Besin, canlıların metabolizma süreçleri için gerekli olan maddedir. Bu besinler:
Yağlar
Karbonhidratlar
Proteinler
olarak 3 ana başlığa ayrılır.
Beslenme tıbbı[değiştir
Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım
Canlılarda beslenme şekilleri
A)Ototroflar: İhtiyacı olan organik besinleri kendileri sentezleyebilen canlılardır. Besin sentezlerken kullandıkları enerjinin şekline göre iki tip ototrof canlı vardır:
a) Fotoototroflar: Klorofilleri sayesinde ışık enerjisi kullanarak organik besin sentezleyenler. Klorofilli bakteriler,Mavi-yeşil algler, Kloroplast taşıyan protistalar ve bitkiler bu gruptan canlılardır.
b) Kemoototroflar: Kuvvetli oksidasyon enzimleri sayesinde oksitledikleri inorganik maddelerden (H,Fe,NH3,nitrit vb.) elde ettikleri kimyasal enerjiyi kullanan bakteriler bu gruptur.
B) Hetotroflar: İhtiyacı olan organik besinleri diğer canlıların vücudundan karşılarlar. Besinlerini almaları bakımından üç gruba ayrılırlar.
a) Holojoik beslenme:
· Besinlerini katı parçalar halinde alırlar
· Sindirim sistemleri ve enzimleri gelişkindir
· Hareket sistemleri gelişkindir
· Gelişkin duyulara sahiptirler
Holojoik canlılar kullandıkları besinin özelliklerine göre sindirim sistemleri ve beslenme davranışlara sahiptir.
1) Herbivorlar: Bitkisel besinlerle beslenenler
· Öğütücü dişler gelişkindir
· Sindirim kanalları gelişkindir
· Mide gelişkin ve bölmelidir
· Bitkisel besinlerin besleyici değeri az olduğundan fazla besin alırlar
· Beslenmeleri uzun sürer
· Bitkisel besinlerden yararlanma azdır
· Bazı gruplar sindirim sistemlerinde selüloz sindiren enzimlere sahip bakteri vb. canlılara simbiyoz yaşarlar.
2) Karnivorlar: Hayvansal besinlerle beslenenler
· Parçalayıcı(Köpek) dişler gelişkindir
· Sindirim kanalı kısadır
· Hareket ve duyu sistemleri gelişkindir
· Etin besleyici değeri fazla olduğundan beslenmeleri kısa sürer
· Selüloz hariç diğer bitkisel besinlerden faydalanacak enzimlere sahiptirler
· Tohum,meyve ve hücre öz suları bitkisel besinlerini oluşturur
b) Saprofit beslenme
· Sindirim sistemleri yoktur
· Sindirim enzimleri vardır
· Hücre dışı sindirim vardır
· Ölü bitki ve hayvan artıkları üzerinden beslenir
· Doğada madde döngüsü için önemli canlılardır
· Bazı bakteriler ve mantarlar bu gruptandır
· Üzerinde yaşadıkları canlıya zarar verirler
c) Parazit beslenme
Hayvansal parazitler endo ve ekto olmak üzere ikiye ayrılır
-Ekto parazitler:
· Sindirim sistemleri ve enzimleri vardır .
· Hareket sistemleri ve duyuları gelişmiştir
· Konakçının vücudu üzerinden besinlerini karşılarlar
-Endo parazitler:
· Sindirim sistemleri yoktur
· Sindirim enzimleri yoktur
· Üreme sistemleri hariç diğer sistemleri körelmiştir
Parazit canlıların konağa olan bağımlılığı bakımından ikiye ayrılırlar:
1) Yarı parazitlik: Belirli besinler için konağa bağlanan canlılar Örnek:Ökseotu Fotosentez yapmalarına karşı su ve mineralleri başka bitkilerin iletim demetlerinden emeçleri ile alırlar
2) Tam parazitlik: Bütün besinlerini konakçıdan alan parazitlerdir Bu parazitlerde üreme hariç diğer sistemler körelmiştir
Bazı özel parazitlik durumları:
-Parazit-patojen:Konukçu canlıda hastalık ve ölümlere neden olurlar
-Obligat parazitler:Yaşamsal evrelerinin çoğunu konukçu vücudunda geçirirler. Bazı yaşamsal olayları ancak konukçu vücudunda gerçekleştirebilir.
C) Hem ototrof hem hetotrof beslenme:
Bazı ototrof canlılar fotosentezle besinlerini üretebilirler ancak ihtiyaç duyduklarında diğer canlılarıda besin olarak kullanabilirler.
Örnekler: a)Protistalarda EUGLENA
· Tek hücreli
· Hücre ağızlarından aldıkları besinlerle hetotrof beslenirle
· İhtiyaç duyduklarında kloroplastları ile fotosentez yaparak ototrof beslenirler
· Göz lekeleri bulunur
· Hücre içi sindirim görülür
Örnek: b)Bitkilerden Dionea,Drosera,Nephentes gibi insektivorlar
· Kloroplastları vardır ve fotosentez yaparlar
· Azotça fakir sulak topraklarda yaşarlar
· Yaprakları metamorfozla böcek kapanı haline gelmiştir
· Azot ihtiyaçlarını yaprakları ile yakaladıkları böcekleri, yapraklarında sindirerek sağlarlar
· Hücre dışı sindirim görülür
Bütün canlılar enerjiye ihtiyaç duymaktadır ve bu enerji ihtiyacını karşılayabilmek için beslenirler. Canlılardaki beslenme şekilleri incelendiğinde ototrof beslenme, heterotrof beslenme ve hem ototrof hem heterotrof beslenme olmak üzere üç alt kategoriye ayrıldığı görülmektedir.
A) OTOTROF BESLENME
İhtiyaç duydukları organik besinleri inorganik maddeler aracılığıyla kendileri üreten canlıların gerçekleştirmiş olduğu beslenme şekline ototrof beslenme denir. Bu beslenme şeklini gerçekleştiren canlılara üreticiler denir. Ototrof beslenme, kullanılan enerji kaynağına göre kendi içerisinde fotoototrof beslenme ve kemoototrof beslenme olmak üzere ikiye ayrılır.
Canlıların güneş enerjisini kullanarak inorganik maddelerden organik besin sentezlediği beslenme çeşidine fotoototrof beslenme denir. Bitkiler, algler ve siyanobakteriler tarafından gerçekleştirilir.
Canlıların kimyasal enerjiyi kullanarak inorganik maddelerden organik besin sentezlediği beslenme çeşidine kemoototrof beslenme denir. Demir, nitrit, nitrat ve kükürt bakterileri tarafından gerçekleştirilir.
B) HETEROTROF BESLENME
İhtiyaç duydukları organik besinleri kendileri üretemedikleri için dışarıdan hazır almak zorunda olan canlıların gerçekleştirmiş olduğu beslenme şekline heterotrof beslenme denir. Heterotrof beslenme kendi içerisinde holozoik beslenme, saprofit (çürükçül) beslenme ve simbiyoz (birlikte yaşam) olmak üzere üçe ayrılır.
1) HOLOZOİK BESLENME
Canlıların ihtiyaç duydukları organik besinleri dışarıdan katı ve büyük parçalar halinde hazır bir biçimde almasına holozoik beslenme denir. Holozoik beslenen canlılar tükettikleri besin çeşidine göre herbivor, karnivor ve omnivor olmak üzere üçe ayrılır.
Sadece bitkisel gıdalarla beslenen ceylan, antilop, koyun, keçi, tavşan, deve, geyik, inek ve sığır gibi canlılara herbivor (otçul) denir. Sadece hayvansal gıdalarla beslenen aslan, timsah, yılan, kaplan, tilki, panter ve kurt gibi canlılara karnivor (etçil) denir. Hem bitkisel hem de hayvansal gıdalarla beslenen ayı, maymun, hindi, insan, domuz ve fare gibi canlılara omnivor (hepçil / hem etçil hem otçul) denir.
2) SAPROFİT (ÇÜRÜKÇÜL) BESLENME
Canlıların bitki ve hayvan kalıntıları gibi organik atıkları hücre dışına salgıladıkları enzimler yardımıyla parçalayarak organik besin sentezlemesine saprofit (çürükçül) beslenme denir. Bu beslenme şeklini gerçekleştiren canlılara ayrıştırıcılar denir ve bu canlıların faaliyetleri sonucunda peynir, yoğurt, alkol ve sirke gibi ürünler oluşur.
3) SİMBİYOZ (BİRLİKTE YAŞAM)
Mutualizm, kommensalizm ve parazitizm olmak üzere üç farklı şekilde gerçekleşir.
Birlikte yaşayan canlıların bu birliktelikten karşılıklı olarak fayda sağlamasına mutualizm adı verilir. Birlikte yaşayan canlılardan birinin bu birliktelikten fayda sağlarken diğerinin etkilenmemesine kommensalizm adı verilir. Birlikte yaşayan canlılardan birinin bu birliktelikten fayda sağlarken diğerinin zarar görmesine parazitizm (parazit yaşam) denir. Parazitizm şeklinde yaşamını sürdüren canlılardan zarar veren türe parazit adı verilirken, zarar gören türe ise konak adı verilir. Hastalık yapıcı nitelikteki parazitlere ise patojen denir.
C) HEM OTOTROF HEM HETEROTROF BESLENME
Canlıların ihtiyaç duydukları organik besinleri hem kendilerinin üretip hem de dışarıdan hazır alması şeklinde gerçekleştirilen beslenme şekline hem ototrof hem heterotrof beslenme denir. Böcekçil bitkiler ve öglena bu beslenme şekline örnek verilebilir.
Canlılar, beslenme yoluyla enerji ihtiyaçlarını ve yapım onarım için gerekli olan besin maddelerini temin eder. Üreticilerden tüketicilere doğru bir ekosistem içinde bulunan canlılar arasında doğrudan ya da dolaylı olarak beslenme ilişkileri söz konusudur.
Canlılar genel olarak beslenme şekillerine göre üç grupta toplanır.
Beslenme Çeşitleri Kaça Ayrılır?
Ototrof Beslenme
Fotoototrof Beslenme
Kemoototrof Beslenme
Heterotrof Beslenme
Holozoik Beslenme
Çürükçül Beslenme
Hem Ototrof hem Heterotrof Beslenme
İnorganik bileşiklerden kendi organik besinlerini kendileri üreten canlılara ototrof canlılar denir. Bütün ototrof canlılar, ekosistemin üreticiler basamağını oluşturur. Fotosentez yapan ototrof canlılara fotoototrof, kemosentez yapan canlılara ise kemoototrof denir. Enerji kaynağı olarak fotoototroflar güneş ışığını, kemoototroflar ise kimyasal enerjiyi kullanır.
İnorganik maddeleri kullanarak organik madde sentezleyebilen ve dışarıdan hazır olarak organik madde alabilen canlılara hem ototrof hem heterotrof beslenen canlılar denir.
Besinlerini kendileri üretemeyen ve diğer canlılar üzerinden hazır olarak alan canlılara heterotrof canlılar denir.
İhtiyacı olan besini katı parçalar hâlinde alarak yapılan beslenmeye holozoik beslenme denir. Holozoik beslenen canlıların ağız yapısı ve sindirim kanalı, beslenme şekline uygun yapıdadır. Holozoik beslenme üçe ayrılır: Sadece bitkisel besinlerle beslenen canlılara otçul (herbivor), sadece hayvansal gıdalarla beslenen canlılara etçil (karnivor), her iki besin türüyle de beslenebilen canlılara ise hepçil (omnivor) canlılar denir.
Omnivor (hepçil) canlılar, hem bitkisel hem de hayvansal besinlerle beslenir. Ayı, fare, maymun bu gruptaki canlılara örnektir.
Çürükcül beslenen canlılar, hücre dışına salgıladıkları enzimlerle organik atıkları, ölü bitki ve hayvan kalıntılarını parçalar ve böylece kendileri için gerekli olan besinleri sağlar. Bazı mantar ve bak teriler bu tür canlılara örnektir.
&#;&#;&#;&#;&#;&#; O &#;&#;&#;&#;&#;&#;
Popülasyon, Komünite ve Ekosistemler Arasındaki İlişki
Ekosistemin Canlı ve Cansız Bileşenleri Arasındaki İlişki
Madde Döngüleri ve Hayatın Sürdürülebilirliği Arasındaki İlişki
Ekosistemlerin Sürdürülebilirliği Üzerine İnsan Faaliyetlerinin Etkileri Nelerdir?
Kategoriler Biyoloji, Ekosistem Ekolojisi ve Güncel Çevre Sorunları
kaynağı değiştir]
Besinlerini ölü veya canlı diğer organizmaların biyokütlelerinden sağlayan canlılar heterotrof canlılardır. Tüm hayvan ve mantar türleri ile birçok bakteri türü bu gruba girmektedir. Heterotrof canlılar besin çeşidine göre üç gruba ayrılırlar:
Karnivorlar: (etçiller) hayvansal besinlerle beslenenler. (tüm etçiller, kediler, birçok deniz hayvanı)
Omnivorlar: Hem bitkisel hem de hayvansal besinlerle beslenenler: (insan, evsıçanı, ayı, domuz)
Heterotrof beslenme ayrıca üç tipe ayrılabilir:
Organik besin maddelerini katı besinler halinde alan veya başka canlı organizmayı bütün veya parçalar halinde yutan ve bunları sindirerek emen canlılara holozoik canlılar, bu tarz beslenmeye de holozoik beslenme denir. bu canlılar besinlerini bulmak için sürekli hareket halindedirler.
Erimiş organik besinleri doğrudan hücre zarlarından emerek beslenen canlılara saprozoik canlılar, bu tarz beslenmeye de saprozoik beslenme denir. bu canlılar besinlerini katı halde alamazlar, çürümekte olan hayvan ve bitkilerden sağlarlar. maya ve küf mantarları, bazı tek hücreli hayvanlar, bakterilerin çoğu bu gruba dahildir(webgrid.co.uktasyon),(webgrid.co.ukikasyon).
Herhangi bir canlının, konukçu veya konak adı verilen başka bir organizmanın üzerinde veya içinde yaşayarak onun zararına beslenmesine parazitik beslenme denir. parazitik canlılar besinlerini katı parçalar halinde alabildikleri gibi, konukçunun dokularındaki veya vücut sıvısındaki organik molekülleri de emebilirler. çeşitli solucanlar, virüsler, mantarlar ve bazı bakteriler bu gruba dahildir.
Besin[değiştir
Ekosistemdeki canlılar beslenme biçimlerine göre ototrof, heterotrof ve hem ototrof hem heterotrof canlılar olmak üzere üç gruba ayrılarak incelenir. Kendi besinini üretenlere ototrof (üretici) canlılar denir.
Besinlerini üretirken ışık enerjisi kullananlara fotoototrof denir. Örneğin bitkiler, protistlerden algler ve siyanobakteriler fotosentez yapan canlılardır.
Besinlerini üretirken inorganik maddelerin oksidasyonuyla açığa çıkan kimyasal enerjiyi kullananlara kemoototrof denir. Örneğin bazı bakteriler ile birçok arke kemosentez yapan canlılardır.
İhtiyacı olan besin maddelerini dışarıdan hazır alanlar heterotrof (tüketici) canlılardır. Heterotrof canlılar beslenme farklılıklarına göre holozoik, ayrıştırıcı, parazit olarak üçe ayrılır.
Besinlerini parça veya bütün olarak alan heterotroflara holozoik canlılar, bu şekilde beslenmeye holozoik beslenme denir. Holozoik beslenen canlılar, bütün olarak aldıkları besin maddelerini sindirim sistemlerinde küçük parçalara ayırır. Beslenme durumlarına göre otçul, etçil ve hem etçil hem otçul olarak gruplandırılır.
Otçullar (herbivorlar), bitkisel kaynaklı beslenir. Ağızlarında öğütücü dişler gelişmiştir. Bağırsakları uzundur ve sindirim sistemlerinde selülozu sindirmeye yardım eden bakteriler bulundurur. Sindirimleri uzun sürer. Bitkileri yiyen hayvanlar, birincil tüketici olup koyun, keçi, tavşan, deve,inek, geyik, ceylan ve kunduz bunlara örnek olarak verilebilir.
Etçiller (karnivorlar), hayvansal kaynaklı beslenir. Parçalayıcı dişleri (köpek dişleri) gelişmiştir. Mideleri bölmesiz, bağırsakları kısadır. Sindirimleri kısa sürer. Otçul hayvanları yiyen hayvanlar, ikincil tüketici (karnivor) olup aslan, kaplan, kurt, sırtlan, tilki ve panter bunlara örnek oluşturur.
Hem etçil hem otçullar (omnivorlar), bitkisel ve hayvansal kaynaklı beslenir. Ağızlarında hem kesici parçalayıcı hem de öğütücü dişler bulunur. Mideleri tek bölmelidir ve bağırsakları orta uzunluktadır. İnsan, ayı, domuz, serçe, sığırcık, karga, hindi, turna ve ev faresi bu grupta bulunan canlılardır.
Ayrıştırıcı canlılar; canlıların yapı, iskelet, dışkı ve dökülmüş yaprak gibi organik döküntülerini hücre dışına salgıladıkları sindirim enzimleriyle parçalayarak ölü organizma kalıntılarını tüketirler. Bu sayede doğal madde döngüsünde görev alırlar.
Parazitler, başka bir canlıdan beslenerek o canlı sayesinde hayati faaliyetlerini devam ettiren canlılardır. Konak canlı, parazit canlının üzerinden beslendiği canlıdır. Parazit canlı, konağını öldürmeden üzerinde uzun süre yaşamaya devam eder; bitki ya da hayvan olabilir.
Bitki parazitleri, yarı ve tam parazit olarak iki çeşittir: Yarı parazit bitkiler, kökleri gelişmediğinden toprağa tek başına tutunarak yaşayamaz. Organik besin alamaz ve klorofil bulundurur. Klorofili sayesinde kendi besinini üretir. Ökse otu yarı parazit bitkiye örnektir. Tam parazit bitkiler klorofil bulundurmaz. Üzerinde yaşadığı bitkiden su ve minarel ile organik besin alır. Canavar otu, cinsaçı, küsküt otu tam parazit bitkiye örnektir.
Hayvan parazitleri, iç ve dış parazit olarak iki çeşittir. İç parazitler konak canlının içinde yaşar. Sindirim sistemleri körelmiş olduğundan konak canlının sindirilmiş besinleriyle beslenir. Tenya, kancalı kurt iç parazite örnektir. Dış parazitler konak canlının kanıyla beslenirler. Kene, bit, akar, sülük dış parazite örnektir. Hem ototrof hem heterotrof olanlar, böcekçil bitkiler ve öglena gibi canlılardır.
Böcekçil bitkiler, azot bakımından fakir topraklarda yaşar. Topraktan karşılayamadıkları azot ihtiyacını yakaladıkları böceklerin proteinlerini sindirerek karşılar. Hücre dışı sindirimle açığa çıkan amino asitleri hücre içine alarak kendi proteinlerini sentezler. Bu şekilde heterotrof beslenen böcekçil bitkiler, aynı zamanda fotosentez yaparak kendi besinini üretir.
Dionaea muscipula (Diyonea muskipula), Drosera capensis (Dırosera kapensis) ve Nepenthes maxima (Nefentes maksima) böcekçil bitkilerdendir. Öglena, ışık varlığında fotosentez yapar. Fotosentez yapamadığı zamanlarda suda çözünmüş hâlde bulunan organik maddelerle beslenir.
Post Views
kaynağı değiştir]
Kendi besinlerini kendi sentezleyen, su (H2O), karbondioksit (CO2) ve inorganik tuzlardan organik bileşikler esas olarak glikoz oluşturan, enerjiyi bu organik bileşiklerde depolayan canlılardır. Bitkiler ve algler günes ışığını kullanarak besinlerini kendileri üretir. Bu canlılar kendi içinde:
Fotosentetik ototroflar. (Fotoototroflar) Biyokimyasal olaylar için gereksinim duydukları enerjiyi güneş ışınlarından, fotosentezle sağlayan canlılardır. Örn&#;: Yeşil ve mor bakteriler.
Kemosentetik ototroflar. (Kemoototroflar) Kendileri için gerekli olan enerjiyi amonyak (NH3),hidrojensülfür (H2S) gibi belli organik maddeleri oksitleyerek, kimyasal yoldan, kemosentezle sağlayan canlılardır. Örn&#;: Nitrit,nitrat ve demir bakterileri.
Heterotrof canlılar[değiştir
Beslenme
Başlığın diğer anlamları için Beslenme (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Örnek bir beslenme etiketi
Beslenme, canlılığın gereklerini yerine getirmek için gerekli olan maddeleri, canlı dışı ortamdan edinme faaliyetine verilen isimdir.
Canlılar beslenme şekillerine göre 2'ye ayrılırlar. Bunlar&#;:
Bu ayrımda temel kriter, canlının yaşamını sürdürmek, diğer deyişle metabolizma faaliyetlerini sürdürebilmek için gereken enerjinin kaynağıdır. Ototrof canlılar bu enerjiyi doğal çevreden alırlar, heterotrof canlılar ise, başka canlıların biyokütlelerinde depolanmış enerjiyi kullanırlar.
Metabolizma için gereken enerji, organizma açısından besindir. Dolayısıyla ototrof organizmalara, kendi besinini üretebilen organizmalar demek de olanaklıdır. Keza, heterotrof organizmalar da başka canlıları "yiyerek" beslenen organizmalardır.
Canlıların beslenme biçimleri yönünden ototrof ve heterotrof olarak ayrımı, bu canlıların kullandıkları karbonun kaynağı açısından da net bir ayrımdır. Ototrof organizmalar, metabolizma için gereken karbonu atmosferdeki karbondioksitden alırlar. Heterotrof organizmalar ise gerekli karbonu, diğer canlıların biyokütlelerinden sağlarlar. Dolayısıyla ekosistemde yer alan canlılar, ekosistemdeki karbon çevrimi içinde farklı rollere sahiptirler.
→ Holozoik Beslenme • Otçul (Herbivor) • Etçil (Karnivor) • Hem otçul hem etçil (Omnivor) → Çürükçül Beslenme
Hem Ototrof Hem Heterotrof Beslenme
Ototroflar (Üreticiler)
→ İnorganik bileşiklerden kendi organik maddelerini üretebilen canlılardır. → Bütün ototrof canlılar ekosistemin üretici basamağını oluştururlar.
Kullandıkları enerji çeşidine göre 2’ye ayrılırlar.
Fotosentetik Ototroflar → Organik madde sentezi için ışık enerjisini kullanan, klorofili olan canlılardır. Örnek: Fotosentetik bakteriler, yeşil bitkiler, algler.
Kemosentetik Ototroflar İnorganik maddelerin oksidasyonundan elde ettikleri kimyasal enerji ile organik madde sentezleyebilen canlılardır. Örnek: Nitrit, nitrat, demir ve kükürt bakterileri…
Heterotrof (Tüketici)
→ Organik besinlerini dışarıdan hazır alan canlılardır. → Holozoik ve saprofit beslenenler olmak üzere 2’ye ayrılırlar.
Saprofit (Çürükçül Beslenme)
→ Ölü bitki ve hayvanlardaki organik madde ve atıkları parçalayarak inorganik maddelere dönüştürürler. → Sindirim enzimlerini hücre dışına göndererek bunu yaparlar.
Holozoik (Katı beslenme)
→ Besinlerini büyük ve katı parçalar halinde alırlar. Tükettikleri besinlere göre 3’e ayrılırlar.
Otçullar (Herbivor)
→ Sadece bitkisel beslenenler
Hem Otçul Hem Etçiller (Omnivor)
→ Hem bitkisel hem de hayvansal beslenenler
Etçiller (Karnivor)
→ Sadece hayvansal beslenenler
Hem Ototrof Hem Heterotrof
→ İnorganik maddeleri kullanarak organik madde sentezleyebilen ve dışarıdan hazır olarak organik madde alabilen canlılardır.
Öglena; kloroplasta sahip bir canlıdır. Ortamda yeterli ışık olduğunda fotosentez yaptığı için ototrof, ışık yetersizliğinde besinini dışarıdan hazır aldığı için heterotrof kabul edilir.
Böcekçil Bitkiler; Azot içeriği bakımından fakir topraklarda yaşar. Yakaladıkları böcekleri sindirerek azot ihtiyaçlarını karşıladıkları için heterotrof, fotosentez yaparak besin ürettikleri için de ototrofturlar. Örneğin; Sinek kapan bitkisi…
Canlılarda Beslenme Şekilleri konusundan sonraki konu Madde ve Enerji Akışı dır. Youtube deki Canlılarda Beslenme Şekillerivideoma buradan gidebilirsiniz.
