerel bir gazetenin köşe yazılarından birinin içeriği olan “ Hala Sultan’da Davut Yıldızı” isimli yazıda, Davut Yıldızı’nın Hala Sultan Tekkesi’ndeki varlığı sorgulanıyordu..
Gezmeyi, görmeyi, keşfetmeyi ve öğrenmeyi yaşam felsefesi edinen bir kişi olarak, Hala Sultan Tekkesi’ni ilk ziyaret ettiğim yılında, bahse konu motif benim de dikkatimi çekmiş ve motifi hemen fotoğraflamıştım. Başka islami yerleri ziyaretlerimde de, farklı coğrafyalarda ve farklı tarihlerde Davut Yıldız’ı yine karşıma çıkmıştır. Daha doğrusu , sadece islami yerlerde değil, yazımda değinip örneklerini vereceğim birçok yerde, Davut Yıldızı’nı görmek mümkündür; yeterki bakmayı ve görmeyi başarabilelim.
Davut Yıldızı olarak da bilinen sembolün diğer adı Mührü Süleyman olup, Süleyman’ın Mührü anlamına gelmektedir. İngilizce’de ise , “Seal of David”, “Star of David”, “Davis’s Sheald” veya “Magen David” isimleriyle bilinmektedir. Çünkü Batı dünyasında, bildiğimiz çift üçgenin kesişimi olan Mühr-ü Süleyman aslında 5 kollu bir yıldızdır. 6 kollu yıldız ise, babası olan Davud Peygamberin kullandığı semboldür.
Aslında, altı kollu yıldız motifi ta Tunç Devri’nden itibaren Ortadoğu Coğrafyası’nda sıklıkla kullanılmış, ayrıca, Roma, İbrani, Asur, Bizans gibi eski medeniyetlerden kalan eserler üzerinde de yeralmıştır.Tüm bunların yanında, Eski Türklerin kullandığı on iki hayvanlı takvimde de bu yıldızı görmek mümkün. Yıldız, Mitolojik zamanlardan itibaren, bereket ve güç sembolü olarak sayılmış ve pagan toplumlarda dahi kutsal kabul edilmişwebgrid.co.uk, her devirde atfedilen anlam da bu yüzden değişip durmuştur. Altı yön, matematikte ilk mükemmel sayı, dünyanın altı günde yaratılışı, bereket ve bolluğun özü gibi anlamlar, bunlardan sadece birkaçı.. Kötü güçlerden korunmak için tılsım olarak kabul edilmesi ise, oldukça yaygın bir inanış olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hıristiyan ve Yahudiler arasında Mührü Süleyman’a “Davud Yıldızı” denilmektedir. Onlar, altıgen mührün üzerindeki yıldızın her bir köşesinde sıra ile İbrahim, İshak, Yakup, Musa, Harun ve Davud isimlerinin yazılı olduğuna inandıklarından, İsrail Devleti’nin Bayrağı üzerinde de hexagram bulunmasının sebebi budur.Mührün, İlahî himayeyi sembolize ettiğine inanan Yahudiler, bu şekli sancak ve flamalara, muskalara işlemişler, büyücülük tılsımı olarak sıklıkla kullanmaya başlamışlar, zamanla ona kudsiyet atfedilmiş ve özellikle dinî ikbal uğrunda kullanmışlardır.
Mührü Süleyman’ın bulunduğu yere şeytanın giremediğine dair halk inancından dolayı motif,İslam sanatında cami, tekke,kubbe ,mezar taşları gibi mekanların kubbe veya tavan nakışlarında,padişah gömlekleri, sancaklar ,giyim eşyaları ve takılarda ayrıca taş, ağaç, cam, kağıt gibi yüzeylerde de yaygın olarak kullanılmıştır.
Nitekim, yılında ziyaret ettiğim Tokat’ın Niksar İlçesinde de Süleyman Mührü, bazı camilerin taş işlemelerinde, kapı ve tavandaki ahşap süslemelerinde bazen 6, bazense 5 yıldızlı olarak; Selçuklulardan kalma meşhur Ahlat’taki mezar taşlarında ise, çokgenli yıldızlar olarak karşıma çıkmıştı.
Ön Türk Tarihinde iç içe geçmiş iki üçgenden oluşan altıgen yıldızın ‘‘Yaratan ve Yaratılan’’ı ifade ettiği belirtilmektedir. Bu yıldız Kuzey yıldızını simgelemekte ve Tanrı’nın yol göstericisi olarak kabul edilerek, kırmızı renkli sabit yıldız olarak isimlendirilmiştir.
İslam inancına göre, webgrid.co.uk’in Cennet’ten getirdiği üç şeyden biri olan Mührü Süleyman, tüm semavi dinlerce kutsal kabul edilmiştir. Tanrı tarafından, Hz. Süleyman’a rüzgar, cinler, akarsu gibi akan metaller, kuşlar ve insanlardan oluşan ordular tahsis edİldiğine, dünyayı imar ederken güzelliği ve adaleti kurduğuna inanılmaktadır.
Süleyman efsanesini doruğa çıkaran ise, yüzüktür. Tanrı’nın kendisine bir yüzük hediye ettiği söylenir. Bu öyle bir yüzüktür ki sayılı kişi ve meleklerin bildiği Tanrı’nın gizli ismini saklamaktadır. Tanrının bilinmeyen adı, yaratma ve hükmetme özellikleri içerir. Elbette bu tür bir efsane, güç düşkünü insanların başını döndürmeye yeter de artar bile. Kimi bilgilere göre Adem’in taşıdığı bir yüzüktür ve cennetten çıkarılırken onu Arşta bırakmıştır. Cebrail de daha sonra bu yüzüğü Tanrı’nın isteğiyle Hz. Süleyman’a getirmiştir.
Günümüzde ise sembolün daha çok, göğün ve yerin birleşimini temsil ettiğine inanılmaktadır. Aynı zamanda bir yönüyle insan varlığının maddi bedenini ve ruhunu, bundan oluşan bütünü, yukarı üçgen doğumu, aşağı üçgen ölümü, ikisi arasında kalan alan ise yaşamı, göğün ve yerin birleşimini, yukarıda ne ise ,aşağıda da öyledir düşüncesini, dişil ve eril prensipleri, maddi ve manevi değerlerin bütünlüğünü göstermektedir. Doğunun Yin ve Yang’ına benzer bir sembol olan Mührü Süleyman hakkında söyleyecek ,yazacak çok şey mevcuttur, ancak Hala Sultan Tekkesi’nde sembolün neden yer aldığı konusundaki soru işaretlerinin giderilmesine yönelik katkım olmuşsa, ne mutlu bana..
Ayşe Gökyiğit
kaynağı değiştir]
’li yıllarda Theodor Herlz’ in, Siyonistler tarafından kurulması planlanan İsrail Devleti’nin bayrağında yer almasını istediği 6 köşeli yıldız ambleminin mazisi aslında çokta yeni değildir. Tarih boyunca Müslüman Toplumlar başta olmak üzere farklı milletler ve kültürler tarafından kullanılan 6 köşeli yıldız figürü zamanla, özellikle ’den sonra İsrail Devleti’nin bayrağında kullanılmasıyla birlikte sadece İsrail oğullarıyla bağdaştırılıp unutulmaya yüz tutmuştur. Biz de bu yazımızda günümüzde İsrail’in hem ulusal hem dini bir sembol olarak kullanmaya devam ettiği 6 köşeli yıldızın aslında sadece İsrail ile özdeşleştirilemeyeceğine İslam, Türk ve Osmanlı kültüründe de ehemmiyetli bir unsur olduğuna dikkatleri çekeceğiz.
YAHUDİLER’DE 6 KÖŞELİ YILDIZ
İlk olarak günümüzde sadece Yahudilere ait olarak bildiğimiz bu amblemin Yahudiler nezdinde ki önemini ele almayı daha doğru bulduk. Yahudi geleneğine göre bu, yıldızın yapısı iki ana anlatımla açıklanmaktadır. (İlki üst kısma ait köşedir ki bu, sembolün dişi unsurudur ve &#;SU&#; olarak adlandırılır. Diğeri de alt kısma ait köşedir ve erkil (kendisine karşı gelinmesine dayanamayan) unsurudur. Bu da &#;ATEŞ&#; olarak tasvir edilir. Burada ima edilen su ve ateş, birlikte gizemli ve uyumlu bir düalite (ikili denge) veya düzenini disiplinli bir şekilde başarıyla neticelendiren sembol olarak yorumlanmıştır. Yahudiler kendilerine aydınlık bir gelecek, umut ve krallık vadettiğine inandığı bu amblemi Magen David (Davud’un Kalkanı) olarak nitelendirmektedir. Yahudi İlahiyatına göre Magen David şeklinin köşelerinde İbrahim, İshak, Yakup, Musa, Harun ve Davud Peygamberlerin ismi yazılıdır. Magen İbranice koruyucu, savunucu, muhafız eden anlamına gelmektedir. Yahudi bilginlerden nakledildiğine göre, Ulusu adına ‘Golyat’ adlı deve ile savaşan David’in kalkanının üzerinde bu şekil mevcuttu. Yahudi kimliğinin kazanmasında etkin rol oynayan bu figür yıllar sonra Prag Yahudi Cemaati tarafından onaylanıp (), kullanılmış ve Yahudilerin özel ve resmi sembolü olarak kabul edilmiştir. yılında İsrail’in kurulmasıyla bu şeklin yıllar evvel Theodor Herzl’in hayal ettiği gibi Devlet’in bayrağında da kullanıldı. &#;lerde İsrail’in Bet-El yöresindeki kazılarda M.Ö. 10 ila 20 yıllarına ait bir yapıda bulunan altı köseli yıldız şeklinden sonra özellikle Siyonist Yahudiler bu amblemi daha da yüceleştirip hayatlarının birçok sahasına taşıdılar. Böylece bizler bugün bu motifi sadece İsrail’e ait bir figür diye bilmekteyiz. Lakin aşağıda da ele alacağımız üzere hakikat böyle değildir.
İSLAM’DA 6 KÖŞELİ YILDIZ
6 köşeli yıldız İsrail’in bayrağına mıh gibi çakılı olunca tabi aslında sembolün bizim kültürümüze ait bir figür olduğu zihinlerimizden çoktan silinip gitmişti. Hatta son zamanlarda medyada çıkan münakaşalar olmasa, bu konu kültür ve sanat tarihçilerimiz tarafından tetkik edilmese 6 köşeli yıldız sembolünün asırlardır bizim kültürümüzde kadim bir yeri olduğu belki de aklımızın ucundan bile geçmezdi. Müslümanlar arasında Süleyman Mührü diye nitelendirilen 6 köşeli yıldız hakkında çeşitli menkıbeler bulunmaktadır. Bu menkıbelerin tamamı İslam’a uygun olarak örfleştiğinden Türkler başta olmak üzere İslam Devletleri tarafından Süleyman Mührü asırlarca kullanılmıştır.
Bazı Müslüman topluluklarda Hz.Süleyman Mührü’nün cennetten gelme olduğu inancı vardır. Mühür Cebrail tarafından Allah&#;ın emri ile önce Hz Davud&#;a getirilmiştir. İsrailoğulları&#;ndan bir peygamber olan Hz. Davud oğullarına on hikmetli sormuş ve yalnızca Hz Süleyman bu sorulara cevap verebilmiştir. Böylece 6 köşeli yıldız şeklini taşıyan bu yüzük babadan oğula intikal etmiş oldu. İslam inancında kökleşmiş olan bu hadise sebebiyle Süleyman Mührü İslam Kültüründe önemli bir yer edinmiştir.
Konu ile ilgili İslam Ansiklopedisi’nin bir maddesinde de şöyle bir menkıbe bulunmaktadır. Üzerinde 6 köşeli yıldız motifinin bulunduğu bu yüzüğün evvelde Hz. Âdem’e ait olduğu Hz. Âdem vefat edince Cebrail tarafından cennete getirildiği sonra yine Allah’ın emri ile Cebrail tarafından Hz. Süleyman’a verildiği nakledilmektedir. Hz. Süleyman ise bu yüzüğü mühür olarak her eserinde ve resmi yazışmasında kullanmıştır. Ekseriyeti dinimiz bağdaşan tüm bu rivayet ve hadiselere duyulan saygı, hürmet ve inançtan dolayı Süleyman Mührü, Müslüman halklar tarafından manevi bir değer olarak kültür mirasımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.
TÜRKLER’DE 6 KÖŞELİ YILDIZ
Yıllardır İsrailoğulları’na ait diye bildiğimiz bu sembolÖn Türk boylarında (Göktürklerden önceki devir), Tamga olarak daha sonra ki Türk Boylarında ise Çolpan Yıldızı diye adlandırılmıştır. Nitekim 6 köşeli yıldız Yahudilerden çok önce Türklerde; Karamanoğulları, Germiyanoğlulları ve Candaroğulları Beyliği’nin sancağında, Anadolu Selçukluların, Artukoğulların’ın, İlhanlılarınmimari eserlerinde(cami, sikke, konak vs.) ve kitabelerinde çokça amblem olarak kullanılmıştır. Hatta Anadolu’da ilk kurulan Türk devleti Danişmentlerin mezarlıklarında, Antalya ve çevresine yerleşen Teke Türkmenlerin ’in sancağında, Orta Avrupa’da İdil, Ural ve Alpler’ in tarihi eserlerinde, Anadolu ve Mezopotamya’da görülmüş farklı Türk Devletleri’nin damgalarında kullanıldığını yani Yahudilerin hiç uğrak yeri olmayan Türk kültüründe bu şekle rastlamaktayız. Halkı, askeri birlikleri, kullanılan resmi dili kısacası her bakımdan Türkler ’in izinin olduğu kurucusu Selahattin Eyyubi’nin olduğu Eyyubi Devleti tarafından bastırılan paranın arka yüzünde bu şekil yer almaktadır. Daha ilginci de şudur ki kimi Yahudiler ve Türkler’ in karşılaştırıldığı tarih araştırmaları sonucunda,Ural Dağları arasındaki steplerde imparatorluk kuran ve bildiğimiz gibi Musevi inancını benimseyen Hazar Türkleri, İmparatorluğu’nun bayrağına bu sembolü yerleştirmiştir. Nüfusunun %93’ünü Hazar Türkler ’inin oluşturduğu Musevi Kültürüne de Hazarlardan geçtiği yazılmaktadır. Bunu Evliya Çelebi Seyahatnamesinde de dile getirmektedir.
OSMANLI’DA 6 KÖŞELİ YILDIZ
İslam menşeli ve Türk asıllı ecdadımız Osmanlı imparatorluğu ’da 6 köşeli yıldızı hayatın her alanında motif olarak tatbik etmiştir. Osmanlı için mazisi İslam’a dayanan bu sembol; gücü, egemenliği ve manevi olarak korunmayı simgelemektedir. Osmanlılar da Hatem-i Süleyman diye adlandırmıştır. Hatem Osmanlı literatüründe mühür demektir. Yani Süleyman’ın mührü manasına gelmektedir. Süleyman’ın Mührü adı verilenbu şekliOsmanlı; cami kubbelerinde, mimari eserlerde, mezar taşlarında, anıtlarında, sancaklarda, kitabelerde ve özellikle manevi olarak zarar gelmesini engellediği inancına binaen hamamların iç ve dış kaplamalarında sıkça kullanmıştır.
Yine bu motifi Osmanlı İmparatorluğu’nun en önemli denizcilerinden Barbaros Hayrettin Paşa rüzgâra karşı korunmak, ona hükmedebilmek amacı ile sancağında kullanmıştır. Aynı şekilde Fatih Sultan Mehmet başta olmak üzere padişahların çoğu giymiş olduğu tılsımlı gömleğin üzerine bu sembolü nakşettirmiştir.
SONUÇ
Yazımızı nihayete erdirirsek,evrensel bir kültür ve medeniyet unsurumuz olan Hatem-i Süleyman tarihin farklı dönemlerinde başta İsrailoğulları olmak üzerehemen her millet tarafından kullanılmış ve kendi kültüründen doğan bir unsur gibi dış dünyayayansıtmıştır. Yarım asırdır İsrail kültürüne ait bir figür diyerek hafızalarımızdan sildiğimiz bu unsuru, mensup olduğumuz İslam kültür vemedeniyeti tasavvuru içerisinde kavramaya ve anlamaya çalışmak,silinen hafızalara yeniden ilmek ilmek işlemek bizim yegâne vazifemizdir. Kadim ve evrensel kültürümüzün bir parçası olan ve dün olduğu gibi bugün de gizemini koruyarak, tılsımını kültür ve sanata üfleyen Hatem-i Süleyman motifini yeniden hayatımızın her alanına tatbik edebilme temennisiyle vesselam.
Abdulkadir TOK
Davut Yıldızı-Mühr’ü Süleyman
“Bakmak”la, ”görmek” arasında büyük bir fark olduğuna inanırım. Herkes bakar ama herkes göremez ,özellikle de ayrıntıları&#; Oysa ki, ayrıntılar küçük nüanslarda gizlidir ve çoğu zaman olaylara, mekanlara, objelere ve tabii ki de insanlara ve yaşama anlam katan, zenginleştiren genellikle bu küçük ayrıntılardır.
Fotoğraf sanatı ile ilgilenen bir kişi olarak,son birkaç yıldır “detay “çekmeye de çalışıyorum. Tabii ki tarih ve tarihi yerler de ilgi alanıma girdiğinden, bu yerlerdeki detaylar da dikkat çekerek, ayrı bir araştırma konusu yaratıwebgrid.co.uk süre önce ,yerel bir gazetenin köşe yazılarından birinin içeriği olan “ Hala Sultan’da Davut Yıldızı” isimli yazıda, Davut Yıldızı’nın Hala Sultan Tekkesi’ndeki varlığı sorgulanıyordu..
Gezmeyi, görmeyi, keşfetmeyi ve öğrenmeyi yaşam felsefesi edinen bir kişi olarak, Hala Sultan Tekkesi’ni ilk ziyaret ettiğim yılında, bahse konu motif benim de dikkatimi çekmiş ve motifi hemen fotoğraflamıştım. Başka islami yerleri ziyaretlerimde de, farklı coğrafyalarda ve farklı tarihlerde Davut Yıldız’ı yine karşıma çıkmıştır. Daha doğrusu , sadece islami yerlerde değil, yazımda değinip örneklerini vereceğim birçok yerde, Davut Yıldızı’nı görmek mümkündür; yeterki bakmayı ve görmeyi başarabilelim.
Davut Yıldızı olarak da bilinen sembolün diğer adı Mührü Süleyman olup, Süleyman’ın Mührü anlamına gelmektedir. İngilizce’de ise , “Seal of David”, “Star of David”, “Davis’s Sheald” veya “Magen David” isimleriyle bilinmektedir. Çünkü Batı dünyasında, bildiğimiz çift üçgenin kesişimi olan Mühr-ü Süleyman aslında 5 kollu bir yıldızdır. 6 kollu yıldız ise, babası olan Davud Peygamberin kullandığı semboldür.
Aslında, altı kollu yıldız motifi ta Tunç Devri’nden itibaren Ortadoğu Coğrafyası’nda sıklıkla kullanılmış, ayrıca, Roma, İbrani, Asur, Bizans gibi eski medeniyetlerden kalan eserler üzerinde de yeralmıştır.Tüm bunların yanında, Eski Türklerin kullandığı on iki hayvanlı takvimde de bu yıldızı görmek mümkün. Yıldız, Mitolojik zamanlardan itibaren, bereket ve güç sembolü olarak sayılmış ve pagan toplumlarda dahi kutsal kabul edilmişwebgrid.co.uk, her devirde atfedilen anlam da bu yüzden değişip durmuştur. Altı yön, matematikte ilk mükemmel sayı, dünyanın altı günde yaratılışı, bereket ve bolluğun özü gibi anlamlar, bunlardan sadece birkaçı.. Kötü güçlerden korunmak için tılsım olarak kabul edilmesi ise, oldukça yaygın bir inanış olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hıristiyan ve Yahudiler arasında Mührü Süleyman’a “Davud Yıldızı” denilmektedir. Onlar, altıgen mührün üzerindeki yıldızın her bir köşesinde sıra ile İbrahim, İshak, Yakup, Musa, Harun ve Davud isimlerinin yazılı olduğuna inandıklarından, İsrail Devleti’nin Bayrağı üzerinde de hexagram bulunmasının sebebi budur.Mührün, İlahî himayeyi sembolize ettiğine inanan Yahudiler, bu şekli sancak ve flamalara, muskalara işlemişler, büyücülük tılsımı olarak sıklıkla kullanmaya başlamışlar, zamanla ona kudsiyet atfedilmiş ve özellikle dinî ikbal uğrunda kullanmışlardır.
Mührü Süleyman’ın bulunduğu yere şeytanın giremediğine dair halk inancından dolayı motif,İslam sanatında cami, tekke,kubbe ,mezar taşları gibi mekanların kubbe veya tavan nakışlarında,padişah gömlekleri, sancaklar ,giyim eşyaları ve takılarda ayrıca taş, ağaç, cam, kağıt gibi yüzeylerde de yaygın olarak kullanılmıştır.
Nitekim, yılında ziyaret ettiğim Tokat’ın Niksar İlçesinde de Süleyman Mührü, bazı camilerin taş işlemelerinde, kapı ve tavandaki ahşap süslemelerinde bazen 6, bazense 5 yıldızlı olarak; Selçuklulardan kalma meşhur Ahlat’taki mezar taşlarında ise, çokgenli yıldızlar olarak karşıma çıkmıştı.
Ön Türk Tarihinde iç içe geçmiş iki üçgenden oluşan altıgen yıldızın ‘‘Yaratan ve Yaratılan’’ı ifade ettiği belirtilmektedir. Bu yıldız Kuzey yıldızını simgelemekte ve Tanrı’nın yol göstericisi olarak kabul edilerek, kırmızı renkli sabit yıldız olarak isimlendirilmiştir.
İslam inancına göre, webgrid.co.uk’in Cennet’ten getirdiği üç şeyden biri olan Mührü Süleyman, tüm semavi dinlerce kutsal kabul edilmiştir. Tanrı tarafından, Hz. Süleyman’a rüzgar, cinler, akarsu gibi akan metaller, kuşlar ve insanlardan oluşan ordular tahsis edİldiğine, dünyayı imar ederken güzelliği ve adaleti kurduğuna inanılmaktadır.
Süleyman efsanesini doruğa çıkaran ise, yüzüktür. Tanrı’nın kendisine bir yüzük hediye ettiği söylenir. Bu öyle bir yüzüktür ki sayılı kişi ve meleklerin bildiği Tanrı’nın gizli ismini saklamaktadır. Tanrının bilinmeyen adı, yaratma ve hükmetme özellikleri içerir. Elbette bu tür bir efsane, güç düşkünü insanların başını döndürmeye yeter de artar bile. Kimi bilgilere göre Adem’in taşıdığı bir yüzüktür ve cennetten çıkarılırken onu Arşta bırakmıştır. Cebrail de daha sonra bu yüzüğü Tanrı’nın isteğiyle Hz. Süleyman’a getirmiştir.
Günümüzde ise sembolün daha çok, göğün ve yerin birleşimini temsil ettiğine inanılmaktadır. Aynı zamanda bir yönüyle insan varlığının maddi bedenini ve ruhunu, bundan oluşan bütünü, yukarı üçgen doğumu, aşağı üçgen ölümü, ikisi arasında kalan alan ise yaşamı, göğün ve yerin birleşimini, yukarıda ne ise ,aşağıda da öyledir düşüncesini, dişil ve eril prensipleri, maddi ve manevi değerlerin bütünlüğünü göstermektedir. Doğunun Yin ve Yang’ına benzer bir sembol olan Mührü Süleyman hakkında söyleyecek ,yazacak çok şey mevcuttur, ancak Hala Sultan Tekkesi’nde sembolün neden yer aldığı konusundaki soru işaretlerinin giderilmesine yönelik katkım olmuşsa, ne mutlu bana..
Ayşe Gökyiğit