Iran Da Benzin Ne Kadar Zam Geldi

Ahvaz, Hürremşehr, Bircend, Meşhed, Geçsaran, Sircan, Bender Abbas, İsfahan ve Şiraz kentlerinde sokağa çıkan halk, benzine yapılan zamma tepki gösterdi.

Göstericiler araç sahiplerini kontak kapatmaya çağırırken, İsfahan ve Kirman eyaletine bağlı Sircan kentinde benzin istasyonu ateşe verildi.

Bunun üzerine Tahran başta olmak üzere bazı şehirlerde güvenlik güçleri benzin istasyonlarının önünde önlem aldı.

Meşhed kentinde ise güvenlik güçleri göstericileri müdahale ederek dağıttı.

Ruhani'den zamla ilgili açıklama

Bu arada Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, 4 yıldır benzine zam yapmadıklarını belirterek, artışın halkın menfaatleri doğrultusunda ve dar gelirli vatandaşlara yardım amacıyla yapıldığını ifade etti.

Ruhani, ekonomik krize rağmen hükümetin artıştan kazanç elde etmeyi amaçlamadığını ve tüm gelirin 60 milyon kişiye dağıtılacağını vurguladı.

İran Ulusal Petrol Ürünleri Dağıtım Şirketinin daha önce yaptığı açıklamaya göre, devlet tarafından sübvanse edilen benzinin litresi, aylık 60 litreye kadar bin tümenden (50 kuruş) bin tümene (75 kuruş) yükseltilmişti. Araç başına bir ay içinde 60 litreden fazla benzin alınması halinde benzinin litre fiyatı 3 bin tümene (1,5 TL) çıkartılmıştı.

Dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip ülkelerinden İran'da araç başına ayda 60 litre benzin devlet tarafından sübvanse ediliyor.

İran’da hükümetin benzine yaptığı yaklaşık yüzde 'lük zam, 'bardağı taşıran damla' oldu.

Geçtiğimiz ay araç sahiplerinin başkent Tahran’da kontak kapatmasıyla başlayan ufak çaplı gösteriler ülke geneline yayıldı. Özellikle sokağa inen gençler, sadece benzin fiyatlarını değil, yolsuzluktan, kötü ekonomik gidişata kadar birçok konuyu eleştiriyor.

Buna karşılık dört yıldır benzine ilk kez zam yapıldığını belirten Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, “Zamdan pay alma niyetimiz yok” diyerek elde edilecek gelirin yine İran halkı için kullanılacağını duyurdu. Dini lider Ayetullah Ali Hamaney, benzin zammını savunarak, protestoların devrim karşıtları ve İran düşmanları tarafından desteklendiğini söyledi. Gösterilerin birçok kente yayılması üzerine "göz dağı" veren İçişleri Bakanı Abdurrıza Rahmani Fazli da “Böyle devam ederse müdahale ederiz” dedi.

Protestocular geri adım atmıyor

Sayıları her geçen gün artan protestocular talepleri karşılanıncaya kadar da geri adım atmayacağa benziyor. Hükümetin zamdan elde edilecek gelirin bir kısmının dar gelirli kişilere dağıtılacağını açıklaması sokaklarda tansiyonu düşürmeye yetmedi.

Ülkeden gelen son haberler de bu yönde. Yerel haber ajansları, Tahran, Kirmanşah, Hürremabad, Ahvaz, Şiraz, Yezd, Meşhed, İsfahan, Kerec, Tebriz, Behbehan, Kaimşehr, Kazrun, İslamşehr ve Şehriyan başta olmak üzere birçok kentte protestoların devam ettiğini, bu kentlerde ’den fazla banka, onlarca benzin istasyonu, mağaza ve kamu binasının ateşe verildiğini duyurdu.

Ne olmuştu?

Protestoların kıvılcımını ateşleyen benzim zammı, hakkında yolsuzluk iddiaları bulunan İran Ulusal Petrol Ürünleri Dağıtım Şirketi’nin devlet tarafından sübvanse edilen aylık 60 litreye kadar benzinin litresini bin tümenden (0,50 TL) bin tümene (0,75 TL) yükseltmesiyle başladı. Araç başına bir ay içinde 60 litreden fazla benzin alınması halinde benzinin litre fiyatı 3 bin tümene (1,5 TL) çıkartılmıştı.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, petrol satışının kısıtlamalarla karşı karşıya kaldığını ve dar gelirli vatandaşlara yardım etmek amacıyla benzin fiyatını artırdıklarını söyledi. Ruhani, "Petrol satışımız kısıtlamalarla karşı karşıya, bu sorunlar olmasa da petrol parası ihtiyacı karşılamıyor. yılında milyar dolar petrol gelirimiz vardı fakat şartlar bugün farklı." ifadelerini kullandı.

Cumhurbaşkanı ayrıca "Benzinin ucuz olmasından asıl kazançlı çıkanlar kaçakçılar oluyor. Benzinin gerçek fiyatı 6 bin tümendir fakat biz bin tümene satıyoruz." dedi.

“Yolsuzluk petrokimya sektöründe de var”

Cumhurbaşkanının açıklamaları her ne kadar halkı yatıştırmaya yönelik olsa da, protestocular devletin her kademesinde var olduğunu iddia ettiği yolsuzluğun petrokimya sektörüne de sıçradığını söylüyor. Bu sene başında da İran'da döviz, petrokimya ve otomotiv gibi sektörlerde yolsuzluğa karıştıkları gerekçesiyle en az kişi tutuklanmış; kişiye ise yurt dışına çıkış yasağı getirilmişti.

Protestoculara göre, tutuklamalara rağmen yolsuzluk sürüyor.

İran, Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün (Transparency International) yılı Yolsuzluk Algı Endeksi'nde, ülke arasında 28 puan ile 'inci sırada yer almıştı.

Ekonomik daralma ve işsizlik

Hali hazırda ABD’nin yaptırımları nedeniyle zor günler geçiren İran’da enflasyon yüzde 40 seviyesinde. Ülkenin bu yıl sonunda yüzde 9 daralması bekleniyor.

21 Mart Mart tarihlerine ilişkin raporlara göre ülkede işsizlik erkeklerde yüzde 10,4; kadınlarda ise yüzde 18,9 olarak ilan edildi. 2,25 milyon erkeğin, 1,01 milyon kadının işsiz olduğunun belirtildiği açıklamada, genel işsizlik oranının bir önceki yıla göre yüzde 0,1 artarak %12 olduğu duyuruldu. yaş arasındaki genç işsizliği oranı ise yüzde 27,7 olarak açıklandı.

Uzmanlar ise işsizliğin rakamlara yansıyanın çok daha ötesinde olduğunu söylüyor. Onlara göre ülkeyi "kasıp kavuran" sorunun en büyük nedeni istikrarsız büyüme, yetersiz yatırımlar, başarısız eğitim politikaları ve yolsuzluk.

Bu sırada ülkede tazminatsız işten atılan kişiler her geçen dün artıyor. İranlı İşçiler Haber Ajansı’na (ILNA) göre, sadece ağustos ayında HEPCO’da çalışan yüzlerce işçi, maaş ve sosyal haklarını alamadıkları gerekçesiyle işten atılmıştı.

Ülke sık sık işçi eylemlerine de sahne oluyor.

Sokağın asıl gündemi: Genel zamlar

İran’da zamlar sadece petrole yapılmıyor. Yaptırımlar, kötü ekonomik gidişat ve yolsuzluk ülkenin günlük yaşamı üzerinde ve sokakta da hissediliyor.

Haziran ayında Tahran'da kiralar bir yılda yüzde 'den fazla arttı. Kırmızı et 60 tümenden tümene yükselirken, meyve, sebze ve tüm gıda ürünlerinin fiyatları da katına çıktı. Aynı zamanda araba yedek parçaları da kat zamlandı.

İçme suyu krizi

Protestolar sırasında atılan sloganlar arasında ülkedeki su sorunu da var. Hali hazırda coğrafi konumu itibarıyla oldukça sıcak bir bantta bulunan İran’da yağışın ve su kaynaklarının azalmasıyla ortaya çıkan kuraklık, ülkede büyük bir içme suyu sorununa yol açıyor.

Huzistan, Sistan ve Belucistan, Rezevi Horasan, İsfahan, Şiraz, Bender Abbas, Kirman ve Meşhed'de şiddetli kuraklık görülüyor. Yetkililer geçtiğimiz sene halkın yüzde 40'ının içme suyu sıkıntısıyla karşı karşıya olduğunu açıklamıştı.

Kuraklıkla birlikte yaşanan su kesintilerini protesto eden halk da sık sık gösteriler düwebgrid.co.ukçtiğimiz sene de Huzistan eyaletinde yüzlerce kişi, içtiği kirli sudan zehirlenmişti. Musluklardan da tuzlu su akması nedeniyle halk, tankerlerden su satın almak zorunda kalıyor.

İran'daki su sorununun nedeni her ne kadar küresel iklim değişikliği ile açıklansa da ülkede artan nüfusun dengesiz şekilde dağılması ve tarım alanlarının plansız şekilde sulanması su sorunun başlıca nedenleri arasında gösterilebilir.

Tahran’da hava kirliliğine çözüm bulunamadı

Protestocuların eleştirdiği konulardan biri de Tahran'daki hava kirliliği.

Kirliliğin yüksek seviyelerde seyretmesi nedeniyle sık sık ilk ve orta dereceli okullarda eğitime ara verilmesi de halkı öfkelendiren sebepler arasında.

Yetkililer belli günlerde plaka rakamına göre araçların trafiğe çıkmasına izin vererek başkentteki hava kirliliğinin önüne geçmeye çalışıyor. Fakat protestocular, önlemlerin yetersiz olduğundan ve araçlardaki egzos muayene ölçümlerinin iyi yapılmadığını söylüyor.

Kent, dünya genelindeki hava kirliliği sıralamasında ilk 12 şehir arasında yer alıyor.

ABD'nin yaptırımları nedeniyle ilaçlar da zamlanıyor

İnsan Hakları İzleme Örgütü yayınladığı son raporunda, Trump yönetiminin Tahran’a uyguladığı yaptırımlar nedeniyle halkın kemoterapi ilaçları gibi hayat kurtaracak bazı ilaçlara ulaşamadığını ortaya koydu.

İran ilaç üretiminde ülkenin temel ihtiyacının önemli bir kısmını karşılasa da ithal edilen ilaçlar oldukça fazla. Ülkede üretilen ilaçların üçte biri ithal malzemelere bağımlı. ABD yaptırımları da hem ilaçlara erişimi engelliyor. Hem de fiyatların zamlanmasına neden oluyor.

Bir Türk vatandaşı, İran'da 30 TL'ye karşılık gelen bin tümenle 33 litre benzin alıp sosyal medyada paylaştı. Aynı litredeki benzini Türkiye'de almak için TL ödemek gerekiyor. Aradaki farkın bu denli yüksek olması birçok kişiyi şaşırttı
Türkiye'de benzin ve motorine gelen zamların ardından vatandaşlar da araçlarının depolarını doldurma konusunda sorunlar yaşamaya başladı. TikTok'ta bir İran vatandaşı, bin tümene karşılık gelen 30 TL ile ne kadar benzin alınabileceğini gösteren bir video hazırladı LİTRE BENZİN ALDISosyal medya kullanıcısı 30 TL karşılığında 33 litre benzin aldı. Benzinin litresi TL olan Türkiye'de ise aynı depo TL'ye doluyor. İran'da benzinin litresinin 1 liranın üzerine bile çıkmadığı görüldü. SON ZAM 4 GÜN ÖNCE GELDİ40 kuruşluk LPG otogaz zammı ve 80 kuruşluk motorin zammından sonra bir büyük zam da benzine gelmişti. Haber

webgrid.co.uk

İranlı Öğrenciler Haber Ajansı'na (ISNA) göre, İran Ulusal Petrol Ürünleri Dağıtım Şirketi Genel Müdürü Emri Vekilzade, yaptığı açıklamada, "Zam öncesi günlük 98 milyon bin litre olan benzin tüketimi, zamdan sonra 76 milyon bin litreye geriledi" ifadesini kullandı.

Vekilzade, geçen yılın aynı döneminde ise benzin tüketiminin 89 milyon bin litre olduğunu hatırlattı.

YÜZDE ZAM PROTESTOLARA YOL AÇTI

ABD yaptırımlarının da etkisiyle ekonomik açıdan zor günler geçiren İran halkı, 15 Kasım'da Yargı Erki Başkanı, Meclis Başkanı ve Cumhurbaşkanı'ndan oluşan Ekonomi Koordinasyon Yüksek Konseyinin kararıyla benzine yüzde zam yapıldığının açıklanmasının ardından protestolara başlamıştı.

Ülkenin birçok kentinde 3 gün süren gösterilerde kamu binaları, bankalar, benzin istasyonları tahrip edilmiş, marketler yağmalanmıştı. Gösterilerle ilgili olduğu öne sürülen 7 bin kişinin gözaltına alındığı belirtilirken, Uluslararası Af Örgütü gösterilerde en az kişinin öldüğünü açıklamıştı.

Türkiye'de benzin ve motorine gelen zamların ardından vatandaşlar da araçlarının depolarını doldurma konusunda sorunlar yaşamaya başladı. TikTok'ta bir kullanıcı, bin tümene karşılık gelen 30 TL ile ne kadar benzin alınabileceğini gösteren bir video hazırladı.

33 LİTRE BENZİN ALDI

Sosyal medya kullanıcısı, 30 TL karşılığında 33 litre benzin aldı. Benzinin litresi TL olan Türkiye'de ise aynı depo TL'ye doluyor. İran'da benzinin litresinin 1 liranın üzerine bile çıkmadığı görüldü.

SON ZAM 4 GÜN ÖNCE GELDİ

40 kuruşluk LPG otogaz zammı ve 80 kuruşluk motorin zammından sonra bir büyük zam da benzine gelmişti. Artışın ardından Ankara'da ortalama 14,56 liradan satılan benzinin litre fiyatı 15,27 lira oldu. İstanbul'da 14,47 liradan 15,18 liraya yükselen benzinin litresi, İzmir'de ise 14,58 liradan 15,29 liraya çıktı.

Son Dakika›Ekonomi›İran'da 33 litre benzin için 30 TL ödedi, görenler gözlerine inanamadı - Son Dakika

İran'da 15 Kasım Cuma günü, üyeleri Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı ve Yargı Başkanı olan Ekonomi Koordinasyonu Yüksek Konseyinin kararıyla benzine kademeli olarak zam yapıldı. Bir süredir gündemde olmasına rağmen sürekli ertelenen zam kararına göre litre benzin fiyatı 60 litreye kadar bin tümene (75 kuruş) çıkarken bu rakam 60 litre üzeri benzin alımlarında 3 bin tümen olarak belirlendi. Akaryakıt tüketiminin had safhada olduğu ve akaryakıtın sürekli artan yaşam masrafları arasında İranlıların en rahat eriştiği kalemlerden biri olduğu ülkede zam kararı geniş çaplı protestolara neden oldu. Her ne kadar rakamlar teyide muhtaç olsa da gösterilerde protestoculardan ve güvenlik güçlerinden çok sayıda can kaybı yaşandığı gibi ağır maddi hasarlar da oluştu. Ülkede süregiden olumsuz ekonomik tablo ve artan ABD baskısı hesaba katıldığında mevcut ortamda bu zammın yapılmasının siyaseten isabetsiz bir karar olduğu ortada. Kaldı ki dört yıldır benzine zam yapmayan Ruhani hükümeti bu kararın yükünü tek başına üstlenmekten kaçındı ve karar da bir hükümet kararı değil devlet politikası olarak çıkmış oldu. Beki de sorun tam da burada yatıyor.

İran'da uzun süredir devlet milletin reflekslerini okuyamıyor yahut teşhisi yapsa da siyasal sisteme hakim olan paradigma gerekli adımların atılmasını zorlaştırıyor. Bu paradigmada iki nokta özellikle önemli.

Birincisi, Muhammed Rıza Şah'ın 'da büyük halk hareketleriyle devrildiği ülkede her ne kadar anayasanın giriş bölümünde dahi halkın bu ayaklanmalardaki rolü, halkın farkındalığına ve bilincine atfedilse de bu olgu, İran İslam Cumhuriyeti'nin de benzer bir durumla karşılaşmaması için sisteme hakim unsurların toplumsal hareketler konusunda her zaman teyakkuzda olmasını beraberinde getirdi.

İkinci husus da bunu perçinledi. İran'daki siyasal sistem kuruluşundan itibaren ABD öncülüğünde uluslararası baskıya maruz kaldı ve benzin protestolarında da görüldüğü üzere "dış mihrak" vurgusu zaman zaman ülkedeki fiili sorunlardan sarfınazar edilmesine neden oldu. Bütün bunlar dikkate alındığında hakim paradigma ekseninde son benzin protestoları olağan olaylar olarak değerlendirilebilir.

Olağandışının olağanlaşması

Ülke çapına yayılan ve birçok kentin sokaklarında görülen protestolarda şimdiye dek yaşanan gösterilerde olduğu gibi bu defa da ekonomik ve siyasal sloganlar iç içe geçti. 82 milyonluk İran'da yoksulluk sınırının altında yaşayan milyonlarca insan bulunuyor. Yüksek enflasyon ve artan işsizlik oranlarıyla karşı karşıya bulunan düşük gelirli kesimler, İran ekonomisinde Ağustos 'de yeniden başlayan ABD yaptırımları nedeniyle yaşanan ve bu sene için yüzde 9,5 oranında olacağı tahmin edilen daralmadan da fazlasıyla etkileniyor. Olağan koşullarda dahi geçimin özellikle Tahran gibi büyük kentlerde zorlaştığı ve geride kalan yılda enflasyonun yüzde 40'tan fazla olduğu ülkede Ruhani hükümetinin aşamayacağı kadar önemli ekonomik problemler var. yılında ilk kez göreve seçildiğinde İran'ı uluslararası izolasyondan kurtararak ekonomik sorunlara çözüm üretme vaadinde bulunan Ruhani, beklentilerini nükleer anlaşmaya bağlamanın faturasını ödüyor. Gelinen nokta itibarıyla artık Ruhani'den beklentiler asgariye inmiş durumda. Hatta son protestolar konusunda güvenlikçi ve faturayı dış güçlere kesen söylemlerinden dolayı, cumhurbaşkanlığından önce on altı yıl süreyle ülkenin kritik kurumlarından Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreterliği yapmış olan Ruhani'nin "fabrika ayarlarına" dönerek siyaseten muhafazakarlaştığı yorumları da yapıldı. Diğer bir ifadeyle Ruhani de İran siyasetinin olağan akışına kapılmış duruyor. Ancak esasen ortada olağandışı bir durum var.

Daralan siyasal alan

İran otomobil ve motosiklet kullanımının son derece yaygın olduğu bir ülke. Öyle ki bu durum özellikle Tahran'da hava kirliliğini oldukça olumsuz yönde etkiliyor. Ancak İran'da motorlu vasıtalar aynı zamanda bir özgürlük aracı. Çevre yollarında ve şehirlerarası yollarda araçlarında özgürce seyahat eden İranlıların bu imkanının kısıtlanması büyük bir sorun. Buna bir de protestolarda görüldüğü üzere internet kısıtlanması eklenince bilhassa genç İranlıların büyük bölümü özgürlük alanlarının can alıcı şekilde daraldığını hissediyor. Ayrıca, iş çıkışlarında şahsi aracıyla birkaç saat kaçak taksicilik yapan birçok İranlı bu yolla ek gelir de elde ediyor. Benzin zamlarıyla bu alandaki kar marjı da azalıyor. Dolayısıyla İranlılar açısından benzin zammı yalnızca bir akaryakıt zammından ibaret değil.

Rasfancani'nin cumhurbaşkanı seçildiği yılından günümüze İran, neo-liberal ekonomi politikalarıyla popülist yaklaşımlar arasında gidip geliyor ve İran halkı çoğu zaman ekonomik açılım ile siyasal açılım arasında tercih yapmak durumunda kalıyor ve bu sarmal ülkeye zarar veriyor. Aralık 'de bankazedelerin şikayetleriyle başlayıp 'in başlarında da devam eden protestolardan kısa süre sonra ülkenin hayati iki kurumu olan Uzmanlar Meclisinin ve Anayasa Koruyucuları Konseyinin başkanlığını yapan Ayetullah Cenneti ülkedeki gelir uçurumuna dikkat çekerek insanların yaşam koşullarının çok kötü olduğuna temas etmişti. Bu alanda ortaya konan ekonomik kalkınma planları dışında somut bir yol haritası ise bulunmuyor. Dahası İranlıların azımsanmayacak bir kısmı ekonomik gidişattan memnun olmadığı gibi siyasal alanda yeterince temsil edildiğini de düşünmüyor. Son benzin protestoları ülke açısından bu durumun ne derece kritik bir konu olduğunu gösteriyor. İran İslam Cumhuriyeti'nin güvenlikçi yaklaşımları ülkedeki sorunları çözmediği gibi yalnızca ekonomi odaklı adımlar da sadra şifa olacak gibi durmuyor. Son olaylar da İran'da kapsamlı bir paradigma değişimine ihtiyaç duyulduğunun göstergesi.