Izohipslerde Plato

Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseltiye sahip noktaların birleştirilmesiyle elde edilen kapalı eğrilere eş yükselti eğrisi (izohips) adı verilir. Günümüzde yeryüzü şekillerinin haritalarda gösterilmesinde en çok kullanılan ve en doğru sonucu veren yöntemdir.

İzohipslerin Özellikleri Nelerdir?

1. Kapalı eğriler şeklinde iç içe çizilir. Her eğri kendisinden daha yüksek olan bir eğriyi çevreler.

2. Bu eğriler birbirini kesmez. Yalnızca şelale, falez gibi özel yer şekilleri gösterilirken eğriler tek bir çizgiymiş gibi birbirine çok yakın bulunurlar.

3. Aynı eş yükselti eğrisi üzerindeki bütün noktaların yükseltisi aynıdır. Örneğin Harita 1’de gösterilen A, B ve C noktalarının yükseltisi (150 metre) aynıdır.

4. En geniş eğri en alçak yeri (D noktası), en dar eğri ise en yüksek yeri (E noktası) gösterir. Bu eğriler, birbirini en alçaktan en yükseğe doğru çevreler. Bu durum çukur alanlar için geçerli değildir.

5. Eğriler arasındaki yükselti farkı haritanın tamamında aynıdır. Bu yükselti farkına ekuidistans ya da eş yükselti eğrisi aralığı denir. Örneğin verilen Harita 1 üzerindeki yükselti farkı 50 metre. Bu yükseklik tüm noktalar için geçerlidir. İzohipsler 50’şer metre aralıklarla yükselir. 50-100-150-200 gibi.

6. Eşit aralık haritanın ölçeğine göre değişir. Küçük ölçekli haritalarda eşit aralık değeri büyüktür. Büyük ölçekli haritalarda ise eşit aralık değeri küçüktür. Bu şu demektir. Elinizde 1/1.000.000 ölçekli (küçük ölçekli) bir izohips haritası varsa burada gösterilen izohipslerin aralıkları büyük sayılarla gösterilir 100 metre, 200 metre gibi. Tam tersi elinizdeki harita 1/100.000 ölçekli (büyük ölçekli) ise izohips aralıkları küçük sayılardan oluşur 10 metre, 20 metre gibi.

7. Birbirini çevrelemeyen komşu iki eş yükselti eğrisinin ve akarsuyun her iki tarafındaki eğrinin yükseltisi aynıdır.

8. Deniz seviyesinden geçen eğriye kıyı çizgisi denir. Kıyı çizgisinin yükseltisi “0” metredir. Harita 2’de kıyı çizgisi gösterilmiştir.

9. Eğimin arttığı yerlerde eğriler sık, azaldığı yerlerde ise seyrek çizilir. (Harita 2)

10. Eş yükselti eğrilerinin sık geçtiği veya birbirine çok yaklaştığı yerlerde eğim fazla olduğundan;
– Akarsuyun akış hızı fazla
– Akarsuyun aşındırma gücü fazla
– Akarsuyun hidroelektrik potansiyeli fazla
– Yol yapım maliyetleri yüksek
– Tarıma uygun arazi az
– Tarımda makine kullanımı zor
– Akarsuyun içinde taşıdığı materyal boyutu büyük
– İzohipsler deniz kenarında sıklaşıyorsa; kıta sahanlığı (şelf) dardır ve falezlere rastlanır. (Harita 4)

Buna karşın izohips eğrilerinin seyrek geçtiği veya birbirinden uzaklaştığı yerlerde ise eğim az olduğu için;
– Akarsuyun akış hızı az
– Akarsuyun aşındırma gücü az
– Akarsuyun hidroelektrik potansiyeli az
– Yol yapım maliyetleri düşük
– Tarıma uygun arazi fazla
– Tarımda makine kullanımı kolay
– Akarsuyun içinde taşıdığı materyal boyutu küçük
– İzohipsler deniz kenarında sıklaşıyorsa; kıta sahanlığı (şelf) geniştir. (Harita 4)

11. İç içe kapalı halkalar şeklinde çizilen eğriler tepeleri gösterir. (Harita 1.2)(Görsel 1)

12. Dağ ya da tepelerin en yüksek noktasına zirve (doruk) denir. Eş yükselti eğrilerinde zirve, nokta “.” ya da üçgen “∆” sembolü ile gösterilir. (Harita 1.2)(Görsel 2)

13. İki tepe arasında kalan alçak yerlere boyun denir. (Harita 1.2)(Görsel 1)

14. Vadi ve tepelerin kenarları ile sırtların her iki tarafında kalan kısımlara yamaç denir. (Harita 1.2)(Görsel 2)

15.Vadi: Akarsuyun aşındırması ile oluşan yer şekillerine vadi denir. Yükseltinin arttığı yöne doğru izohips eğrilerinin “˄” (ters V) şeklinde girinti yerleri vadileri gösterir. (Harita 5)

16.Sırt: Bir tepe üzerinde yükseltinin azaldığı yöne doğru eş yükselti eğrilerinin “V” şeklinde kıvrım yaptığı yamaçlara sırt denir. “V” şeklinin sivri ucuna doğru yükselti azalır. (Harita 5) (Görsel 2)

17. İzohipslerden daha kalın ve farklı renkli çizgilerle akarsular gösterilir. Bu çizgiler izohipsleri keser.

18.Delta: Akarsuların denize döküldükleri yerde taşıdıkları alüvyonları biriktirmesi ile denize doğru üçgen şeklinde oluşan çıkıntılara delta denir. (Görsel 2)

19.Haliç: Gelgitin görüldüğü kıyılarda (okyanuslar), akarsu ağızlarına suların dolmasıyla oluşan su girintilerine haliç denir. (Görsel 2)

20.Kapalı Çukur (Çanak): Çevresine göre alçakta bulunan alanlara kapalı çukur denir. İçeriye dönük ok işaretleri ile gösterilir.

21.Falez: Eş yükselti eğrilerinin deniz kenarında birbirine çok yakın çizildiği yerde falez adı verilen uçurumlar yer alır. Falezlerin olduğu kıyılarda denizin derinliği fazladır. Bu alanlarda genellikle kıta sahanlığı dardır.

22.Ova: Çevresine göre alçakta kalmış düzlüklere ova denir. Ovalarda izohips çizgileri oldukça seyrektir.

23.Plato: Akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmış, çevresine göre yüksekte kalan düzlüklere plato denir.

İzohipsler ve Özellikleri Ders Notu PDF İçin Tıklayın.

Yeryüzü şekillerinin haritalara aktarılmasında renklendirme yöntemi, kabartma yöntemi, gölgelendirme yöntemi ve izohips yöntemi (eş yükselti) olmak üzere dört temel yöntem kullanılır.

Renklendirme Yöntemi

Bu yöntemin amacı; yer şekillerinin yükselti özelliklerini renklerle göstermektir. Bu yöntem izohips yöntemi ve kabartma yöntemi ile birlikte kullanılabilmektedir. Renklendirme yönteminde renkler yer şekillerini değil, yer şekillerinin yükselti basamakları için kullanılır.

Bu yöntemde yeşil renk her zaman ormanları, tarlaları ve ovaları; kahverengi olan yerler her zaman dağları göstermez. Renklendirme yönteminde yeşil renk alçak yerleri, sarı renk orta yükseklikteki yerleri, kahverengi yükseltinin fazla olduğu yerleri, mavi renk derinliği ifade etmektedir. Fiziki haritalarda bulunan beyaz renk ise buzulları işaret eder.

Kabartma Yöntemi

Kabartma yöntemi ile haritalardaki yer şekilleri ölçekli maketleri yapılır. Kısacası üç boyutlu haritalardır. Yer şekilleri, gerçeğe yakın şekilde gösterilir. Bu yöntemle çizilen haritalarda yatay ve dikey olmak üzere iki farklı ölçek bulunur. Taşınması güç ve maliyetlidir.

Gölgelendirme Yöntemi

Bu yöntemin amacı; yer şekillerinin eğim özelliklerini göstermektir. Gölgelendirme yönteminde Güneş ışınlarının yer şekilleri üzerine kuzeybatı yönünden 45° açı ile geldiği kabul edilerek arazi gösterilir. Gölgelerin açık veya koyu olması eğim hakkında bilgi verir. Gölgeler koyu ise eğim fazladır.

Bu yöntemde yükselti basamakları bulunmaz. Bu nedenle gölgelendirme yöntemi ile çizilmiş haritalardan yükselti tespit etmek imkansızdır.

Tarama Yöntemi

Bu yöntemin amacı da yer şekillerinin eğim özelliklerini göstermektir. Tarama çizgileri ile çizilirler. Yer şekilleri kısa, kalın, sık veya ince, uzun, seyrek çizgilerle taranmış olarak gösterilir. Eğim arttıkça tarama çizgilerinin boyları kısalır, sıklaşır ve kalınlığı artarken; eğimin az olduğu yerlerde tarama çizgileri uzar, seyrekleşir ve incelir. Tarama çizgileri yok ise o yerler düzlüktür.

Bu yöntemle araziye ışığın belli bir açıdan geldiği kabul edilir. Işığın geldiği taraf aydınlık (açık gölge), diğer taraf karanlık (koyu gölge) gösterilir.

İzohips Yöntemi (Eş Yükselti)

Deniz seviyesine göre aynı yükseltide bulunan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen kapalı eğrilere izohips veya eş yükselti eğrisi denir. Bu yöntemle yer şekillerinin gösterilmesine de izohips yöntemi denilmektedir. Bu yöntemde yer şekillerinin birçok özelliği aynı anda gösterilir.

İzohips haritaları üzerinde engebeler ve yer şekilleri (dağ, tepe); drenaj ağı, akarsu ağı (ırmak, çay); durgun sular (göller, denizler, barajlar); buzullar ve sürekli karlar; bitki örtüsü; kültürel yapıtlar (bina, yol, köprü) ve diğer unsurlar bulunabilir.

İzohipslerin Özellikleri

1. İzohipsler iç içe geçmiş kapalı eğrilerdir. Birbirlerini çevrelerler.
2. İzohipsler birbirini kesmezler veya uçları açık kalmaz. İzohipsleri kesen çizgiler akarsuları gösterir.
3. Her eğri kendisinden yüksek olan eğriyi çevreler. Dolayısıyla en dıştaki eğri en alçak yeri, en içteki eğri en yüksek yeri gösterir.
4. Aynı izohips eğrisi üzerinde bulunan bütün noktaların yükseltisi eşittir.
5. İzohipslerin nokta halini aldığı yerler dağ dorukla­rıdır.
6. En uzun çizilen izohips eğrisi en alçak, en kısa çizilen izohips eğrisi en yüksek değere sahiptir. (Çukur olan yerler hariç)
7. Kıyı çizgisinden 0 metre eğrisi geçmektedir. İzohips eğrilerinin başlangıç noktası deniz seviyesidir. 0 metre değerine sahip noktaları birleştirilmesiyle oluşturulan çizgiye “0 metre izohipsi” ya da “kıyıçizgisi” denir.
8. İzohipsler arasındaki yükselti farkına “sabit aralık değeri” denir. Sabit aralık değeri bir izohips haritasının tamamında aynıdır.
9. Sabit aralık değerini ölçek belirler. Ölçek küçüldükçe sabit aralık değeri artar.
10. Üzerinde ok işareti olan ve izohips çizgilerine göre daha kal

Deniz ile karann kesitii yerdir. Gl kenarlarnda bulunan izohipsler 0 metre kabul edilmez. Akarsu zohipsler zerinden geen izgilerdir. Dz izgiler srekli; kesik izgiler geici (mevsimlik) akarsular gsterir.
Devaml ve Geici Akarsu

Yama Srtlarn her iki tarafnda kalan ksmdr.

Yama Ky izgisi

Boyun Karlkl iki tepe arasnda kalan alak kesimdir.

Boyun

anak (Kapal ukur) evresine gre ykseltinin az olduu yerlerdir (Krater, polye, obruk). ukurlamann balad yerden ukurlama ynne doru ok iareti ile gsterilir.

Vadi zohipslerin zirveye doru ya da eklinde girinti yaptklar yerlerdir. ya da ekillerinin kapal ucu ykseltinin artt yeri gsterir. Akarsuyun
bulunduu yerde mutlaka vadi vardr.

Vadi

Kapal ukurlarn ierisinde su varsa ekil zerinde taranarak gsterilir. Ova Akarsular paralanmam dzlklerdir. tarafndan geni

Kapal ukur

Srt zohipslerin V eklini aldklar kesimlerdir. ki yamacn birletii, su blm izgisinin getii yerdir. V eklinin kapl ucu ykseltinin azald yeri gsterir.

Dz olduklar iin izohipsler seyrek geer.

Ova

Plato Akarsular tarafndan derince yarlm ve yksekte kalm dzlklerdir.

Zirve (Doruk) Dalarn en yksek yerleridir. zohipsler burada nokta halini alr. Ayrca gsterilebilir. Tepe Doruk ve doruklar evreleyen yamalardan oluan yerlerdir.
Tepe

Plato

eklinde
Zirve

elale Akarsularn birbirine ok yakn izohipsler zerinden getii dik yerlerdir. Dkld yerde oluun birikinti ise dev kazandr.
elale Dev Kazan

Delta Akarsularn denize dkldkleri yerlerde deniz iine doru yaptklar birikimlerdir.
Delta

Hali Okyanuslara dklen akarsularn az ksmlarnda gelgit etkisi ile olumu girintilerdir.
Hali

Falez (Yalyar) Kylarda izohipslerin sklat yerlerdir. Byle yerlerde kta sahanl (elf alan) dar, ky derin olur.
Falez

Ada Yarm Ada Ada her taraf denizlerle evrili olan kara parasdr. Yarm ada, taraf denizlerle evrili kara ile balants olan kara parasdr.

Ada Yarm Ada

İzohipsler İzohips Özellikleri İzohipslerin özellikleri nedir? İzohips nedir? İzohipsler ve izhops Özellikleri nelerdir? İzohipsler ile ilgili örnek sorulara yer vereceğiz.

İzohipsler karışık çizgiler olarak algılansada bunlar belirli bir ölçeğe göre çizilmişlerdir. izohipslerin kapalı eğri oluşturmaları, bazı yerlerde sık, bazı yerlerde seyrek çizilmeleri girinti ve çıkıntı yapmaları yerşekillerinin özelliği ile ilgilidir. izohipslerden yararlanılanarak yerşekilleri hakkında detaylı bilgiler elde edilebilmektedir. izohipslerle gösterilen bazı yerşekilleri aşağıda verilmiştir.

Vadiler: izohipsler; yükseltisi fazla olan eğriden, yükseltisi az olan eğriye doğru şekli oluşturur.

Doruk: Dağların zirvelerine doruk denir. izohipsler buralarda bazen nokta halini alır.

Boyun: iki tepenin arasındaki ve iki vadinin üst kısmındaki hafif düzlük yerlerdir.

Ova: Akarsular tarafından parçalanmamış geniş düzlüklere denir. izohipsler ovalarda seyrekleşir.

Plato: Akarsular tarafından derince yarılmış yüksek düzlüklerdir. İzohipsler platonun düz yerlerinde seyrek, eğimli yerlerinde sıktır.

Çanak: Arazide, çevresine göre kapalı çukur özelliğine sahip yerlerdir. Çukurlaşmanın başladığı yerden çukurlaşma yönünde ok işareti konarak gösterilir. Buralara çanak da denir (krater, polye, obruk gibi). Kapalı çukurların içerisinde su varsa şekil üzerinde taranarak gösterilir. 

Sırtlar: izohips; yükseltisi fazla olan eğriden, yükseltisi az olan eğriye doğru "V" şekli oluŞturur. Yani vadilerin tersi şeklindedir. Sırtların kenarları da yamaçları gösterir.

Birikinti konileri ve deltalar: Delta ve birikinti konileri akarsuların alüvyonlarını biriktirerek düzlükler oluşturduğu yerlerdir. Buralarda izohips eğrileri daha seyrektir.

Profil Çıkarma
Profil yüzey şekillerinin yandan görünüşüdür. izohips haritalarından profil çıkarılabilir. Profili alınacak iki nokta arası bir doğru ile birleştirilir. Bu doğrunun izohipsleri kestiği noktalar başka bir kağıt üzerine işaretlenir ve üzerine yükseltileri yazılır. Üzeri işaretlenen kağıt profilin çizileceği milimetrik kağıt üzerine çakıştırılır, seçilen yükselti ölçeğine göre dikmeler çıkarılır ve dikmalerin uçları birleştirilerek profil çizilmiş olur.

İzohips haritalarından profil çıkarılırken;

1. Tepe ve çukur sayısı

2. Profilin başlangıç ve bitiş noktasının yükseltisi

3. Eğimin fazla yada az olduğu yerler gibi özelliklere dikkat edilmelidir.

İzohips Örnek Soru 1

Yukarıdaki haritada, aşağıdaki yerşekillerinde hangisi gösterilmemiştir?

A) Ova B) Vadi C) Boyun D) Tepe E) Kıyı çizgisi

İzohips Doğru Cevap 1: C

İzohips Örnek Soru 2

Yukarıdaki lzohips haritasında gösterilen G noktasının yükseltisi kaç m'dir?

A) 1400 B) 1200 C) 1000 D) 700 E) 500

İzohips Doğru Cevap 2: D

Delta

• Akarsuların denize döküldüğü yerlerde, taşıdığı malzemeleri denizin içinde biriktirmesi sonucu oluşmuş üçgene benzer ovalardır.
• İzohips haritalarında deltalar, akarsu ağzından denize doğru üçgene benzer bir çıkıntı şeklinde gösterilir.
• Yükseltileri ve eğimleri çok az olduğundan deltalarda izohips eğrileri çok seyrektir.

Tepe

Çevresine göre yüksekte olan ve farklı eğimlerdeki yamaçlardan oluşan yükseltilerdir.

Sırt

Yamaçların birleştiği keskin çıkıntılardır. İzohipsler sırtlarda “V” şeklini alır. V’nin açık ucu yükseltinin arttığı yöne doğrudur.

Vadi

Vadiler, akarsuların içinden aktığı oluklardır. İzohipsler, vadilerin olduğu yerlerde “Λ” şeklini alır. Λ’nin açık ucu yükseltinin azaldığı yöne doğrudur.

Plato

Derin akarsu vadileri tarafından yarılmış yüksek düzlükleridir. Engebelilikleri az olduğundan platolarda İzohipsler seyrekleşir.

Boyun

Dağlık alanlarda, tepelerin arasında kalan ve yükseltisi tepelere göre daha az olan, ulaşım açısından geçişe elverişli alanlardır.

Yamaç

Sırtın her iki tarafında kalan kısımdır.

Ova

Çevresine göre alçak olan düzlüklerdir. Düz olduklarından dolayı ovalarda İzohipsler seyrekleşir.

Haliç

Gelgitin etkili olduğu kıyılarda, akarsuyun ağız kısmı kara içine doğru huni şeklinde oyulur. Denizin kara içine doğru sokulmasıyla oluşan bu şekle haliç denir.

Kapalı çukur

• Çevreden içe doğru iniş gösteren yamaçlardan oluşan şekillerdir.
• Çukurlaşma yönünde çizilen oklarla (–>) gösterilir.
• İzohips haritalarında içi boş çukurlarda, ok işaretleriyle içe doğru yükseltinin azaldığı belirtilir.
• Göl gibi içi su dolu çukurlarda, suyun bulunduğu alan renklendirilerek belirtilir.

Yeryüzünde deniz seviyesine göre aynı yükseltiye sahip olan noktaların birleştirilmesi ile  elde edilen kapalı eğrilerle gösterilir. Bu eğrilere izohips (Eşyükselti) eğrileri denir. En sık kullanılan yöntemdir.

İzohipslerin Özellikleri

• İç içe kapalı eğrilerdir.
• Yeryüzü şekillerini yükseltilerini ve biçimlerini canlandırırlar.
• En geniş izohips eğrisi en alçak yeri, en dar izohips eğrisi en yüksek yeri gösterir.
• O metre eğrisi deniz kıyısından geçer.
• İzohipsler eşit yükselti aralıklarıyla çizilirler. Birbirini takip eden iki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkı (equidistans) haritanın tamamında aynıdır.

Kısa Bir Bilgi: İzohipsler arasındaki yükselti farkını haritanın ölçeği belirler. Büyük ölçekli haritalarda yükselti farkı küçük iken, küçük ölçekli haritalarda fark büyüktür.

• Bir eğri üzerinde bulunan bütün noktaların yükseltileri aynıdır.
• Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek izohips eğrisini çevreler.
• İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alırlar.
• İzohipsler birbirini kesmezler.
• Birbirini kuşatmayan komşu iki izohips aynı yükselti değerlerine sahiptir.
• Akarsuyun her iki yanındaki eğrilerin yükseltisi aynıdır.
• Eş yükselti eğrilerinin sık geçtiği yerlerde eğim fazla, seyrek geçtiği yerlerde eğim azdır.
•  İzohips eğrilerinin sık geçtiği yerlerde;

Eğim fazladır.Akarsuların akış hızları fazladır.
Akarsuların aşındırma gücü fazladır.
Akarsuların aşındırması derine doğrudur.
Kıta sahanlığı dardır.
Dağa tırmanma zordur.
Zirveyle etek arasındaki mesafe azdır.

• İzohips eğrilerinin seyrek geçtiği yerlerde;

Eğim azdır.
Akarsuların akış hızları azdır.
Akarsuların aşındırma gücü azdır.
Akarsuların aşındırması yana doğrudur.
Kıta sahanlığı geniştir.
Dağa tırmanma kolaydır.
Zirveyle etek arasındaki mesafe fazladır.

İzohips Haritalarında Yeryüzü Şekillerinin Gösterilmesi

Tepe (Doruk, Zirve): İzohips haritalarında iç içe geçmiş eğriler şeklinde gösterilir. En içte bulunan eğri en yüksek yeri gösterir. Burada bir nokta (.) bulunur. Bu da en yüksek noktanın bulunduğu yeri gösterir.

resimlileri ayrıntılı olarak görebilmek için resme tıklayınız lütfen…

Vadi ve Sırtlar: İzohipslerin en dar izohips istikametine doğru “V” şeklinde girinti yaptıkları yerlere vadi denir. Sırt ise iki yamacın birleştiği yüksek kesimlerdir.İzohips haritalarında eğriler, yükseltinin arttığı yöne doğru ağzı açık “V” şeklinde uzanırlar. Sırtlar su bölümü çizgilerini oluştururlar. Yamaç; Sırtların her iki tarafında kalan kısımlardır.

Boyun: İki tepe arasında kalan en alçak kesimlerdir. İzohips haritalarında birbirini kuşatmayan komşu izohipsler arasında kalan yerlerdir.

Çanak: Çevresine göre alçakta kalan çukur sahalardır. Çanağın başladığı yerden bittiği yere kadar ok işretleri ile gösterilir. Kabarık eğrilerde her eğri daha yüksek olan eğrileri kuşatırken, çukur yerlerde durum bunun tam tersinedir; her eğri daha alçak yerleri kuşatır.

Delta: Akarsuların denizi doldurmaları sonucunda oluşan ovalardır.  Haritalarda kıyı çizgisi denize doğru üçgen şeklinde uzanan çıkıntıyla gösterilir.
Kıyı Çizgisi: Denizle karanın birleştiği kesimlerdir. Kıyı çizgisi daima 0 m olarak kabul edilir.

Haliç: Gelgit akıntıları nedeniyle akarsu ağızlarının genişlemesi  sonucunda oluşan koylardır. Kıyı çizgisi akarsu ağzında karanın içerisine doğru girmiştir.

Plato: Akarsular tarafından derince parçalanmış yüksek düzlükleridir. Plato düzlüklerinde izohips sayısı azalır. Akarsu çevresinde izohipslerin sıklaştığı görülür.

Falez (Yalıyar): Dik yamaçlı kıyılardır. Haritalarda falez, birkaç  izohips eğrisi, kıyı çizgisi üzerinde üst üste çakışmaktadır.

Fiziki Haritalardan Yararlanma

1. Profil Çıkarma: Haritada profili istenen doğrultunun geçtiği yerlerin özellikleri göz önünde bulundurularak çıkarılabilir.Bunun için doğrultunun;

• Başladığı, geçtiği ve bittiği yükseltiye,
• Geçtiği tepe sayısına,
• Geçtiği yerlerin eğimine bakılarak bulunabilir.

2. Yükselti Farkı: İzohips aralığıyla, iki izohips arasındaki yükselti farkı çarpılarak  bulunur.

  3. Sıcaklık Farkı Bulma: Sıcaklık değerleri her 100 m’de 0.5°C değişir. Yükselti arttıkçasıcaklık azalırken, yükselti azaldıkça sıcaklık artmaktadır.
   4. Eğim Hesaplama: Bir yüzeyin yatay bir düzleme yapmış olduğu açıya eğim denir. Başka bir ifade ile iki nokta arasındaki yükselti farkının yatay uzunluğa oranıdır.

Eğim : Topoğrafya yüzeyinin yatay düzlemle yaptığı açıya eğim denir.
Eğim,
Eğim = Yükseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklık formülü ile hesaplanır.
Örnek : A – B arasındaki uzaklık 1 / 600.000 ölçekli haritada 4 cm gösterilmiştir. Aralarındaki yükselti farkı 1200 m. olduğuna göre, A ile B arasındaki eğim binde (%o) kaçtır?
Çözüm A B arasındaki gerçek uzaklık;
4 * 6 = 24 km olduğuna göre,
Eğim = Yükseklik Farkı (m) / Yatay Uzaklık (m) * 1000
Eğim = 1200 / 24.000 * 1000
Eğim = %o 50’dir.

Kısa Bir Bilgi: Eğim yüzde (%) olarak hesaplanırken 100 ile, binde (%o) olarak hesaplanırken 1000 ile çarpılır.

Bu dersimizde YKS ‘de TYT ve AYT bölümlerinde sıklıkla çıkan 9. sınıf coğrafya dersinin önemi konularından olan İzohips haritaları, İzohips haritalarının özellikleri, izohipslerden profil çıkarma ve İzohipsler de yer şekillerinin gösterilmesi konusunu detaylı bir şekilde anlatmaya çalışacağım.

Konuyu bitirdikten sonra aşağıdaki videodan YGS Coğrafya İzohipsler ( Eşyükselti Eğrileri ) ile ilgili Soru Çözüm Videosunu izleyerek konuyu pekiştirebilirsiniz.

Bu yöntem de yer şekilleri yeryüzünün aynı yükseltiye sahip noktalarının birleştirilmesi ile gösterilir.

İzohipslerin Özellikleri

• İç içe geçmiş kapalı eğrilerdir.
• Dışarıdan içeriye doğru yükselti artar
• Çukur alanlar dışında en dıştaki eğrinin yükseltisi en azdır.
• Aralarındaki yükselti farkı her yerde eşittir.
• Aynı eğri üzerindeki noktaların yükseltisi aynıdır.
• Bir akarsuyun her iki yanındaki izohipslerin yükseltisi aynıdır.
• Birbirlerini kesmezler
• İzohipslerin sayısı yükselti ve ölçeğe bağlıdır.
• Aynı bölgenin küçük ölçekli haritasında izohips aralığı büyük (Ör; 500m), büyük ölçekli haritasında ise izohips aralığı küçük olur (Ör; 50m)
• Sıfır metre eğrisi kıyı çizgisini gösterir.
• Birbirlerini çevrelemeyen komşu izohipslerin yükseltisi eşittir.
• İzohipsleri kesen düz çizgiler (->- ) sürekli akarsuları, kesik çizgiler ise ( – – – – ) mevsimlik (dönemlik) akarsuları gösterir.
• Ovalarda ve eğimin az olduğu yerlerde eşyükselti eğrileri seyrek geçer.
• Dik yamaçlarda eğriler sıktır.
• Dağ ve tepelerin olduğu yerlerde eş yükselti eğrilerinin çapı en dıştan en içe doğru gidildikçe küçülür. En içteki eş yükselti eğrisi en yüksek seviyeyi gösterir.
• İzohipslerin nokta ile gösterildiği yerler dağ doruklarını yâda çukurluğun dip kısımlarını gösterir.
• Çukur alanlar -> işareti ile gösterilir. Bu alanların yükseltisi çevresine göre azdır.

İzohipslerde Yükselti Bulma

• Kıyı çizgisinde yer alan 1 numaralı yer 0 m’dir.
• İzohips haritasında 2 numaralı yerin 2400 m’de olduğu belirtilmiştir. Buna göre;
  • 1 ve 2 numaralı yerlerin yükselti farkı 2400 m ‘dir
  • 1 ve 2 numaralı yerler arasında 6 adet aralık bulunmaktadır. Yükselti farkı aralık sayısına bölünür ve komşu iki izohips arasındaki yükselti farkı bulunur. Bu izohipste yükselti farkı 2400/6= 400m dir.
• Nokta kıyı çizgisindedir yani 0 m’de
• Nokta 800 m’dedir.
• 6 numaralı yer akarsu yanıdır.
• 5 numaralı yer akarsuyun ağız kısmıdır.
• 6 numaralı yerin yükseltisi 400 – 800 m arasıdır.
• Akarsuyun aktığı yerdeki birbirini çevrelemeyen komşu izohipslerin yükseltisi aynıdır.
• A ve B noktalarının yükseltisi 800 m’dir
• 7 numaraları yerin yükseltisi 1200 m ‘dir.
• Y noktasının geçtiği yerlerde izohips eğrileri birbirinden uzak olduğu için eğim azdır.
• X noktasının geçtiği yerlerde izohips eğrileri birbirine yakın olduğu için eğim fazladır
• İzohips eğrilerinin birbirlerine iyice yaklaştığı yerlerde (sıklaştığı);
  • Eğim fazla
  • Akarsuyun akış hızı fazla
  • Hidroelektrik potansiyeli fazla
  • Kıta sahanlığı dar
  • Ulaşım zor olur.
• Kıyı çizgisinde izohips çizgilerinin bir birlerine çok yaklaştığı yerler falez oluşan yerlerdir.

İzohipslerde Profil Çıkarma

Bazı Yer şekillerinin İzohips Haritalarında Gösterilmesi

Vadiler İzohips Haritalarında Nasıl Gösterilir

Vadiler ters  “ V “şeklinde gösterilirler

Sırt İzohips Haritalarında Nasıl Gösterilir

Sırtlar  “ V “şeklinde gösterilirler

Boyun İzohips Haritalarında Nasıl Gösterilir

İki Tepe arasında kalan alanlardır.

Kapalı Çukur İzohips Haritalarında Nasıl Gösterilir

Göl çanakları yada kraterler bu şekilde gösterilir.İçeriye dönük oklar ile gösterilir. Çevresine göre alçaktır

Delta Ovası İzohips Haritalarında Nasıl Gösterilir

Akarsuların deniz döküldüğü yerlerde görülür. Karadan denize doğru bir çıkıntı oluşturur.

Haliç İzohips Haritalarında Nasıl Gösterilir

Gelgit genliğinin fazla olduğu kıyılarda akarsuyun döküldüğü yerin kara içine doğru bir oyuk oluşturduğu alanlardır.

Falez İzohips Haritalarında Nasıl Gösterilir

İzohips eğrilerinin birbirlerine çok yaklaştığı kıyılar falezlerin olduğu yerlerdir.

TEPE ve ZİRVE (DORUK) İzohips Haritalarında Nasıl Gösterilir

İzohipsler nokta halini almışsa zirve, almamış ise tepe olur.