Cengiz Han Hangi Dine Mensup
kaynağı değiştir]
Camuka’nın yanındakiler ile beraber pek çok boy da Temuçin’e tabi olmuşlardı. Camuka, Temuçin’in eline düşmekten kurtulan Nayman ve Merkit güçleri ile birleşerek Temuçin’e karşı harekete geçti ancak başarılı olamadı. Nayman ve Merkitler bu şekilde dağıtılıp tamamen güçsüz hâle getirildikten sonra, onlarla birlikte Temuçin’e karşı savaşan Camuka desteğini kaybedip sadece beş yakın arkadaşı ile birlikte kaldı. Ancak bu yakın arkadaşları onu satmaktan geri durmadılar ve yemek yerken onu yakalayıp Temuçin’e teslim ettiler. Böyle yapmakla da tıpkı seyis gibi Temuçin’den büyük mükâfat alacaklarını düşünmüşlerdi. Ancak Temuçin bütün ihanet edenlere acımadığı gibi onlara da acımamış ve öz hanlarına ihanet edenleri bütün nesilleri ile yok edin emrini vererek onları infaz ettirdi. Gizli Tarih'e göre, Temuçin Camuka'ya tekrar arkadaş olmalarını ve yanında olmasını teklif etti. Camuka bunu reddetti ve kendisinin bir asile yakışır şekilde kanının dökülmeden öldürülmesini, cesedinin yüksek bir yere gömülerek saygıdan mahrum edilmemesini rica etti. Temuçin’de senin hayatını bağışlamak istediğim hâlde bunu kabul etmiyorsun öyleyse seni kendi arzuna göre kanını akıtmadan öldürteceğim dedi ve onun (boyun) kemikleri kırılarak öldürülmesini emretti.
kurultayı ve Temuçin'in Cengiz Han oluşu[değiştir Yazdır! Cengiz Han Kimdir?
Büyük Moğol kağanı Cengiz Han&#;ın hayatı, askeri kişiliği, yasaları, Türk mü yoksa Moğol mu olduğu gibi konular ara ara gündeme gelmekte ve çok merak edilmektedir. Bu konularla ilgili sizlere belli başlıklar altında sunacağımız bilgiler, Moğolları tek çatı altında toplamayı ve dünyanın en büyük devletlerinden birini kurmayı başaran Cengiz Han&#;ı sizlere tanıtmayı amaçlıyor. Aynı zamanda zalim ve barbar ilan edilen Cengiz Han&#;ın, yaşadığı dönemin şartlarıyla tarafsız bir değerlendirilmesini yapmaya çalışacağız.
Cengiz Han, her şeyden önce tarihe damgasını vurabilmiş nadir devlet adamlarından biri olarak görülmelidir. Kuşkusuz katı kuralları ve bazen acımasız tutumlarıyla bugünkü adalet ve savaş kavramlarını alt üst ediyor olabilir. Fakat dünyanın neredeyse yarısına hâkim olduğu sınırlar içerisinde büyük bir devlet nizamı yaratmak kolay değildir. Onu, bir kelle avcısı olarak nitelendirmeden sosyal ve kültürel hayata neler kazandırdığını da görebilmeliyiz. Sanata ve bilime verdiği önemi, sağladığı din ve vicdan özgürlüğü ve eşitliğe dayalı sosyal devlet düzenini takdir etmemek, haksızlık olacaktır.
Moğol Ulusunun Başbuğ&#;u Doğuyor.
Cengiz Han&#;ın doğumuna dair bilgiler çok net olmamakla birlikte yılında, bugünkü Moğolistan sınırları içerisindeki Börçigin ailesine mensup biri olarak dünyaya gelmiştir. Babası Moğol kağanı Yesügey Bahadır ve annesi Ulun Hatun, ona Türkçe &#;demirci&#; anlamına gelen Timuçin (temur+çi) adını koymuştur. Moğol ulusunu tekrar bir araya toplayıp, büyük Moğol hanlığını kurduğu zaman tekrar &#;Cengiz&#; adını alacaktır. Cengiz adı ise yine Türkçe ve Moğolcada ortak olarak kullanılan &#;tengiz&#; (deniz) adından gelmektedir.
Rivayetlere göre Cengiz Han doğduğunda ilk olarak yumruk şeklindeki eli görülmüştür ve avucunun içinde kan pıhtıları bulunmaktadır. İşte bu olay üzerine babası, onun büyük bir savaşçı olacağını düşünmüş ve ona Timuçin adını vermiştir.
Zor Bir Çocukluk Dönemi
Cengiz Han daha 10 yaşındayken babası, düşman bir kavim tarafından zehirlenerek öldürülmüştür. Bunun üzerine Moğol ulusu dağılmış ve Timuçin ailesiyle birlikte sürgün edilmiştir. Cengiz ve ailesi dağ başındaki bir ormanlık alanda, çok zor şartlar altında yaşamaya devam etmeye çalışmıştır. Avcılık yapmaya, ailesini tehlikelerden korumaya çalışan Cengiz, çok güçlü bir bedene ve karaktere sahip bir çocuk olarak büyümüştür. 13 yaşında yemek konusunda yaşadıkları bir tartışma üzerine kardeşini öldürmüştür. Her şeye rağmen at üstünde yaşar, ok atmada inanılmaz yetenek kazanır ve kendisini askeri yönden geliştirir.
Cengiz Han Tarih Yazmaya Başlıyor.
Cengiz, altı kardeşi ve annesiyle günden güne güçlenmeye başlar. Bazı dost kavimlerin hanlarıyla iş birliği yapar. Bu durum Cengiz ailesinin eskiden beri düşmanı olan Merkitleri kuşkulandırdığı için bir gece otağlarına saldırı düzenlenir. Cengiz Han&#;ın eşi ve annesi kaçırılır. Cengiz dağlar kaçar ve dostu Kereyit Hanı Tuğrul&#;dan yardım ister. Yardım üzerine annesini ve tecavüze uğrayan eşini Merkitlerden kurtarır. Yaşadığı bu sıkıntılara rağmen Börte&#;ye olan sevgisini yitirmez ve büyük Moğol devletini kurmak için kolları sıvar.
Dostu Tuğrul vefat edince, Kereyitler Timuçin&#;in hâkimiyetini kabul ederler. Çevredeki en büyük tehdit olan Nayman Hanlığı&#;na savaş açan Timuçin, bir yıl süren savaşın galibi olur. yılında büyük bir kurultay düzenlenir ve orada Timuçin &#;Cengiz Kağan&#; unvanıyla tüm Moğol uluslarının başı ilân edilir. Naymanlar, Uygurlar, Tatarlar ve tüm Moğol boyları tek bir devlette toplanır. Cengiz Han bunun üzerine durmaksızın savaşmaya başlar, çevresinde kendisine tehdit olarak gördüğü tüm hanlıklara saldırır ve muazzam başarılara imza atar. Çin&#;i gözüne kestirir ve &#;de Pekin&#;i kuşatır. İmzalanan barış çok kısa sürer ve &#;te tekrar bütün Çin&#;i egemenliği altına alır, onları haraç vermeye mecbur bırakır.
İslam devleti olan Harzemşahlara akın düzenleneceği duyulunca, Harzemşah hükümdarı Alaaddin Muhammed, telaşlanarak bir ticaret anlaşması yapmayı teklif eder. Bu olay, Asya ekonomisinde şahlanma yaratacak bir devri başlatır. Büyük ticaret kervanları kurularak, çok değerli eşyalar ticaret yollarında gidip gelmeye başlar. Moğol Hanlığı ekonomik olarak büyür, zenginleşir. Ülke içerisinde posta teşkilatı kurulur, bilim ve sanatta gelişmeler yaşanır.
Asya&#;da Kanın Oluk Oluk Aktığı Bir Dönem
Cengiz devletini inanılmaz bir hızla büyütür, genişletir ve zenginleştirirken bazı yerlerde baş kaldırmalar meydana gelir. Harzem bölgesindeki Otrar valisi, bir ticaret kervanını kendi halkına yağmalatır ve tüm Moğolları kılıçtan geçirir. Bu olayın aydınlatılması için Cengiz Han bir elçi heyeti gönderir; fakat bu elçiler de öldürülür. Bu olay, Harzemşahların sonu olacağı gibi İslam dünyasına da büyük zararlar verecek akınların başlangıcı olacaktır.
Cengiz büyük bir öfke ile oğullarını da alarak Harzemşahlar üzerine bir akın başlatır. Bazı rivayetlere göre halk hemen teslim olur, bazı rivayetlere göre ise çok kan dökülür. Otrar valisi kaçtıkça, Moğol ordusu onu takip eder. Geçtikleri yerlerde tek bir canlı kalmaz, bütün şehirler yakılıp yıkılır. Bu takip Horasan, Buhara ve Semerkant&#;a kadar uzanır. Bu İslam şehirlerinde de çok kan dökülür, şehrin büyük bölümlerine zarar verilir. Beş ay içerisinde burada taş üstünde taş, baş üstünde baş bırakılmaz.
Bu olaylar, bugün İslamcı çizgideki yazarlar tarafından barbarlık, vahşilik, canilik olarak gösterilmeye çalışılmaktadır. Hâlbuki Cengiz&#;in ne İslam diniyle ne de başka kavimlere düşmanlığı yoktur. Bu olayları başlatan, ticaret anlaşmasını bozan ve Cengiz&#;in hâkimiyetine baş kaldıran topluluklardır. Bunun cezası ağır olmuştur; çünkü Cengiz&#;in gazabı merhametinden büyüktür! Nitekim bu olayların başlamasına neden olan Vali, ağzına eritilmiş gümüş dökülerek ibret-i alem olsun diye öldürülmüştür.
Asya&#;daki bu savaşlarda yaklaşık 40 milyon insanın öldüğü tahmin edilmektedir. 1 saatte 1,5 milyon insanın öldüğü bilgisi eğer gerçekse, bu konuda araştırma yapan Avrupalı bilginlerin söylediğine göre ölümler sonucunda milyon ton karbon dünyadan silinmiştir. Ormanlar artmış, atmosferdeki oksijen oranı bile artmıştır.
Cengiz Han Uçmağa Varıyor.
60 yaşına geldiğinde, bugün hâlâ tam olarak bilinemeyen bir sebeple Cengiz Han vefat ediyor. Rivayetler, attan düşerek, bacağına değen bir oktan yaralanarak, dönemin yaygın hastalıklarından birine yakalanarak&#; ölmüş olabileceğini söylüyor. yılında büyük Moğol hakanı Cengiz Han, vefat ediyor. O öldüğünde, devletin sınırları Japonya&#;dan Hazar Denizi&#;ne kadar uzamıştı. Bugün dünyanın en büyük devletlerinden Çin, Rusya, İran gibi devletlere boyun eğdirilmişti. Dünyanın en geniş sınırlara ulaşan ikinci devleti kurulmuştu.
Aynı zamanda sınırlar batıda Avrupa&#;ya dayanmıştı. Eğer yaşasa ve akınlara devam etse, Moğol İmparatorluğu muhtemelen Avrupa&#;nın tamamına hâkim olacak güce sahipti. Fakat her büyük devlet gibi o da zamanla dağılarak, bugünkü Moğolistan sınırlarına kadar küçüldü. Cengiz Han, öldüğünde bugün bile bilinmeyen bir yere gömülmüş ve mezarının -tahminimizce yeri belli olmasın diye- üzerinden binlerce atlı geçirilmiştir. Cenaze törenine gelen binlerce kişi, Cengiz Han&#;ın vasiyeti üzerine intihar etmiştir. Bu ilginç olaylar yüzünden bugün bile Cengiz Han&#;ın mezarının yeri bilinmemektedir.
Cengiz Han&#;ın Ünlü Sözleri
&#; &#;Köpek su içerken ses çıkarır, korkunca ürür, darbe alınca da inler. Kurtsa suyu sessizce içer, ay ışığında aşkını ulur, ölüm karşısında aman dilemez. Boynuna bir ip bağlanmasını asla kabul etmez, özgürlüğünü pazarlık konusu etmektense ölmeyi tercih eder!&#;
&#; &#;Türkler hiçbir savaşı kaybetmezdi, eğer kendi ırklarından kadınlar ile evlenselerdi.&#;
&#; &#;Bir çivi bir nalı, bir nal bir tırnağı, bir tırnak bir ayağı, bir ayak bir atı, bir at bir kumandanı, bir kumandan bir vatanı mahvedebilir&#;&#;
&#; &#;Benim kazanmam yeterli değil! Diğerlerinin hepsi kaybetmelidir.&#;
&#; &#;At sırtında dünyayı fethetmek kolaydır. Zor olan inip onu yönetmektir.&#;
&#; &#;Arkasındaki düşmanı hisseden; önündeki düşmanla savaşamaz.&#;
Cengiz Han&#;ın Türklüğü ve bir barbar olmadığına dair hazırladığımız iki ayrı sayfaya aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.
Cengiz Han Türk müdür?
Cengiz Han Barbar mıydı?
Cengiz Han hakkında &#;Mongol&#; adında çok güzel bir sinema filmi vardır. Eğer izlemediyseniz bu ödüllü filmi mutlaka izlemelisiniz. Burada anlatılan teorik bilgilerin, canlandırıldığını göreceksiniz. Kurgusu ve görselliği harika olan bu filmi izlemenizi tavsiye ediyorum.
Orkun KUTLU
![]()
kaynağı değiştir]
Moğollar ile Çinliler arasındaki savaşı tasvir eden minyatür. Reşîdüddîn'in, Cami’üt-Tevarih adlı eserinden.Xi Xialara karşı savaşın başlangıcı[değiştir
Günümüzden, yaklaşık yıl önce bir adam, o dönemde bilinen dünyanın neredeyse yarısına hakim oldu ve insanlığa, kendisinden sonra birkaç nesil boyunca devam edecek bir korku saldı.
Düşmanları ona &#;Büyük katil&#;, &#;Tanrı&#;nın Cezası&#; dediler, tarihçiler ise &#;Mükemmel savaşçı&#;, &#;Taçların ve tahtların hakimi&#; dediler.
Bu adam için, sıradan ölçüler kullanmak zor. Ordusuyla harekete geçtiğinde, şehirler değil ülkeler istila ederdi. Geçtiği şehirler yerle bir olur, akarsuların yatakları değiştirilirdi. Bir zamanlar çok kalabalık olan yerleşimler, ondan sonra kurtların ve kuşların yaşadığı bir yere dönüşürdü.
Kendisine yakıştırılan tüm lakapları ve unvanları yansıtan bu adam &#;Cengiz Han&#;dır.
(Cengiz Han'ı YOUTUBE kanalımda izleyebilirsiniz.)
Peki, bir göçebe olan bu adam nasıl oldu da yeryüzüne korku salan mükemmel bir savaşçı, taçların ve tahtların sahibi oldu?
Cengiz Han&#;ı anlamak için önce onun yaşam koşullarını bilmek gerekiyor. Gobi Çölü&#;nün ortasından çıkan bu sıra dışı insanın, önce yaşamına, sonra da özelliklerine bakalım.
Cengiz Han, 12 Hayvanlı Türk Takvimine göre domuz yılının başında Deli-ün Boldok&#;ta doğdu. Miladi takvime göre yılıydı. Anlatılana göre, doğduğunda avcunun içinde kan pıhtısı vardı. Kahinler, onun büyük bir savaşçı olacağını ve çok kan dökeceğini söylediler. Babası Kıyat Tatar boyunun kabile reisi Yesügay Bahadır, annesi Ulun Ece&#;ydi.
Cengiz Han&#;ın çocukluk adı demirci anlamına gelen Timuçin&#;dir. Bu isim babası tarafından esir alınan bir Tatar kabile resinin adıydı. Timuçin, on üç yaşındayken babasını kaybetti ve babasına bağlı olan kabileler dağıldı. Bundan sonra Timuçin için zorlu yıllar başladı. Önce babası yaşarken nişanlandığı Börte, Merkitler tarafından esir alındı ve Kerayit Hükümdarı Tuğrul&#;a hediye edildi. Ancak, Yesügay Bahadır ile arkadaş olan Tuğrul, Börte&#;yi Timuçin&#;e geri gönderdi. Timuçin ve ailesi, geçimlerini sağlamak için balıkçılık ve avcılık yaptılar. Bu süre içinde farklı kabilelerle sürekli mücadele içinde oldular. Bu yoksulluk ve baskı dönemi, 27 yıl sürdü ve Timuçin&#;i daha sonra dünyaya korku salan kişi yaptı. Aynı zamanda bu süreçte hem yönetim hem de askeri açıdan kendini geliştirdi.
Bu dönemde birçok kabileye bölünmüş olan Moğolistan&#;da iki güçlü han vardı: Bunlar Kerayit Hanı Tuğrul ile Nayman Hanı Buyruk. Bunların yanında Yesügay&#;ın eski düşmanı olan Merkitler de önemli bir güçtü ve Timuçin&#;in güçlenmesini istemiyorlardı. Bu nedenle Timuçin&#;in olduğu yere baskın yaptılar, annesi ve eşini kaçırdılar, bütün malını yağmaladılar ve Timuçin canını zor kurtardı. Babasının dostu Kerayit Hanı Tuğrul&#;dan yardım istedi. Tuğrul Han, onun emrine büyük bir birlik verdi. &#;de Timuçin, bu orduyla Merkitlerin üzerine yürüdü ve onları yenerek elinden ailesini kurtardı. &#;da Tuğrul&#;la birlikte Nayman Hakanı Buyruk Han&#;ı bozguna uğrattılar. Aynı yıl içinde Tayciyutlar, Kataginler ve Dörmenler&#;i egemenlikleri altına aldılar. &#;de Timuçin&#;in düşmanları bir araya gelerek, çocukluk arkadaşı ve kan kardeşi Camuka&#;yı büyük han ilan ettiler. Bunun üzerine Timuçin, onların üzerine yürüdü ve Camuka&#;nın kuvvetlerini bozguna uğrattı.
Bir süre sonra &#;te Camuka ve Tuğrul birlikte Timuçin&#;e suikast planladılar. Bunu öğrenen Timuçin, ani bir baskınla Tuğrul&#;un otağına baskın düzenledi ve Kerayit ülkesini yağmaladı. &#;te Tangut ülkesine saldırdı ve şehirlerini yağmaladı.
Timuçin, yılına gelindiğinde bütün bozkır hükümdarlarını egemenliği altında topladı. Onon ırmağı kıyısında aynı yıl toplanan kurultayda dokuz parçalı ak tuğ diktirdi. Kurultay sonunda &#; cihan hükümdarı, göklerin oğlu, güçlü ve mükemmel savaşçı&#; anlamlarına gelen &#;Cengiz&#; unvanıyla kağan ilan edildi. Böylece Cengiz Han, bütün bozkır kavimlerinin en büyük hükümdarı durumuna geldi.
Cengiz Han, hükümdar olduktan sonra da akınlarına devam etti. Tangutlar, Merkitler, Uygurlar, Hıtaylar, Kırgızlar hakimiyeti altına girdiler. Ancak Cengiz Han&#;ın asıl başarıları bundan sonra başlıyordu. Önce yönünü Çin&#;e yöneltti. &#;de Pekin&#;i kuşattı, uzun süren kanlı çarpışmalar sonrası Çin hükümdarıyla bir anlaşma imzalandı ve bir Çinli prensesle evelendi. Ancak barış ortamı uzun sürmedi, tekrar başlayan savaş sonucu yılında Pekin alındı ve Çin hükümdarı, Cengiz Han&#;ın kesin egemenliğini kabul etti ve vergi vermeye başladı.
Çin&#;den sonra yönünü Batı&#;ya çeviren Cengiz Han&#;ın karşısında Harezmşahlar vardı. yılında Moğol ticaret kervanı, Harezm ülkesinde yağmalandı ve kervandakiler öldürüldü. Cengiz Han, sorumluların kendisine teslim edilmesini istedi. Cengiz Han&#;ın bu isteği iletmeleri için gönderilen elçiler de öldürüldü, tarihte bu olaya Otrar faciası dendi ve Harezm ülkesine Moğol saldırıları başladı. Cengiz Han, yılının yazında bütün ordularıyla birlikte İrtiş bölgesine ulaştı ve buradan Otrar üzerine yürüdü. Sonbaharda şehri kuşattı. Oğulları Çağatay ile Ögeday&#;i burada bırakıp kendisi Buhara üzerine yürüdü. Üç günlük bir kuşatmadan sonra 10 Şubat &#;de Buhara alındı. Mart ayında Semerkant da teslim oldu. Otrar&#;ı zaptettikten sonra Semerkant kuşatmasına katılan Çağatay ile Ögeday, Harezmşahlar&#;ın başşehri Gürgenç&#;e, Tuluy da Horasan üzerine gönderildi. Merv&#;de bazı tarihçilere göre , bazılarına göre ise &#;den fazla insan öldürüldü. Nîşâbur&#;da intikam hırsıyla kediler ve köpekler bile katledildi. Cengiz Han, &#;de Tirmiz&#;i zaptetti. Ertesi yıl Ceyhun&#;u geçip Belh&#;i aldı. Gürgenç ise uzun süre kuşatılmasına rağmen alınamamıştı. Bunun üzerine Cengiz Han, oğlu Tuluy&#;u ağabeylerine yardım için gönderdi. Tuluy&#;un gelişinden sonra Moğol ordusu Gürgenç&#;in hendeklerini doldurarak şehri neft ile ateşe verdi. Daha sonra zanaatkârlar hariç halk tamamen katledilerek şehir tahrip edildi. Ardından Cengiz Han, Celâleddin Hârizmşah üzerine yürüdü. Celâleddin, Gazne ve Sind bölgelerinde yapılan savaşlarda bozguna uğrayarak kaçtı. yazını bugünkü Taşkent&#;in bulunduğu yerde geçiren Cengiz Han, yılında bütün Harezmşahlar ülkesini hâkimiyeti altına aldı ve Harezmşahlar&#;a karşı gerçekleştirdiği seferini tamamlayarak Moğolistan&#;daki karargâhına döndü.
Cengiz Han, kendisine bağlı olan Tangut Krallığının Harezmşahlar seferinde yardım göndermemesinin hesabını sormaya hazırlandığı sıralarda bir av esansında sonbaharı ya da ilkbaharında attan düşerek yaralandı. Karın bölgesinde ciddi ağrıları vardı ve ateşi çok yüksekti. Lipyuan Dağlarında gizli bir vadiye götürülerek şifalı bitkilerle tedavi edilmeye çalışıldı.
Bu şartlarda Cengiz Han, &#;Ölümümü kimsenin öğrenmesine izin vermeyin. Hiçbir zaman ağlamayın ve yas tutmayın, böylece düşmanlarımızın hiçbir şeyden haberi olmaz. Tangutlu idareciler ve halk belirlenen zamanda şehri terk ettiklerinde hepsini yok edin!&#; demiştir. Şehir alındığında Cengiz Hanın emri yerine getirildi. Tangut kralı öldürüldü, Yinçuan şehri yağmalandı, hükümdar mezarları açıldı ve halkı tamamen ortadan kaldırıldı. Bu yüzdendir ki kaynaklarda bundan sonra Tangutlar hakkında bir bilgiye rastlanılmadı.
Tüm uğraşlara rağmen Cengiz Han, 25 Ağustos de büyük olasılıkla iç kanamadan öldü. 65 yaşındaydı. Mezarının nerede olduğu, günümüzde de belli değil. Moğolların Gizli Tarihinde de bu konuyla ilgili hiçbir kayıt yoktur. Bazıları, öldüğü yere gömüldüğünü iddia ederler. Bazıları da doğduğu yerde gizli bir yere gömüldüğünü, cenaze konvoyunda görev alan herkesin öldürüldüğünü ve mezarın gizli tutulması için birçok atın mezarın üzerinde gezdirilerek mezarın belirginliğinin giderildiğini yazarlar.
Cengiz Han, uzun boylu, geniş yüzlü, uzun sakallı, uzun saçlı, küçük gözlü, yapılı biriydi. Onun görünüşünü tasvir edenler, Moğollara benzemediğini belirtiyorlardı. Cengiz Han, yüksek bir fizikî güce ve sarsılmaz bir iradeye sahipti. Çocukluğundan beri karşılaşmış olduğu olaylar ona olağan üstü sabır ve tahammül gücü, tecrübeyle işlenmiş bir zekâ kazandırmıştı.
Büyük bir asker olarak ün kazanmasının temelinde, o güne kadar bir birleri ile savaşmaktan başka bir şey yapmayan bozkır boylarını bir araya getirip 10'luk'lük'lik gruplara ayırarak, liyâkata bağlı bir ordu meydana getirmiş olması yatıyordu. Böylece askerleri savaş alanındaki savaş gruplarına karşı bağlılık hissediyorlardı. Ayrıca Cengiz Han, askerleri içerisindeki en seçkin askeri seçerek, kendisine sadakati ön planda tutan keshig adındaki özel muhafız birliğini kurdu.
Tüm askeri seferleri, sağlam bir hazırlıktan sonra yöneten Cengiz Han&#;ın büyük bir asker olarak ün kazanmasının bir diğer önemli sebebi kurduğu posta teşkilatı ve casus ağı ile istihbarat sanatına verdiği büyük değerdi. Casuslar, bilgi toplamakla, söylentiler yaymakla ve araziyi tanımakla görevlendiriliyordu. Alimler ise, geçtikleri nehirlerin ne zaman donacağını, balık veren gölleri ve çeşitli maden ocaklarının vaziyetlerini kaydedip, istila edilen yerlerde haberleşme ağını oluşturmak için posta teşkilatları kuruyorlardı.
Moğol İmparatorluğu&#;nun hukuk ve askerlik işlerini düzenleyen &#;Cengiz Han Yasası&#; olarak adlandırılan kanunlar vardı. Aslında bu kanunların tamamı bizzat Cengiz Han tarafından konulmuş değildi. Nesilden nesile aktarılan Moğol hukuk ve törelerinin, cilt halinde düzenlenmesiydi. Cengiz Han, kağan seçildiği kurultayında, bu kurallara bazı ilâveler yapmış ve bunları resmen yürürlüğe koydu. Otuz üç defter halinde düzenlenen ve Moğol hazinesinde saklanan kanunu uygulama görevini de bu kanunları en iyi bilen oğlu Çağatay&#;a verdi. Cengiz Han kanunları, gerektiğinde çok acımasız bir şekilde uygulanırdı. Cinayet, soygun, tasarlanmış yalan, zina, cinsel sapıklıklar, büyü ile kötülük yapmak, çalınmış bir malı saklamak gibi suçların cezası idamdı. O öldükten sonra bile Japon denizinden Polonya içlerine ve Macar ovalarına kadar Çin, İran, Rusya dahil birçok ülke Cengiz Han Yasası adı verilen bu kurallara göre yönetildi.
Moğolların geleneksel inançları Şamanizm&#;in ve Göktanrı inancının bir karışımıydı. Cengiz Han şamanizm&#;i benimseyen bir ortamda doğup büyüdüğünden dolayı şamanist özellikler içeren bir dini yaşam tarzına sahip biri olarak yetişmiş, etrafında sürekli olarak şamanizm&#;i temsil eden insanların varlığını yakından hissetmişti. Bu nedenle, şaman veya kam denilen kâhinlerin söylediklerinden çok etkilenir ve onlara fal baktırırdı. Şamanların aynı zamanda hastalıkları iyileştiren yönleri de vardı. Cengiz en çok onların kehanetleri ile ilgilenmiştir ki bu şamanlar arasında en fazla saygı duyduğu Kökçü idi. Ancak Şaman Kökçü'nün devlet işlerine karışması sonucu ortadan kaldırılması ile Şamanların etkisi büyük ölçüde azalmıştı. Cengiz Han hiçbir dine mensup olmadığı için, insanlar arasında dinlerinden dolayı bir ayırım yapmadı. Hangi dine mensup olursa olsun eğitimli kişilere ve din adamlarına iyi davranır, onları korurdu. Örneğin, Cengiz Han, Semerkant&#;ı istila ettikten sonra, ulema ve imamlar dahil 50 bin kişi baskıdan muaf tuttu.
Cengiz Han, amaçlarına ulaşma konusunda oldukça acımasızdı. Kendisine karşı çıkanları, teslim olmamakta direnenleri; çocukları, kabileleri ve şehirleriyle birlikte ortadan kaldırırdı. Onunla aynı dönemde yaşayan bir Arap tarihçi, Hz. Âdem&#;den o zamana kadar insanlığın mâruz kaldığı en büyük felâketin Moğol istilâsı olduğunu söyleyerek, &#;Keşke annem beni doğurmasaydı da tüyler ürpertici zulüm ve katliamları görmeseydim!&#; demiştir.
Cengiz Han, düşmanlarına ve kendisine ihanet edenlere karşı acımasız ve sert bir tavır sergilerken kendisine sadakat gösterenleri de ödüllendiriyordu. Küçük yaştan itibaren sürekli zorluklarla sınanmasından dolayı kendisine yardım eden kimseyi unutmadan, kardeşi ya da babası gibi görüp ödüllendirmiştir. Tayciyutlara esir düştüğü zaman, kaçarken onu evinde saklayan Sorhan Şira ve çocukları, çalınan atlarını bulmak için at hırsızlarının peşindeyken tanıştığı ve çok iyi dost olduğu Bughurçi, Camuka ile savaşı esnasında yaralandığı zaman onun yarasını iyileştiren ve karnını doyuran Celme ile yine Camuka ile savaşında atını öldüren oku atmasına rağmen gelip bağlılığını bildiren Cebe gibi kişilerin her birini, en yüksek mevkide rütbelerle ödüllendirdi.
En karakteristik vasıflarından biri de hainlere karşı duyduğu nefretti. Kötü duruma düşen efendilerine ihanet ederek kendisine yaranacaklarını sananları derhal idam ettirir, düşmanı olan hükümdarlara sonuna kadar sadık kalanları da hizmetine alarak ödüllendirirdi. Kerayitlerin lideri Tuğrul'un oğlu Sangum'un yerini söyleyen seyisin ve Camuka'yı yakalayıp Cengiz Han'a teslim eden beş arkadaşının da akıbeti felaket olmuş, öz hanlarına ihanet edenleri bütün nesilleri ile yok edin, emrini vererek onları idam ettirdi.
Cengiz Han, insanları seçme ve onların yeteneklerini ortaya çıkarma konusunda da oldukça başarılıydı. Mukhuali, Cebe, Subutay her biri ayrı ayrı onunkilerle eş değer askeri zaferler kazansalar da, hiçbir zaman bundan kişisel bir çıkar sağlamayı düşünmediler. Onları kendinden kopmayacak şekilde bağlamayı başardı ve hiçbir zaman ihanete uğramadı. 'dan sonra ölene kadar 21 yıl boyunca, kimse onun hükümdarlığını sorgulamadı.
Bunların yanında Cengiz Han, her tür eğlenceyi çok severdi. Büyük tutkusu avdı. Avın yanı sıra ayak topundan da çok keyif alırdı.
Cengiz Han&#;ın Cuci, Çağatay, Ögedey ve Tuluy adlı dört oğlu ile beş kızı oldu. Ancak Oxford Üniverstesi&#;nden biyokimyacı Chris Tyler-Smith ve arkadaşları tarafından yapılan bir DNA araştırmada, Orta Asya&#;da yaşayan erkeğin kromozomlarındaki değişimi incelediler. Araştırmacılar, incelenen grubun %8&#;inin Y kromozomlarının neredeyse aynı olduğunu belirlediler. Bu durum 16 milyon kişinin ortak atadan geldiğini ve bu kişinin de cengiz han olduğunu ileri sürüyorlar.
Cengiz Han'ın bir diğer önemli başarısı, Asya'yı birleştirmesiyle sınırlar ve gümrükleri kaldırmasıdır, Asya'daki iktisadi yapı değişmiştir. Halklar arası ticaret artmıştır. Hem Asya hem de Avrupa'daki sınırları sayesinde iki kıta arasında bilgi ve tecrübe akışını, kısa bir süre de olsa, sağlamıştır. İpek Yolu&#;nun işlek ve güvenli bir hale gelmesiyle doğu ile batı arasındaki ticaretin gelişmesindeki rolü ve ipek, ipekli kumaş, barut ve matbaa gibi Uygurlar ve Çinliler tarafından kullanılan pek çok unsurun Batıya taşınmasındaki etkisi Cengiz Han&#;ın başlattığı bu ilerleyiş ile ilgili olarak günümüzde, küreselleşme adı verilen kavramın babası olarak Cengiz Han&#;ın kabul edilmesi gerektiği şeklinde görüşler ileri sürülmüştür. Bu nedenle Aralık &#;te ABD&#;de, Washington Post gazetesi Cengiz Han&#;ı son bin yılın en önemli adamı olarak ilan etti. Cengiz Han aynı zamanda Michael H. Heart tarafından belirlenen 'tarihin en fazla etki bırakan liderleri' arasında 29'uncu sırada yer alırken National Geographic tarafından tarihin en önemli 50 politika liderlerinden biri olarak seçildi, 'de Dr. Arwel'ın araştırması sonucunda bin yılın en büyük 10 kültürel efsanesinden biri olarak belirlenmiştir.
Bu yazıda yaşadığı yüzyıla korku salan Cengiz Han&#;ı ele aldık. Gelecek yazılarda görüşmek dileğiyle&#;
Kaynak:
Harold Lamb. (). Moğolların Efendisi Cengiz Han. İlgi Kültür Sanat.
Zeki Velidi Togan. (). Moğollar, Çingiz ve Türkler, İstanbul.
Moğolların Gizli Tarihi. Ankara.
kaynağı değiştir]
Cengiz Han Kimdir?
Büyük Moğol kağanı Cengiz Han&#;ın hayatı, askeri kişiliği, yasaları, Türk mü yoksa Moğol mu olduğu gibi konular ara ara gündeme gelmekte ve çok merak edilmektedir. Bu konularla ilgili sizlere belli başlıklar altında sunacağımız bilgiler, Moğolları tek çatı altında toplamayı ve dünyanın en büyük devletlerinden birini kurmayı başaran Cengiz Han&#;ı sizlere tanıtmayı amaçlıyor. Aynı zamanda zalim ve barbar ilan edilen Cengiz Han&#;ın, yaşadığı dönemin şartlarıyla tarafsız bir değerlendirilmesini yapmaya çalışacağız.
Cengiz Han, her şeyden önce tarihe damgasını vurabilmiş nadir devlet adamlarından biri olarak görülmelidir. Kuşkusuz katı kuralları ve bazen acımasız tutumlarıyla bugünkü adalet ve savaş kavramlarını alt üst ediyor olabilir. Fakat dünyanın neredeyse yarısına hâkim olduğu sınırlar içerisinde büyük bir devlet nizamı yaratmak kolay değildir. Onu, bir kelle avcısı olarak nitelendirmeden sosyal ve kültürel hayata neler kazandırdığını da görebilmeliyiz. Sanata ve bilime verdiği önemi, sağladığı din ve vicdan özgürlüğü ve eşitliğe dayalı sosyal devlet düzenini takdir etmemek, haksızlık olacaktır.
Moğol Ulusunun Başbuğ&#;u Doğuyor.
Cengiz Han&#;ın doğumuna dair bilgiler çok net olmamakla birlikte yılında, bugünkü Moğolistan sınırları içerisindeki Börçigin ailesine mensup biri olarak dünyaya gelmiştir. Babası Moğol kağanı Yesügey Bahadır ve annesi Ulun Hatun, ona Türkçe &#;demirci&#; anlamına gelen Timuçin (temur+çi) adını koymuştur. Moğol ulusunu tekrar bir araya toplayıp, büyük Moğol hanlığını kurduğu zaman tekrar &#;Cengiz&#; adını alacaktır. Cengiz adı ise yine Türkçe ve Moğolcada ortak olarak kullanılan &#;tengiz&#; (deniz) adından gelmektedir.
Rivayetlere göre Cengiz Han doğduğunda ilk olarak yumruk şeklindeki eli görülmüştür ve avucunun içinde kan pıhtıları bulunmaktadır. İşte bu olay üzerine babası, onun büyük bir savaşçı olacağını düşünmüş ve ona Timuçin adını vermiştir.
Zor Bir Çocukluk Dönemi
Cengiz Han daha 10 yaşındayken babası, düşman bir kavim tarafından zehirlenerek öldürülmüştür. Bunun üzerine Moğol ulusu dağılmış ve Timuçin ailesiyle birlikte sürgün edilmiştir. Cengiz ve ailesi dağ başındaki bir ormanlık alanda, çok zor şartlar altında yaşamaya devam etmeye çalışmıştır. Avcılık yapmaya, ailesini tehlikelerden korumaya çalışan Cengiz, çok güçlü bir bedene ve karaktere sahip bir çocuk olarak büyümüştür. 13 yaşında yemek konusunda yaşadıkları bir tartışma üzerine kardeşini öldürmüştür. Her şeye rağmen at üstünde yaşar, ok atmada inanılmaz yetenek kazanır ve kendisini askeri yönden geliştirir.
Cengiz Han Tarih Yazmaya Başlıyor.
Cengiz, altı kardeşi ve annesiyle günden güne güçlenmeye başlar. Bazı dost kavimlerin hanlarıyla iş birliği yapar. Bu durum Cengiz ailesinin eskiden beri düşmanı olan Merkitleri kuşkulandırdığı için bir gece otağlarına saldırı düzenlenir. Cengiz Han&#;ın eşi ve annesi kaçırılır. Cengiz dağlar kaçar ve dostu Kereyit Hanı Tuğrul&#;dan yardım ister. Yardım üzerine annesini ve tecavüze uğrayan eşini Merkitlerden kurtarır. Yaşadığı bu sıkıntılara rağmen Börte&#;ye olan sevgisini yitirmez ve büyük Moğol devletini kurmak için kolları sıvar.
Dostu Tuğrul vefat edince, Kereyitler Timuçin&#;in hâkimiyetini kabul ederler. Çevredeki en büyük tehdit olan Nayman Hanlığı&#;na savaş açan Timuçin, bir yıl süren savaşın galibi olur. yılında büyük bir kurultay düzenlenir ve orada Timuçin &#;Cengiz Kağan&#; unvanıyla tüm Moğol uluslarının başı ilân edilir. Naymanlar, Uygurlar, Tatarlar ve tüm Moğol boyları tek bir devlette toplanır. Cengiz Han bunun üzerine durmaksızın savaşmaya başlar, çevresinde kendisine tehdit olarak gördüğü tüm hanlıklara saldırır ve muazzam başarılara imza atar. Çin&#;i gözüne kestirir ve &#;de Pekin&#;i kuşatır. İmzalanan barış çok kısa sürer ve &#;te tekrar bütün Çin&#;i egemenliği altına alır, onları haraç vermeye mecbur bırakır.
İslam devleti olan Harzemşahlara akın düzenleneceği duyulunca, Harzemşah hükümdarı Alaaddin Muhammed, telaşlanarak bir ticaret anlaşması yapmayı teklif eder. Bu olay, Asya ekonomisinde şahlanma yaratacak bir devri başlatır. Büyük ticaret kervanları kurularak, çok değerli eşyalar ticaret yollarında gidip gelmeye başlar. Moğol Hanlığı ekonomik olarak büyür, zenginleşir. Ülke içerisinde posta teşkilatı kurulur, bilim ve sanatta gelişmeler yaşanır.
Asya&#;da Kanın Oluk Oluk Aktığı Bir Dönem
Cengiz devletini inanılmaz bir hızla büyütür, genişletir ve zenginleştirirken bazı yerlerde baş kaldırmalar meydana gelir. Harzem bölgesindeki Otrar valisi, bir ticaret kervanını kendi halkına yağmalatır ve tüm Moğolları kılıçtan geçirir. Bu olayın aydınlatılması için Cengiz Han bir elçi heyeti gönderir; fakat bu elçiler de öldürülür. Bu olay, Harzemşahların sonu olacağı gibi İslam dünyasına da büyük zararlar verecek akınların başlangıcı olacaktır.
Cengiz büyük bir öfke ile oğullarını da alarak Harzemşahlar üzerine bir akın başlatır. Bazı rivayetlere göre halk hemen teslim olur, bazı rivayetlere göre ise çok kan dökülür. Otrar valisi kaçtıkça, Moğol ordusu onu takip eder. Geçtikleri yerlerde tek bir canlı kalmaz, bütün şehirler yakılıp yıkılır. Bu takip Horasan, Buhara ve Semerkant&#;a kadar uzanır. Bu İslam şehirlerinde de çok kan dökülür, şehrin büyük bölümlerine zarar verilir. Beş ay içerisinde burada taş üstünde taş, baş üstünde baş bırakılmaz.
Bu olaylar, bugün İslamcı çizgideki yazarlar tarafından barbarlık, vahşilik, canilik olarak gösterilmeye çalışılmaktadır. Hâlbuki Cengiz&#;in ne İslam diniyle ne de başka kavimlere düşmanlığı yoktur. Bu olayları başlatan, ticaret anlaşmasını bozan ve Cengiz&#;in hâkimiyetine baş kaldıran topluluklardır. Bunun cezası ağır olmuştur; çünkü Cengiz&#;in gazabı merhametinden büyüktür! Nitekim bu olayların başlamasına neden olan Vali, ağzına eritilmiş gümüş dökülerek ibret-i alem olsun diye öldürülmüştür.
Asya&#;daki bu savaşlarda yaklaşık 40 milyon insanın öldüğü tahmin edilmektedir. 1 saatte 1,5 milyon insanın öldüğü bilgisi eğer gerçekse, bu konuda araştırma yapan Avrupalı bilginlerin söylediğine göre ölümler sonucunda milyon ton karbon dünyadan silinmiştir. Ormanlar artmış, atmosferdeki oksijen oranı bile artmıştır.
Cengiz Han Uçmağa Varıyor.
60 yaşına geldiğinde, bugün hâlâ tam olarak bilinemeyen bir sebeple Cengiz Han vefat ediyor. Rivayetler, attan düşerek, bacağına değen bir oktan yaralanarak, dönemin yaygın hastalıklarından birine yakalanarak&#; ölmüş olabileceğini söylüyor. yılında büyük Moğol hakanı Cengiz Han, vefat ediyor. O öldüğünde, devletin sınırları Japonya&#;dan Hazar Denizi&#;ne kadar uzamıştı. Bugün dünyanın en büyük devletlerinden Çin, Rusya, İran gibi devletlere boyun eğdirilmişti. Dünyanın en geniş sınırlara ulaşan ikinci devleti kurulmuştu.
Aynı zamanda sınırlar batıda Avrupa&#;ya dayanmıştı. Eğer yaşasa ve akınlara devam etse, Moğol İmparatorluğu muhtemelen Avrupa&#;nın tamamına hâkim olacak güce sahipti. Fakat her büyük devlet gibi o da zamanla dağılarak, bugünkü Moğolistan sınırlarına kadar küçüldü. Cengiz Han, öldüğünde bugün bile bilinmeyen bir yere gömülmüş ve mezarının -tahminimizce yeri belli olmasın diye- üzerinden binlerce atlı geçirilmiştir. Cenaze törenine gelen binlerce kişi, Cengiz Han&#;ın vasiyeti üzerine intihar etmiştir. Bu ilginç olaylar yüzünden bugün bile Cengiz Han&#;ın mezarının yeri bilinmemektedir.
Cengiz Han&#;ın Ünlü Sözleri
&#; &#;Köpek su içerken ses çıkarır, korkunca ürür, darbe alınca da inler. Kurtsa suyu sessizce içer, ay ışığında aşkını ulur, ölüm karşısında aman dilemez. Boynuna bir ip bağlanmasını asla kabul etmez, özgürlüğünü pazarlık konusu etmektense ölmeyi tercih eder!&#;
&#; &#;Türkler hiçbir savaşı kaybetmezdi, eğer kendi ırklarından kadınlar ile evlenselerdi.&#;
&#; &#;Bir çivi bir nalı, bir nal bir tırnağı, bir tırnak bir ayağı, bir ayak bir atı, bir at bir kumandanı, bir kumandan bir vatanı mahvedebilir&#;&#;
&#; &#;Benim kazanmam yeterli değil! Diğerlerinin hepsi kaybetmelidir.&#;
&#; &#;At sırtında dünyayı fethetmek kolaydır. Zor olan inip onu yönetmektir.&#;
&#; &#;Arkasındaki düşmanı hisseden; önündeki düşmanla savaşamaz.&#;
Cengiz Han&#;ın Türklüğü ve bir barbar olmadığına dair hazırladığımız iki ayrı sayfaya aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.
Cengiz Han Türk müdür?
Cengiz Han Barbar mıydı?
Cengiz Han hakkında &#;Mongol&#; adında çok güzel bir sinema filmi vardır. Eğer izlemediyseniz bu ödüllü filmi mutlaka izlemelisiniz. Burada anlatılan teorik bilgilerin, canlandırıldığını göreceksiniz. Kurgusu ve görselliği harika olan bu filmi izlemenizi tavsiye ediyorum.
Orkun KUTLU
Xi Xialara karşı savaşın başlangıcı[değiştir
Günümüzden, yaklaşık yıl önce bir adam, o dönemde bilinen dünyanın neredeyse yarısına hakim oldu ve insanlığa, kendisinden sonra birkaç nesil boyunca devam edecek bir korku saldı.
Düşmanları ona &#;Büyük katil&#;, &#;Tanrı&#;nın Cezası&#; dediler, tarihçiler ise &#;Mükemmel savaşçı&#;, &#;Taçların ve tahtların hakimi&#; dediler.
Bu adam için, sıradan ölçüler kullanmak zor. Ordusuyla harekete geçtiğinde, şehirler değil ülkeler istila ederdi. Geçtiği şehirler yerle bir olur, akarsuların yatakları değiştirilirdi. Bir zamanlar çok kalabalık olan yerleşimler, ondan sonra kurtların ve kuşların yaşadığı bir yere dönüşürdü.
Kendisine yakıştırılan tüm lakapları ve unvanları yansıtan bu adam &#;Cengiz Han&#;dır.
(Cengiz Han'ı YOUTUBE kanalımda izleyebilirsiniz.)
Peki, bir göçebe olan bu adam nasıl oldu da yeryüzüne korku salan mükemmel bir savaşçı, taçların ve tahtların sahibi oldu?
Cengiz Han&#;ı anlamak için önce onun yaşam koşullarını bilmek gerekiyor. Gobi Çölü&#;nün ortasından çıkan bu sıra dışı insanın, önce yaşamına, sonra da özelliklerine bakalım.
Cengiz Han, 12 Hayvanlı Türk Takvimine göre domuz yılının başında Deli-ün Boldok&#;ta doğdu. Miladi takvime göre yılıydı. Anlatılana göre, doğduğunda avcunun içinde kan pıhtısı vardı. Kahinler, onun büyük bir savaşçı olacağını ve çok kan dökeceğini söylediler. Babası Kıyat Tatar boyunun kabile reisi Yesügay Bahadır, annesi Ulun Ece&#;ydi.
Cengiz Han&#;ın çocukluk adı demirci anlamına gelen Timuçin&#;dir. Bu isim babası tarafından esir alınan bir Tatar kabile resinin adıydı. Timuçin, on üç yaşındayken babasını kaybetti ve babasına bağlı olan kabileler dağıldı. Bundan sonra Timuçin için zorlu yıllar başladı. Önce babası yaşarken nişanlandığı Börte, Merkitler tarafından esir alındı ve Kerayit Hükümdarı Tuğrul&#;a hediye edildi. Ancak, Yesügay Bahadır ile arkadaş olan Tuğrul, Börte&#;yi Timuçin&#;e geri gönderdi. Timuçin ve ailesi, geçimlerini sağlamak için balıkçılık ve avcılık yaptılar. Bu süre içinde farklı kabilelerle sürekli mücadele içinde oldular. Bu yoksulluk ve baskı dönemi, 27 yıl sürdü ve Timuçin&#;i daha sonra dünyaya korku salan kişi yaptı. Aynı zamanda bu süreçte hem yönetim hem de askeri açıdan kendini geliştirdi.
Bu dönemde birçok kabileye bölünmüş olan Moğolistan&#;da iki güçlü han vardı: Bunlar Kerayit Hanı Tuğrul ile Nayman Hanı Buyruk. Bunların yanında Yesügay&#;ın eski düşmanı olan Merkitler de önemli bir güçtü ve Timuçin&#;in güçlenmesini istemiyorlardı. Bu nedenle Timuçin&#;in olduğu yere baskın yaptılar, annesi ve eşini kaçırdılar, bütün malını yağmaladılar ve Timuçin canını zor kurtardı. Babasının dostu Kerayit Hanı Tuğrul&#;dan yardım istedi. Tuğrul Han, onun emrine büyük bir birlik verdi. &#;de Timuçin, bu orduyla Merkitlerin üzerine yürüdü ve onları yenerek elinden ailesini kurtardı. &#;da Tuğrul&#;la birlikte Nayman Hakanı Buyruk Han&#;ı bozguna uğrattılar. Aynı yıl içinde Tayciyutlar, Kataginler ve Dörmenler&#;i egemenlikleri altına aldılar. &#;de Timuçin&#;in düşmanları bir araya gelerek, çocukluk arkadaşı ve kan kardeşi Camuka&#;yı büyük han ilan ettiler. Bunun üzerine Timuçin, onların üzerine yürüdü ve Camuka&#;nın kuvvetlerini bozguna uğrattı.
Bir süre sonra &#;te Camuka ve Tuğrul birlikte Timuçin&#;e suikast planladılar. Bunu öğrenen Timuçin, ani bir baskınla Tuğrul&#;un otağına baskın düzenledi ve Kerayit ülkesini yağmaladı. &#;te Tangut ülkesine saldırdı ve şehirlerini yağmaladı.
Timuçin, yılına gelindiğinde bütün bozkır hükümdarlarını egemenliği altında topladı. Onon ırmağı kıyısında aynı yıl toplanan kurultayda dokuz parçalı ak tuğ diktirdi. Kurultay sonunda &#; cihan hükümdarı, göklerin oğlu, güçlü ve mükemmel savaşçı&#; anlamlarına gelen &#;Cengiz&#; unvanıyla kağan ilan edildi. Böylece Cengiz Han, bütün bozkır kavimlerinin en büyük hükümdarı durumuna geldi.
Cengiz Han, hükümdar olduktan sonra da akınlarına devam etti. Tangutlar, Merkitler, Uygurlar, Hıtaylar, Kırgızlar hakimiyeti altına girdiler. Ancak Cengiz Han&#;ın asıl başarıları bundan sonra başlıyordu. Önce yönünü Çin&#;e yöneltti. &#;de Pekin&#;i kuşattı, uzun süren kanlı çarpışmalar sonrası Çin hükümdarıyla bir anlaşma imzalandı ve bir Çinli prensesle evelendi. Ancak barış ortamı uzun sürmedi, tekrar başlayan savaş sonucu yılında Pekin alındı ve Çin hükümdarı, Cengiz Han&#;ın kesin egemenliğini kabul etti ve vergi vermeye başladı.
Çin&#;den sonra yönünü Batı&#;ya çeviren Cengiz Han&#;ın karşısında Harezmşahlar vardı. yılında Moğol ticaret kervanı, Harezm ülkesinde yağmalandı ve kervandakiler öldürüldü. Cengiz Han, sorumluların kendisine teslim edilmesini istedi. Cengiz Han&#;ın bu isteği iletmeleri için gönderilen elçiler de öldürüldü, tarihte bu olaya Otrar faciası dendi ve Harezm ülkesine Moğol saldırıları başladı. Cengiz Han, yılının yazında bütün ordularıyla birlikte İrtiş bölgesine ulaştı ve buradan Otrar üzerine yürüdü. Sonbaharda şehri kuşattı. Oğulları Çağatay ile Ögeday&#;i burada bırakıp kendisi Buhara üzerine yürüdü. Üç günlük bir kuşatmadan sonra 10 Şubat &#;de Buhara alındı. Mart ayında Semerkant da teslim oldu. Otrar&#;ı zaptettikten sonra Semerkant kuşatmasına katılan Çağatay ile Ögeday, Harezmşahlar&#;ın başşehri Gürgenç&#;e, Tuluy da Horasan üzerine gönderildi. Merv&#;de bazı tarihçilere göre , bazılarına göre ise &#;den fazla insan öldürüldü. Nîşâbur&#;da intikam hırsıyla kediler ve köpekler bile katledildi. Cengiz Han, &#;de Tirmiz&#;i zaptetti. Ertesi yıl Ceyhun&#;u geçip Belh&#;i aldı. Gürgenç ise uzun süre kuşatılmasına rağmen alınamamıştı. Bunun üzerine Cengiz Han, oğlu Tuluy&#;u ağabeylerine yardım için gönderdi. Tuluy&#;un gelişinden sonra Moğol ordusu Gürgenç&#;in hendeklerini doldurarak şehri neft ile ateşe verdi. Daha sonra zanaatkârlar hariç halk tamamen katledilerek şehir tahrip edildi. Ardından Cengiz Han, Celâleddin Hârizmşah üzerine yürüdü. Celâleddin, Gazne ve Sind bölgelerinde yapılan savaşlarda bozguna uğrayarak kaçtı. yazını bugünkü Taşkent&#;in bulunduğu yerde geçiren Cengiz Han, yılında bütün Harezmşahlar ülkesini hâkimiyeti altına aldı ve Harezmşahlar&#;a karşı gerçekleştirdiği seferini tamamlayarak Moğolistan&#;daki karargâhına döndü.
Cengiz Han, kendisine bağlı olan Tangut Krallığının Harezmşahlar seferinde yardım göndermemesinin hesabını sormaya hazırlandığı sıralarda bir av esansında sonbaharı ya da ilkbaharında attan düşerek yaralandı. Karın bölgesinde ciddi ağrıları vardı ve ateşi çok yüksekti. Lipyuan Dağlarında gizli bir vadiye götürülerek şifalı bitkilerle tedavi edilmeye çalışıldı.
Bu şartlarda Cengiz Han, &#;Ölümümü kimsenin öğrenmesine izin vermeyin. Hiçbir zaman ağlamayın ve yas tutmayın, böylece düşmanlarımızın hiçbir şeyden haberi olmaz. Tangutlu idareciler ve halk belirlenen zamanda şehri terk ettiklerinde hepsini yok edin!&#; demiştir. Şehir alındığında Cengiz Hanın emri yerine getirildi. Tangut kralı öldürüldü, Yinçuan şehri yağmalandı, hükümdar mezarları açıldı ve halkı tamamen ortadan kaldırıldı. Bu yüzdendir ki kaynaklarda bundan sonra Tangutlar hakkında bir bilgiye rastlanılmadı.
Tüm uğraşlara rağmen Cengiz Han, 25 Ağustos de büyük olasılıkla iç kanamadan öldü. 65 yaşındaydı. Mezarının nerede olduğu, günümüzde de belli değil. Moğolların Gizli Tarihinde de bu konuyla ilgili hiçbir kayıt yoktur. Bazıları, öldüğü yere gömüldüğünü iddia ederler. Bazıları da doğduğu yerde gizli bir yere gömüldüğünü, cenaze konvoyunda görev alan herkesin öldürüldüğünü ve mezarın gizli tutulması için birçok atın mezarın üzerinde gezdirilerek mezarın belirginliğinin giderildiğini yazarlar.
Cengiz Han, uzun boylu, geniş yüzlü, uzun sakallı, uzun saçlı, küçük gözlü, yapılı biriydi. Onun görünüşünü tasvir edenler, Moğollara benzemediğini belirtiyorlardı. Cengiz Han, yüksek bir fizikî güce ve sarsılmaz bir iradeye sahipti. Çocukluğundan beri karşılaşmış olduğu olaylar ona olağan üstü sabır ve tahammül gücü, tecrübeyle işlenmiş bir zekâ kazandırmıştı.
Büyük bir asker olarak ün kazanmasının temelinde, o güne kadar bir birleri ile savaşmaktan başka bir şey yapmayan bozkır boylarını bir araya getirip 10'luk'lük'lik gruplara ayırarak, liyâkata bağlı bir ordu meydana getirmiş olması yatıyordu. Böylece askerleri savaş alanındaki savaş gruplarına karşı bağlılık hissediyorlardı. Ayrıca Cengiz Han, askerleri içerisindeki en seçkin askeri seçerek, kendisine sadakati ön planda tutan keshig adındaki özel muhafız birliğini kurdu.
Tüm askeri seferleri, sağlam bir hazırlıktan sonra yöneten Cengiz Han&#;ın büyük bir asker olarak ün kazanmasının bir diğer önemli sebebi kurduğu posta teşkilatı ve casus ağı ile istihbarat sanatına verdiği büyük değerdi. Casuslar, bilgi toplamakla, söylentiler yaymakla ve araziyi tanımakla görevlendiriliyordu. Alimler ise, geçtikleri nehirlerin ne zaman donacağını, balık veren gölleri ve çeşitli maden ocaklarının vaziyetlerini kaydedip, istila edilen yerlerde haberleşme ağını oluşturmak için posta teşkilatları kuruyorlardı.
Moğol İmparatorluğu&#;nun hukuk ve askerlik işlerini düzenleyen &#;Cengiz Han Yasası&#; olarak adlandırılan kanunlar vardı. Aslında bu kanunların tamamı bizzat Cengiz Han tarafından konulmuş değildi. Nesilden nesile aktarılan Moğol hukuk ve törelerinin, cilt halinde düzenlenmesiydi. Cengiz Han, kağan seçildiği kurultayında, bu kurallara bazı ilâveler yapmış ve bunları resmen yürürlüğe koydu. Otuz üç defter halinde düzenlenen ve Moğol hazinesinde saklanan kanunu uygulama görevini de bu kanunları en iyi bilen oğlu Çağatay&#;a verdi. Cengiz Han kanunları, gerektiğinde çok acımasız bir şekilde uygulanırdı. Cinayet, soygun, tasarlanmış yalan, zina, cinsel sapıklıklar, büyü ile kötülük yapmak, çalınmış bir malı saklamak gibi suçların cezası idamdı. O öldükten sonra bile Japon denizinden Polonya içlerine ve Macar ovalarına kadar Çin, İran, Rusya dahil birçok ülke Cengiz Han Yasası adı verilen bu kurallara göre yönetildi.
Moğolların geleneksel inançları Şamanizm&#;in ve Göktanrı inancının bir karışımıydı. Cengiz Han şamanizm&#;i benimseyen bir ortamda doğup büyüdüğünden dolayı şamanist özellikler içeren bir dini yaşam tarzına sahip biri olarak yetişmiş, etrafında sürekli olarak şamanizm&#;i temsil eden insanların varlığını yakından hissetmişti. Bu nedenle, şaman veya kam denilen kâhinlerin söylediklerinden çok etkilenir ve onlara fal baktırırdı. Şamanların aynı zamanda hastalıkları iyileştiren yönleri de vardı. Cengiz en çok onların kehanetleri ile ilgilenmiştir ki bu şamanlar arasında en fazla saygı duyduğu Kökçü idi. Ancak Şaman Kökçü'nün devlet işlerine karışması sonucu ortadan kaldırılması ile Şamanların etkisi büyük ölçüde azalmıştı. Cengiz Han hiçbir dine mensup olmadığı için, insanlar arasında dinlerinden dolayı bir ayırım yapmadı. Hangi dine mensup olursa olsun eğitimli kişilere ve din adamlarına iyi davranır, onları korurdu. Örneğin, Cengiz Han, Semerkant&#;ı istila ettikten sonra, ulema ve imamlar dahil 50 bin kişi baskıdan muaf tuttu.
Cengiz Han, amaçlarına ulaşma konusunda oldukça acımasızdı. Kendisine karşı çıkanları, teslim olmamakta direnenleri; çocukları, kabileleri ve şehirleriyle birlikte ortadan kaldırırdı. Onunla aynı dönemde yaşayan bir Arap tarihçi, Hz. Âdem&#;den o zamana kadar insanlığın mâruz kaldığı en büyük felâketin Moğol istilâsı olduğunu söyleyerek, &#;Keşke annem beni doğurmasaydı da tüyler ürpertici zulüm ve katliamları görmeseydim!&#; demiştir.
Cengiz Han, düşmanlarına ve kendisine ihanet edenlere karşı acımasız ve sert bir tavır sergilerken kendisine sadakat gösterenleri de ödüllendiriyordu. Küçük yaştan itibaren sürekli zorluklarla sınanmasından dolayı kendisine yardım eden kimseyi unutmadan, kardeşi ya da babası gibi görüp ödüllendirmiştir. Tayciyutlara esir düştüğü zaman, kaçarken onu evinde saklayan Sorhan Şira ve çocukları, çalınan atlarını bulmak için at hırsızlarının peşindeyken tanıştığı ve çok iyi dost olduğu Bughurçi, Camuka ile savaşı esnasında yaralandığı zaman onun yarasını iyileştiren ve karnını doyuran Celme ile yine Camuka ile savaşında atını öldüren oku atmasına rağmen gelip bağlılığını bildiren Cebe gibi kişilerin her birini, en yüksek mevkide rütbelerle ödüllendirdi.
En karakteristik vasıflarından biri de hainlere karşı duyduğu nefretti. Kötü duruma düşen efendilerine ihanet ederek kendisine yaranacaklarını sananları derhal idam ettirir, düşmanı olan hükümdarlara sonuna kadar sadık kalanları da hizmetine alarak ödüllendirirdi. Kerayitlerin lideri Tuğrul'un oğlu Sangum'un yerini söyleyen seyisin ve Camuka'yı yakalayıp Cengiz Han'a teslim eden beş arkadaşının da akıbeti felaket olmuş, öz hanlarına ihanet edenleri bütün nesilleri ile yok edin, emrini vererek onları idam ettirdi.
Cengiz Han, insanları seçme ve onların yeteneklerini ortaya çıkarma konusunda da oldukça başarılıydı. Mukhuali, Cebe, Subutay her biri ayrı ayrı onunkilerle eş değer askeri zaferler kazansalar da, hiçbir zaman bundan kişisel bir çıkar sağlamayı düşünmediler. Onları kendinden kopmayacak şekilde bağlamayı başardı ve hiçbir zaman ihanete uğramadı. 'dan sonra ölene kadar 21 yıl boyunca, kimse onun hükümdarlığını sorgulamadı.
Bunların yanında Cengiz Han, her tür eğlenceyi çok severdi. Büyük tutkusu avdı. Avın yanı sıra ayak topundan da çok keyif alırdı.
Cengiz Han&#;ın Cuci, Çağatay, Ögedey ve Tuluy adlı dört oğlu ile beş kızı oldu. Ancak Oxford Üniverstesi&#;nden biyokimyacı Chris Tyler-Smith ve arkadaşları tarafından yapılan bir DNA araştırmada, Orta Asya&#;da yaşayan erkeğin kromozomlarındaki değişimi incelediler. Araştırmacılar, incelenen grubun %8&#;inin Y kromozomlarının neredeyse aynı olduğunu belirlediler. Bu durum 16 milyon kişinin ortak atadan geldiğini ve bu kişinin de cengiz han olduğunu ileri sürüyorlar.
Cengiz Han'ın bir diğer önemli başarısı, Asya'yı birleştirmesiyle sınırlar ve gümrükleri kaldırmasıdır, Asya'daki iktisadi yapı değişmiştir. Halklar arası ticaret artmıştır. Hem Asya hem de Avrupa'daki sınırları sayesinde iki kıta arasında bilgi ve tecrübe akışını, kısa bir süre de olsa, sağlamıştır. İpek Yolu&#;nun işlek ve güvenli bir hale gelmesiyle doğu ile batı arasındaki ticaretin gelişmesindeki rolü ve ipek, ipekli kumaş, barut ve matbaa gibi Uygurlar ve Çinliler tarafından kullanılan pek çok unsurun Batıya taşınmasındaki etkisi Cengiz Han&#;ın başlattığı bu ilerleyiş ile ilgili olarak günümüzde, küreselleşme adı verilen kavramın babası olarak Cengiz Han&#;ın kabul edilmesi gerektiği şeklinde görüşler ileri sürülmüştür. Bu nedenle Aralık &#;te ABD&#;de, Washington Post gazetesi Cengiz Han&#;ı son bin yılın en önemli adamı olarak ilan etti. Cengiz Han aynı zamanda Michael H. Heart tarafından belirlenen 'tarihin en fazla etki bırakan liderleri' arasında 29'uncu sırada yer alırken National Geographic tarafından tarihin en önemli 50 politika liderlerinden biri olarak seçildi, 'de Dr. Arwel'ın araştırması sonucunda bin yılın en büyük 10 kültürel efsanesinden biri olarak belirlenmiştir.
Bu yazıda yaşadığı yüzyıla korku salan Cengiz Han&#;ı ele aldık. Gelecek yazılarda görüşmek dileğiyle&#;
Kaynak:Harold Lamb. (). Moğolların Efendisi Cengiz Han. İlgi Kültür Sanat.
Zeki Velidi Togan. (). Moğollar, Çingiz ve Türkler, İstanbul.
Moğolların Gizli Tarihi. Ankara.
Harezmşahlar ile Moğollar'ın ilk kez karşı karşıya gelmesi yılında gerçekleşmişti. Kara Hıtaylara sığınan Naymanların son hükümdarı Güçlük üzerine karşı Cengiz Han ’de Cebe Noyan komutasında kişilik bir kuvvet yollamıştı. Cebe Noyan, Güçlük'ü öldürüp, Kara Hıtay devletine son vererek İli, Issık gölü, Talas ve bütün Türkistan'ı Cengiz Han’a bağlayınca Cengiz Han Harezmşahlar ile sınırdaş olmuştu. Kara Hıtay toprakları üzerinde her iki imparator hakimiyet tesis ederken birçok sınır olayı olmuş ve Cengiz Han'ın oğlu Cuci güçleri ile bizzat Harezmşah Alâeddin Muhammed'in de iştirak ettiği bir çarpışma yaşanmıştı. Bu çarpışma esnasında oğlu Celâleddin, babası Alâeddin Muhammed'i ölümden kurtarmış ancak Harezmşah'ın saldırıda yaptığı zulüm sinirleri oldukça germiş Cengiz Han bu hadisenin ilk olması nedeniyle büyük bir tepki göstermemiştir. Cengiz Han'ın Çin’i fethettiğine ihtimal vermeyenlerin başında Harezmşah hükümdarı Sultan Muhammed geliyordu. Bu sebeple Bahaaddin Razi adlı bir adamını Pekin’e kadar göndermiş ve bizzat Çin’in artık Cengiz Han’ın mülkü olduğunu tespit ettirmişti. Bahaaddin Razi Çin dönüşünde Karakurum’a gelerek Cengiz Han’ı ziyaret etti. Cengiz Han yaptıkları görüşmede ona kurulacak barış neticesinde her iki tarafın kervanlarının serbestçe gidip gelmelerini memnuniyetle karşılayacağını, tüccarların kendi ülkesi dahilinde tam bir emniyet içinde bulunacağını ifade etti.
Cengiz Han yılının başlarında Harezmşah tüccarları ile ticaret için tamamen Müslüman üyelerden oluşan bir heyeti anlaşma şartları için Harezm’e gönderdi. Sultan Muhammed, Cengiz Han’ın heyetini yılı baharında kabul etti. Heyet sözcüsü verdiği izahatta Cengiz Han’ın Harezmşah Alâeddin Muhammed’i “en sevgili oğlu” olarak gördüğünü, onunla dost olmak istediğini, her iki milletin ticaret erbabına kapılarını açık tutmasını istediğini bildirdiler. Harezmşah Alâeddin Muhammed heyetin yüzüne karşı; “Benim ülkemin genişliğini, ordularının büyüklüğünü biliyorsunuz; nasıl olurda Hanınız bana “oğul” diye hitap etmeye cesaret ediyor?” diyerek tehditler savurmuş ancak Mahmut Yalvaç onu teskin ederek iki devlet arasında bir ticaret anlaşması yapılmasını sağlayabilmişti.[18] Cengiz Han’ın Çin ülkesini fethederek çok zengin olduğunu duyan Harezmli tüccarlar satacakları malları Cengiz Han’ın ülksine götürerek ticari ilişkiler içine girmeye başlamışlardı. Ardından o da oğulları ve komutanlarına bir talimat vererek sermayeyi hazineden temin ederek kıymetli mallar getirmeleri için seçilen kişilik bir heyeti de Harezmliler ile birlikte o tarafa gönderdi. Müslümanlardan müteşekkil kişilik bu kafilede toplam deve yükü kıymetli mallar, ipek dokumalar, samur ve kunduz kürkleri, Çin sanat eserleri bulunuyordu. Cengiz Han’ın heyetinin ilk konaklayacağı yer Sir Derya üzerinde yer alan ve Maveraünnehir’in son noktası olan Otrar idi. Otrar valisi İnalcık, Harezmşah Muhammed’in annesi Terken Hatun’un da yakın akrabası idi. Otrar Valisi İnalcık, Cengiz Han’ın kişilik heyetini tutuklattı. Ardından onları öldürtüp mallarına da el koydu. Cengiz Han bu hadiseyi duyduğunda oldukça fazla hiddetlenmiş ve kendisini sakinleştirmek için Burhan Haldun’a çıkarak inzivaya çekilmiştir. Cengiz Han, İnalcık'ın cezalandırılarak, malların bedelinin ödenmesi için Harezmşahlara elçilik heyeti gönderdi. Ancak Harezmşah Alâeddin Muhammed elçiyle birlikte elçilik heyetini de öldürttü. Otrar hadisesi hakkında dönemin eserlerinde Müslüman yazarlar dahi kabahati İnalcık ve Harezmşah Alâeddin Muhammed'in üzerine yıkmaktadırlar. Nesavi kervancıların öldürülmesini inalçık'ın şahsi tamahına bağlamakladır. Cuzcani bu hareketin üstü kapalı bir şekilde Alâeddin Muhammed tarafından tasvip gördüğünü düşünmektedir. ibn al-Alhir bu suçu tamamen Harezmşah Alâeddin Muhammed'in üzerine atmaktadır.
Harezmşahlar ile savaş[değiştir nest...
gelişim planı örnekleri 2022 doğum borçlanmasi ne kadar uzaktaki birini kendine aşık etme duası 2021 hac son dakika allahümme salli allahümme barik duası caycuma hava durumu elle kuyu açma burgusu dinimizde sünnet düğünü nasil olmali başak ikizler aşk uyumu yht öğrenci bilet fiyatları antalya inşaat mühendisliği puanları malta adası haritada nerede